Дыялектызмы СЮ творах РЖ. Пташнiкава Беларус
Дипломная работа - Разное
Другие дипломы по предмету Разное
о няпекна. Але ж усе бралi ( Чакай у далёкiх Грынях.,с.122).
ПараСЮн.: пекны, пекната. Прыгожы, прыгажоiь (ТСБМ,т.4).
Рагача. Дагары нагамi (iяшковiч).
Высокая, густая сiнюха пасля касы стаяла рагача, i, каб адкiнуць яе назад, трэба была дужая мужчынская рука (Калiстрыха,с.121).
СпрадаСЮна. З даСЮнiх часоСЮ (СПЗБ,т.4).
Калi, бразнуСЮшы дзверцамi i падняСЮшы з зямлi верабёСЮ на вулiцы, заварочваецца на загуменне i на роСЮнай дарозе, утаптанай спрадаСЮна яшчэ босымi нагамi чалавека, конямi, нацiскае на газ (Алiмпiяда,с.272).
Спопаразку. Знянацку (iяшковiч).
Кабыла тады скачыла да дзвярэй, чуць не вырваСЮшыся з рук, i спопаразку стала СЮ парозе (Тартак,с.34).
ПараСЮн.: спохвату знянацку (НЛ).
Стаймя. Унiз галавой (СПЗБ,т.4).
АлёшаСЮ конь падняСЮся на заднiя ногi задзёрлiся высака СЮгару, аж стаймя, белыя аглобнi (Тартак,с.187).
ПараСЮн.: старчака (ЗНС).
Улукаткi. Зiгзагам (ТСБМ,т.5).
На пяску былi знаць адны сляды ад веласiпедаСЮ: прамыя, наСЮкос цераз дарогу, улукаткi, адзiн цераз адзiн, нiбы тут людзi i не хадзiлi нiколi (Мiiжы,с.194).
ПараСЮн.: укрывулькi зiгзагам (НС,НЛ).
Усмоль. Смоллю, нахабна.
У вочы СЮсмоль лезлi камары, жоСЮтыя, худыя (Тартак,с.108).
ПараСЮн.: смоллю настырна (iяшковiч).
Большаiь разгледжаных дыялектызмаСЮ спрадвечнабеларускiя словы, але сярод iх ёiь i словы запазычаныя. Гэта такiя лексемы, як гасла, прэнзлi, пэйчык, банбэнак, квiк i iнш.
У тАЬЭтымалагiчным слоСЮнiку беларускай мовытАЭ1 знаходзiм наступныя тлумачэннi гэтых лексем:
Гасла, н. Паведамленне, сiгнал. Запазычанне з польскай мовы: haslo (ЭСБМ, т.3).
Трывога i СЮ вёiы, i на ферме, i СЮ хаце будзе доСЮга, аж пакуль не пойдзе гасла злавiлi! (Алiмпiяда, с.353).
Квiк, м. Вiск. Разглядаецца як пранiкненне з польскай мовы: kwik вiск (ЭСБМ, т.5).
ВылазьтАж квiку нарабiСЮ.. лыпнуСЮ ён выцвiлымi вачыма. (Алiмпiяда, с.63).
Банбэнак, м. Бубен, барабан. Запазычанне з польскай мовы: benbenek бубен. (ЭСБМ, т.1).
Жывот у яго зрабiСЮся круглы i цвёрды, кранiся адзываецца, як банбэнак (Алiмпiяда, с.410).
Прэнзлi, мн. Кутасы, махры фрэнзлi. Запазычанне з польскай мовы: fredzla ад ням Fransel (ТСБМ, т.5).
Пэйчык, м. Кнут , бiзун. Запазычанне з нямецкай мовы: Peitsche плеть, кнут (Рус-нем. сл.)
1 Этымалагiчны слоСЮнiк беларускай мовы. т. 1-8. Мн. 1978-1993.
Семантычныя дыялектызмы
Семантычныя дыялектызмы агульнанародныя словы, якiя СЮжываюцца СЮ пэСЮнай мяiоваii з iншым значэннем, чым у лiтаратурнай мове.
