Дыялектызмы СЮ творах РЖ. Пташнiкава Беларус
Дипломная работа - Разное
Другие дипломы по предмету Разное
ут клiкнулi яго, цi, можа, сам прыйшоСЮ з балотных дзвiноскiх нетраСЮ у стаду i вядзе яе з-за ракi, дзе пачалiся баi (Найдорф,с.78).
У беларускiх гаворках статак (кароСЮ) называюць яшчэ табун, чарада, чэрадзь, грумада, гурт, тавар (ЛАБНГ, т.1, карта 1).
ЧорнагалоСЮка, ж. ЧорнагалоСЮ, чорнагаловiк. Раслiна з сямейства губакветных. (ТСБМ, т.5).
З iмшар Раiна прынесла СЮчора кошык чорнагалоСЮкi сваёй карове. (Чакай у далёкiх Грынях, с.240).
У гаворках зафiксавана звыш 40 назваСЮ гэтай раслiны: чорнагаловiк, чорнагаловец, чарнагалоСЮка (i iх шматлiкiя варыянты),брунэлька, гарладаСЮка, гарлянка, сэрпнiк i многiя iншыя (ЛАБНГ, т.1, карта 237).
Юхта, ж. Юхт м. (ТСБМ, т.5, ч.2)
Нехта пяны на СЮвесь двор шукаСЮ у баб самагонкi, нехта выкручваСЮ пасля танцаСЮ мокрую, як юхта, сарочку (iяпан Жыхар са iешыц, с166).
ПараСЮн.: юхта - недавырабленая скура (СПЗБ, т.5).
Адрозненнi СЮ склонавых канчатках
У беларускiх народных гаворках назоСЮнiкi, якiя СЮжываюцца толькi як множналiкавыя, маюць звычайна СЮ творным склоне форму на мi: людзьмi, грашмi i iнш. Зрэдку канчатак мi маюць i iншыя назоСЮнiкi (курмi, вiлмi i пад.)1
Дзвярмi Тв. скл. Дзвярамi
За дзвярмi маСЮчалi, не хацелi адчыняць. (Чакай у далёкiх Грынях, с.226).
ДрыСЮмi Тв. скл.Дрывамi.
ЖаСЮцела свежанабiтымi, не складзенымi яшчэ СЮ вярсту сасновымi дрыСЮмi пад варыСЮнёй дрывотня (Найдорф, с.79).
Крупмi Тв. скл Крупамi.
Вецер адразу бе СЮ грудзi i сячэ сухiмi крупмi па твары, шапоча на кажухах (Алiмпiяда, с.335). АсядаСЮ вiхор зноСЮ сыпала зверху крупмi, як з шуфля з-пад малатарнi пасечаным зернем (Агнi, с.89).
Курмi Тв. скл. Курамi.
Цягалi за чуб адзiн аднаго, як пеСЮнi перад курмi (Алiмпiяда, с.319).
На меiе М. скл. На меiы.
СпуiiСЮ бы яму штаны i адхвастаСЮ бы дзягай па белым меiе, каб аж чорнае стала. (Алiмпiяда, с.141).
На траiэ (рыба). М. скл. На траiы.
Толькi была яна настоена не на бярозавым лiii, а на чэрствым, падсохлым за ноч чорным хлебе з плешчанiцкай новай пякарнi, на траiэ СЮ тамашнiм соусе (Алiмпiяда, с.199).
Па палёх М. скл Па палях.
Па зжатых палёх за туманам ужо блiзка да вёскi кралася восень.(Чакай у далёкiх Грынях, с.27).
1 Нарысы па беларускай дыялекталогii. Мн., 1964. С.183.
Канчатак ох (-ёх) ужываецца звычайна у назоСЮнiках мужчынскага роду (у лясох, на канёх).У гаворках паСЮднёва-заходняй часткi Беларусi пад уплывам назоСЮнiкаСЮ мужчынскага роду канчатак ох (-ёх) сустракаецца спарадычна i СЮ назоСЮнiках жаночага i нiякага роду (аб дзяСЮкох, у вачох)1
Дзеясловы
Форма 2-ой асобы адзiночнага лiку:
Засыпаць (засыпiш) Засыплеш.
Скуру з быкоСЮ злупiш, яму выкапаеш, як паложана, i засыпiш усё гэта (Алiмпiяда,с.166).
Перамераць (перамерыш). Перамераеш.
Бяжыш i малако перамерыш i здасi на малакавоз (Алiмпiяда, с.505).
Форма 2-ой асобы множнага лiку:
Астанiцёся. Застаняцеся.
Не галодныя астанiцёся i не без солi (Алiмпiяда, с.344).
Грабiць, незак. Грэбцi (СПЗБ, т.1).
Ззаду над логам, дзе яны сёння пасля палудня СЮсёй вёскай грабiлi i стаСЮлялi СЮ копы сена. (Алiмпiяда, с.90).
Форма 3-яй асобы адзiночнага лiку:
Адмерыць (iнф. у форме заг. лад) Адмерае.
Я табе вот што скажу: хай падбяжыць да старшынi i хай той адмерыць дзялку (Алiмпiяда, с.491).
На поСЮнач ад лiнii Астравец Смаргонь Маладзечна Лагойск БарысаСЮ Беразiно Добруш дзеясловы першага спражэння 3-яй асобы адзiночнага лiку заканчваюцца на ц : жывець..2
Астынець, зак. Астыне.
РЖдзi еiiкi, астынець жа, - прасiла Ганулька, калi сын на СЮсю сiлу крычаСЮ на ложку. (Чакай у далёкiх Грынях, с.34).
У 3-яй асобе адзiночнага лiку СЮ сярэднебеларускiх гаворках дзеясловы 2-га спражэння маюць канчатак ец
1 Нарысы па беларускай дыялекталогii. Мн.,1964. С.184 185.
2 Блiнава Э. ,Мяцельская Е. Беларуская дыялекталогiя. Мн., 1980. С.97.
Адчыне, зак. Адчынiць.
Цi адшчэпiць, цi адчыне iх (вароты), апушчаныя на самую зямлю (Алiмпiяда,с.490).
Улазе. Улазiць.
Нага во, зiрнiце, не СЮлазе СЮ валёнак (Чакай у далёкiх Грынях, с.140).
Перасыпiць. Перасыпле. У форме заг. ладу.
Ды i плот хай перасыпiць, страху агледзiць, каб не цякла (Алiмпiяда,с.491).
Спыне. Спынiць.
Дзе ён можа круцiцца, пушчаны ваСЮчок, якога нiхто не спыне, пакуль ён не зморыцца, накруцiСЮшыся да дурнаты.(Алiмпiяда,с.277)
Падскоча, зак. У форме заг. ладу. Падедзе, падбяжыць (ТСБМ,т.3).
Дачка хай падскоча да нас, закажа СЮ аптэцы (Алiмпiяда,с.130).
У сярэднебеларускiх гаворках дзеясловы РЖРЖ спражэння з нацiскам на аснове СЮ 3-й асобе адзiночнага лiку СЮжываюцца без ц: воз а, нос а.1
Форма 3 асобы мн. л.:
Насыпяць. Насыплюць. У форме заг. ладу.
Хай дагоняць, хай насыпяць солi на хвост (Алiмпiяда,с.275).
Характэрнай рысай сярэднебеларускiх гаворак зяСЮляюцца формы дзеясловаСЮ РЖ спражэння з ненацiскным канчаткам аць: кажаць, сыпяць.2
Прылятуць. Прыляцяць.
Бяжы яшчэ на ферму прылятуць даяркi: ?/p>