Дыялектызмы СЮ творах РЖ. Пташнiкава Беларус
Дипломная работа - Разное
Другие дипломы по предмету Разное
?дзi за матку, не ведаем што куды, ты ведаеш (Алiмпiяда,с.505).
Прыметнiкi.
Вароннi. Варонiн.
Марфа пачала зачэсваць угару свае густыя яшчэ СЮ яе гады, чорныя, як варонне крыло, валасы...(Алiмпiяда,с.323).
1.Блiнава Э., Мяцельская Е. Беларуская дыялекталогiя. Мн., 1980, С.98.
2 Тамсама. С.197.
ПрыслоСЮi.
Горай. Горш.
Вечарам Андрэю зноСЮ стала горай...(Мiiжы,с.131).
Лепi. Лепш(лепей) (СПЗБ,т.2).
Так вам будзе лепi (Алiмпiяда,с.318).
Лепi гэта форма вышэйшай ступенi параСЮнання, утвораная суплетыСЮным шляхам: добра лепi.1
ДзеепрыслоСЮi.
Сыпячы. Сыплючы.
Алiмпiяда бачыла, як яно вiхляе СЮ бакi, сыпячы з сябе пясок i iёбаючы па вачах сонцам з вышараванай шыны (Алiмпiяда,с.100).
Займеннiк.
Тэй. Той.
Кiне гэту i пярэйдзе да тэй(жонкi) (Алiмпiяда,с.476).
У некаторых гаворках паСЮночна-СЮсходняга дыялекту, а таксама СЮ сярэднебеларускiх гаворках найбольш пашыраным зяСЮляецца СЮказальны займеннiк той або яго варыянт тэй. Займеннiк тэй ужываецца звычайна СЮ тых гаворках, дзе пашыраны формы прыметнiкаСЮ маладзей, круцей.2
1 Блiнава Э., Мяцельская Е. Беларуская дыялекталогiя. Мн.,1980 С. 110.
2.Нарысы па беларускай дыялекталогii. Мн. 1964. С.224.
СловаСЮтваральныя дыялектызмы.
СловаСЮтваральныя дыялектызмы (iх у рамане выяСЮлена каля 100) гэта словы, у якiх корань супадае з коранем адпаведнага агульнаСЮжывальнага слова, але адрознiваюцца яны адной цi некалькiмi марфемамi (прыстаСЮкамi, суфiксамi цi тым i другiм адначасова ). Лексiчнае значэнне iх супадае.
НазоСЮнiкi.
Адранак, м. Ранiшняя пасьба кароСЮ (ТСБМ, т.1).
Бегала i на ферму i з фермы праз дзядзiнец, i летам у адранкi i зiмой у ацёлы. (Алiмпiяда, с.6). Такой парой гоняць дамоСЮ з адранку скацiну (Тартак, с.219). Трэба падаiць i выгнаць кароСЮ на адранак (iяпан Жыхар са iешыц, с. 159).
Альшэвiна, ж. Алешына (СПЗБ, т.1).
Маяк астаСЮся ззаду, чорны на чыстым небе, як сухая альшэвiна на балоце (Алiмпiяда, с.71).
ПараСЮн.: алеха, алешка, вольха, альшына, альшэвiна (ЛАБНГ, т.1, карта 152).
Беражнiца, ж., абл. Берагавiна, бераг (ТСБМ, т.1).
РЖ Вiлiя, i ЖоглаСЮка падмывалi пагоре з двух бакоСЮ, вылiзваючы з-пад беражнiц белае, чырвонае i сiняе у розны колер круглае i адпалiраванае некалi каменне гальку.(Мiiжы, с.3).
ПараСЮн.: беражнiца замёрзлая вада каля берага ракi, беражына бераг (ЖНС).
Бярно, н. (бёрны мн.). Бервяно (ТСБМ, т.1).
Бярозавыя чуркi, сасновыя чурбаны i доСЮгiя бёрны, адцягнутыя далей з-пад ног паСЮязджалi СЮ зямлю (Алiмпiяда, с.259). Яно /карыта/ было вiдаць з вёскi, абабiтае ад лёду, як кавалак бярна (Мiiжы, с.5).