Гэта група дыялектызмаСЮ нешматлiкая. Такiх слоСЮ выяСЮлена 19.
Брыж. м. Бакавое рабро СЮ ложку (СПЗБ,т.1).
Абапёршыся на локаць, ён падцягнуСЮся на ложку СЮ галовы i прыхiнуСЮся да брыжа (Мiiжы,с.131).
ПараСЮн.: брыжы вузкая палоска тканiны, сабраная СЮ зборачкi (ТСБМ,т.2).
Гаршчок, м., перан. Галава.
Размажджэру гаршчок любому, хто паткнецца (Алiмпiяда,с.495).
ПараСЮн.: гаршчок пасудзiна для гатавання стравы (ТСБМ,т.3).
Качан, м.,перан. Галава.
Закраталiся СЮ бульбеСЮнiку стрыжаныя галовы, i сярод iх ужо блiшчэСЮ чырвоны ВалерыкаСЮ тАЬкачантАЭ, як абмыты дажджом падасiнавiк (Алiмпiяда,с.212).
ПараСЮн.: качан плод капусты (ТСБМ,т.3).
Абразаць, зак.. Чыiiць (СПЗБ,т.1).
Мацi пела паволi, цягнучы, як i кожны раз, калi садзiлася шыць на машыне цi абразаць на вячэру бульбу.(Тартак,с.85).
Адняты, дзеепрым. Адвязаны.(СПЗБ,т.1,с.163).
На другi бок вулiцы ля плота стаяць запрэжаныя СЮ калёсы аднятыя конi з сенам пад носам. Алiмпiяда,с.75).
Акручаваць, незак. Заварочваць (СПЗБ,т.1).
Адступаюць... Адурнець трэба, каб самому на ражон лезцi... Акручавай каня, Мiкалай!..(Алiмпiяда,с.361).
Браць, незак.,неран. Моцна бегчы (СПЗБ,т.1).
ПерадыхнуСЮ, седзячы, i цяпер браСЮ па дарозе толькi вецер свiстаСЮ (Алiмпiяда,с.50).
Габлiць, незак, перан. Чыiiць, зразаць тонкi слой з паверхнi (СПЗБ, т.1).
Добра, што скура цэлая. Няма, брат, каму яе габлiць (Алiмпiяда, с.66).
ПараСЮн.: габляваць зразаць тонкi слой з паверхнi драСЮнiны (ТСБМ, т.2).
Заялаваць, зак., перан. ДоСЮга быць нежанатым, халастым (СПЗБ, т.5).
Колькi гэта ён у вас будзе нежанаты? ЗаялаваСЮ... Хоць бы СЮнукаСЮ матцы падкiнуСЮ (Алiмпiяда,с.487).
Кратаць. Чапаць, кранаць (ТСБМ,т.2).
Толькi Пецi яна нiколi не кратала (Бежанка,с.47).
Лiнуць,зак., перан. Шпарка пабегчы, хлынуць (СПЗБ,т.2).
Заяц адразу прынiк да зямлi, паляжаСЮ з мiнуту, напружваючыся, тады падскочыСЮ вышэй плота i лiнуСЮ, пачуСЮшы волю (Алiмпiяда,с.522). Тая бежанка днём лiнула дахаты, збаялася снегу заступнiца ваша (Бежанка,с.52).
ПараСЮн.: лiнуць рэзкiм рухам вылiць, узлiць што-небудзь.(ТСБМ,т.3)
Пырснуць, зак.,перан. Скочыць, кiнуцца (СПЗБ,т.4).
Белыя вушкi замерлi былi на дарозе, пасля пырснулi, што конiк-цвыркун, на левы бок у лубiн...(Алiмпiяда,с.51).
Спярэшчаны, дзеепрым. Здратаваны.
РЖ пайшла да гародчыка па чыстай iежачцы мiж падарожнiку, спярэшчанай курынымi слядамi (Алiмпiяда,с.20).
iiснуць, зак., перан. Закалоць (СПЗБ,т.2).
Кабанчыка без мяне СЮвос