Дыялектызмы СЮ творах РЖ. Пташнiкава Беларус
Дипломная работа - Разное
Другие дипломы по предмету Разное
, Кастусь курыСЮ (Калiстрыха, с.132). Юзюк iшоСЮ па двары спавагi, як стары (Тартак, с.34).
Усягды. ЗаСЮсёды (СПЗБ, т.5).
Аляксандр Лязёнак у чорнай скураной паношанай куртцы бегае усягды СЮ ёй па вёiы i па полi (Найдорф, с.61). За хатай , у гародзе пад раку, у iх усягды свяцiла сонца, за хатай i паставiлi качэлi (Тартак, с.80).
Уцэла. Цалiком (СПЗБ, т.5).
Трэба было мясiць снег уцэла пракладаць iежку (Бежанка, с.51).
Шторань. Шторанiцы.
Ён мне спаць не дае шторань. Балбоча СЮ званы, як цецярук (Чакай у далёкiх Грынях, с. 94).
Упобачкi. Побач (ТСБМ, т.5, ч.1).
Калi мы вярталiся назад, яны сядзелi СЮпобачкi i пра нешта цiха гаварылi (Бежанка, с.45). ЗняСЮшы з пляча аСЮтамат, падняСЮся на бярвенне i сеСЮ упобачкi з ёй (Найдорф, с.161). Сядзем вось так упобачкi, - узяСЮ ён пугу пад паху, - i да нашай Дзедзiхi (Чакай у далёкiх Грынях, с.10).
Упоплечкi. Поплеч, побач (iяшковiч).
Калi такiя людзi, як Аварян i Ульяна СЮпоплечкi, хiба боязна ? (Чакай у далёкiх Грынях, с.197).
ПараСЮн.: упоплеч (НС).
Для гаворак, у адрозненне ад лiтаратурнай мовы, характэрна болшьшая колькаiь спосабаСЮ утварэння прыслоСЮяСЮ ад iншых чаiiн мовы. У гаворках працэс гэты больш рухомы, чым у лiтаратурнай мове. Многiя прыслоСЮi СЮтвараюцца ад ужо вядомых прыслоСЮяСЮ з дапамогай суфiксаСЮ i прыставак, параСЮн.:
Удваёчках. Удваiх (СПЗБ,т.5).
Сядзеце СЮдваёчках i паедзеце (Алiмпiяда,с.321).
Цяперака. Цяпер (СПЗБ,т.5).
А Коласа цяперака СЮ бальнiцы няма (Алiмпiяда,с.323).
ПараСЮн.: цяпера, цяперака, цяперачы, цяперачка, цяперацька (ЛАБНГ,т.5, карта 246).
Дзеясловы.
Абчэрiвець, зак. Счарiвець.
Блiзка яна тут ля iх, i зямля яшчэ не абчэрiвела СЮ яе на магiле (Алiмпiяда,с.603).
Аваднець, зак. Звадзянець.
А ты, Аляксей РЖванавiч, аваднеСЮ, як чарнiла (Алiмпiяда,с.69).
АдзыСЮнуцца, зак. Адазвацца.
Дыхаць будзем паСЮгадзiны, гадзiну, калi яно(сэрца) раней не зможа адзыСЮнуцца пад ручкамi (Алiмпiяда,с.331).
Асачыць, зак. Знайii, высачыць (СПЗБ,т.1).
Бацька асачыСЮ стажок, бо знiзу абелi, вiдаць, аленi, i абгарадзiСЮ яго (Аленi,с.33).
ПараСЮн.: асачыць дасачыць, знайii.(Бялькевiч); высачыць звера(iяшковiч Мат.).
Галяшыць, незак.. Галёкаць, крычаць.
Зрэдку толькi ля маста галяшылi дзецi, пасля нехта зваСЮ гусей (Лонва,с.130).
ПараСЮн.: галакаць крычаць, гучна гаварыць.(Бялькевiч).
Далець, незак. Аддаляцца.
РЖ чым шыбчэй яна бегла, тым яны СЮсё больш далелi i далелi СЮперадзе (Алiмпiяда,с.447). Там чуваць была неiiханая кулямётная i вiнтовачная стралянiна: то глушэла, далеючы, то СЮсчыналася недзе зусiм блiзка, ядраная, густая (Найдорф,с.86).
Дохцi, незак. . Дохнуць.
Паявiлася спружына першы раз у сорак шостым годзе вясной, калi сталi дохцi на ферме падласыя остфрызскiя каровы (Алiмпiяда,с.4).
Назызнуць, зак. Азызнуць, ацячы.
Ступня СЮ яе СЮжо назызла пачынала пухнуць (Калiстрыха,с.127).
Падяснiцца. Разяснiцца (СПЗБ,т.4).
Падяснiлася, i неба было зялёнае; блiскалi здалёку калючыя зоркi (Агнi,с.107).
Сквярцiся, незак. Скварыцца (СПЗБ,т.4).
РЖ сам СЮ машыне, як на вуголлi, сквярэшся (Алiмпiяда,с.17).
ПараСЮн.: шкварыць скварыць, пячы (Бялькевiч).
Спружыцца, зак. Напружыцца (СПЗБ,т.4).
Калi параСЮнялiся, неяк спружылася СЮся(Алiмпiяда) i адкiнула галаву яшчэ больш назад, аж на плеч .(Алiмпiяда,с.114). Каб вылезцi з акопа, не згаiСЮшы мох, трэба спружыцца, як змяi (Мiiжы,с.112).
Счурацца, зак. Адмовiцца, адцурацца.
РЖ СЮсе загудзелi яшчэ больш: не счуралася гутаркi сама мацi, значыць дзела будзе. (Алiмпiяда,с.491).
Лiчэбнiкi.
Двоечка. Двое.
Забралi СЮчора i павязлi...ЛётчыкаСЮ...Двоечка (Алiмпiяда,с.446).
Сколечка, няпэСЮна-колькаснае сл. Сколькi.
Сколечка той хады (Алiмпiяда,с.291).
ПрыназоСЮнiкi.
Круга. Вакол, кругом (СПЗБ,т.2).
Стаяць круга цябе з сярпамi на плячах, за жываты хапаюцца, а над табой Крыiiнiна рука (Алiмпiяда,с.146). Цяпер ясна, што робiцца круга нас (Найдорф,с.57). Конь вылез з гразi i пачаСЮ бегаць па сухiм круга Андрэя, атрасаючыся (Мiiжы,с.29).
Перак. Упоперак, насуперак (СПЗБ,т.3).
Больш яе не пуiiСЮ Мiкалай. СтаСЮ перак дарогi: до!(Алiмпiяда,с.195). СтаяСЮ i маСЮчаСЮ каб слова сказаСЮ перак Махорку (Тартак,с.125).
Злучнiкi.
Бытта. Нiбы, быццам (СПЗБ,т.1).
Трашчаць пад столлю бэлькi, бытта хто ходзiць па гары (Тартак,с.213).
Сярод словаСЮтваральных дыялектызмаСЮ вылучаюцца лексемы, якiя адрознiваюцца толькi адным словаСЮтваральным фармантам: суфiксам (шчэлка шчылiна, двоечка двое, дзярняк дзёран, i iншыя.); прыстаСЮкай (спружыцца напружыцца, адумысла сумысла); прыстаСЮкай i суфiксам адразу (поверх зверху, упобачкi побач). Зафiксаваны словы, у якiх у лiтаратурнай мове адсутнiчае прыст?/p>