ПараСЮн.: бервяно, бервянё, браСЮно (ЛАБНГ, т.1, карта 182).
Вываратка, ж. Выварацень, вывернутае бурай дрэва (СПЗБ, т.1).
Нагнутыя да зямлi асiны выварочваюцца з карэннем. Будзе сёлета вываратак (Мiiжы, с.133). Ля старой яловай вывараткi стаялi дзве нiзенькiя доСЮгiя капы сiСЮцу (Чакай у далёкiх Грынях, с.48).
ПараСЮн.: выварат, вывараць, выварацiна, вываратка, вываратня, вываратак (ЛАБНГ, т.1, карта 188).
Вылiвень, м. Лiвень.
Пасека шумела, як ад дажджу, калi сячэ вылiвень (Алiмпiяда, с. 435).
ДзеСЮчынёха, ж. ДзяСЮчына, дзяСЮчо.
Яна i цяпер тоненькая i худзенькая, як дзеСЮчынёха (Алiмпiяда, с.13).Доктар выйшаСЮ i адразу прывёСЮ дзеСЮчынёху СЮ чорнай сукенцы i СЮ чырвонай крамнай хустцы (Мiiжы, с.120).
ПараСЮн.: дзеСЮчынка, дзяСЮчонка, дзяСЮчук, дзяСЮчо, дзеСЮчаня, дзевачка (ЛАБНГ, т.3, карта 173).
Дзярняк, м. Дзёран (СПЗБ, т.2).
БiСЮ вострымi цяжкiмi капытамi канюшынiшча, секучы дзярняк на кавалкi, як рыдлёСЮкай. (Алiмпiяда, с.163).
Дзяцельнiца, ж. Дзяцелiна. (канюшына). (СПЗБ, т.2).На мяжы ад самых варот аж да бульбы пажаСЮцела на сонцы густая дзяцельнiца з круглымi ладнымi галоСЮкамi (Алiмпiяда, с.8).
ПараСЮн.:дзятлiна, дзятлавiна, дзятлаСЮка, дзятлiца, дзяцельнiк, дзяцеляСЮнiк, дзягцелiна (ЛАБНГ, т.1, карта 247).
Жвiрак, м. Жвiр, жоСЮты пясок (СПЗБ, т.2).
Ён доСЮга дыхаСЮ з сябе, пасля, засiлiСЮшы жменю слiзкага, як проса, жвiраку, сыпануСЮ iм з размаху па друзалках смалы тушыСЮ агонь (Найдорф, с.7).
Канюх, м. Каня (СПЗБ, т.2).
Не хацелася глядзець на канюхоСЮ, што круцiлiся, здавалася, над самай галавой i прасiлi пiць (Лонва, с.170).
ПараСЮн.: каня, канюх, кнiгаСЮка, кнiга, чаiца, кiбiс (ЛАБНГ, т.1, карта 121).
Квяты, мн. Кветкi (СПЗБ, т.2).
Расхiнаецца, калышачыся, лубiн, дрыжаць на iм дробненька квяты, тады пачынае клаiiся на бакi на адзiн i на другi (Алiмпiяда, с.49).
ПараСЮн.: квятка, квят, кветка, цвет (ЛАБНГ, т.1, карта 228).
Крыжаватка, ж. Скрыжаванне дарог (СПЗБ, т.2).
На крыжаватцы ля дзвюх белых бяроз стаяСЮ стары шэры каталiцкi крыж. (Алiмпiяда, с.359). Пячное, доСЮгую вёску СЮ лесе на крыжаватцы дарог, можна абыii ля Рабога Калодзежа (Найдорф, с.8). Ля моста крыжаватка. Вулiцу тут перасякае дарога, што ад фермы вядзе на шашу. (Чакай у далёкiх Грынях, с.306).
ПараСЮн.: крыжаванка, крыжавуха, крыжо?/p>