Дыялектызмы СЮ творах РЖ. Пташнiкава Беларус
Дипломная работа - Разное
Другие дипломы по предмету Разное
ам чалавека, яго паводзiнамi i iншымi рысамi). Сярод даследаваных дыялектызмаСЮ яны зяСЮляюцца самымi пашыранымi i СЮ мове герояСЮ, i СЮ аСЮтарскай мове. Разгледзiм iх па чаiiнах мовы.
НазоСЮнiкi
Андрук, м. Божая кароСЮка.( ЛЛБ, с.173). 1
У гародзе на мяжы у высокай траве бегалi чырвоныя, вёрткiя андрукi божыя кароСЮкi i блiшчэлi кропелькi расы. (Алiмпiяда, с.90).
У беларускiх народных гаворках вядома звыш 100 назваСЮ гэтага насякомага. ПараСЮн., андрэйка-братка, андрушок, пендарка, iванька, хадорка, матрунка, кандрацька, прошка-рабошка, зазуля-кавуля i iнш.2
Асвер, м. Журавель (у студнi). ( СПЗБ, т.1, с.106).
Снег налiпаСЮ на стрэхi, на жэрдзе на платах, на паркан, на вочап, на асвер, на зялёнае голле на тофелi i на яблыню СЮ гародзе. (Алiмпiяда, с.11).Ад яго загарэСЮся задзёрты СЮгару высокi асвер (Найдорф, с.25).
1 Значэннi дыялектных слоСЮ былi правераны па дыялектных слоСЮнiках (гл. спiс скарачэнняСЮ), а таксама па тАЬТлумачальным слоСЮнiку беларускай мовытАЭ, т. 1-5. Мн., 1977-1984.
2 Лексiчны атлас беларускiх народных гаворак. Т. 1. Раслiнны i жывёльны свет, карта 353. Мн., 1993; гл. таксама МiхайлаСЮ П.А. Назвы насякомых // Лексiчныя ландшафты Беларусi, Мн. 1995. С. 172-173.
ПараСЮн.,асвер.Жэрдка СЮ калодзежы, на якую прымацоСЮваецца вядро (iяшковiч, с.33).
Бальшанка, ж. Шаферка, таварышка нявесты на вяселлi. (Варлыга).
ПрыйшоСЮ Мiкалай па яе - - i пайшла. Без бальшанак на вулiцы СЮжо тыя далучылiся (Алiмпiяда, с.12).
Бурвалак, м. Кавалак драСЮлянай палкi.(iяшковiч).
Андрэй падсунуСЮ паднiз пад адну палавiну бярозавы бурвалак, аскоблены падковамi i СЮкачаны СЮ гной. (Мiiжы, с.23)
ПараСЮн.: бурвалачак, м. - - зялёная паласа травы на прыгуменнi (Мат. мiн.-мал.,РЖРЖ).
ВанжэСЮнiк, м. МячэСЮнiк (трава) (СПЗБ, т.1).
А СЮ сорак шостым i сорак сёмым што мы елi летам? лебяду, лiпу, рудзiк,ванжэСЮнiк, мацярдуху, канюшыну, якая была i чырвоная, i белая (Алiмпiяда, с.95).
ВарыСЮня, ж. Памяшканне для захавання агароднiны. (СПЗБ, т.1).
Усё СЮ хаце аблазiСЮ /Харбiн/, варыСЮню перавярнуСЮ уверх дном - - не знайшоСЮ.(Алiмпiяда, с.125).Полымя калыхала яго на iенах старой, скiданай пасля вайны на папялiшчы хаты, на кругляках варывенькi, што цвёрда стаяла на сваiм новым падрубе тут жа (Лонва, с.43).
Васьмярык, м. Абрус цi паiiлка, вытканыя СЮ восем нiтоСЮ (iяшковiч).
Клятчастыя СЮзоры, шэрыя палосы васьмерыкоСЮ... Паiiлкi, - здагадваецца яна (Чакай у далёкiх Грынях, с.8).
Вiтка, ж. Галiнка (СПЗБ, т.1).
Назад па крутым абрыве яна /Алiмпiяда/ падымалася, як па стозе сена, каб хутчэй ухапiцца за вiтку за галiнку чорствай чарэмхi на беразе (Алiмпiяда, с.383). Але па вiтку - бярозавы доСЮгi дубец (Юрка заве яго так, бо iмi, бярозавымi дубцамi, у Лонве вiтавалi плот) Юрка не пойдзе. (Лонва,с.151).
ПараСЮн.:вiтка звiтае з лазiцы маладой бярозкi замацаванне для жэрдак(iяшковiч), вiтка розга. пладовая галiнка некаторых культур (СПЗБ, т.1), вiтка нiзка чаго-н. (Мат. мiн.-мал.,II).
Вобаратнiк, м. Падарожнiк (СПЗБ, т.1).
Так высахла СЮ печы лiiе вобаратнiку, якое адразу пасля вайны насiлi з балота СЮ кошыках. (Лонва, с.159).
Вохлапкi, мн. Шматкi, кавалачкi чаго-н. (iяшковiч).
Барвовыя вохлапкi хмар застылi СЮ мярэжах i не схлынуць да рання, да свежых вятроСЮ, што прачынаюцца з усходам зары (Чакай у далёкiх Грынях, с.96).
Гавыла, ж. Трава, пустазелле(Варлыга, с.29)
ПачаСЮ раii дурнапян i СЮсякая калючая гавыла (Алiмпiяда, с.9). Пахла васiлькамi i СЮсякай гавылай, што раiе на гумнiшчах. (Чакай у далёкiх Грынях, с.32). Санi, трапляючы СЮ раiёрты след, пiшчалi цененька i мякка, як вецер у гавыле ля хаты пад прызбай (Агнi, с.67).
Галец, м.Замёрзлая зямля без снегу(СПЗБ, т.1).
Хапянула на галец марозам зямлю (Чакай у далёкiх Грынях, с.131). Мароз узяСЮся нагалец i пёк, не адпускаючы: зiма пачалася ранняя (Аленi, с.31).
У беларускiх гаворках з гэтым значэннем ужываюцца лексемы галашчок, галашчока, галута, галутва, сухалёдзiца (ЛАБНГ, т.2, карта 91).
Гальнiк, м.Дзяркач (змецены венiк)(Абабурка).
РЖ вазьмiце з сабой гальнiкi. Дзеркачы,чым большыя тым лепш. (Алiмпiяда,с. 68.) Мацi чыста падмяла гальнiком памост, згарнуСЮшы пацёртую сухую леташнюю сырадэлю. (Тартак, с.152.) Агонь ля асвера расклала Кланя: падмяла гальнiком снег з-пад ног, прынясла на бляшанай засланцы галавешкi з печы, i паклала на засланцы на зямлю (Найдорф, с. 80.)
У беларускiх дыялектных слоСЮнiках адзначаны варыянты гэтага слова: галень, гальнiк (Юрчанка), галень (СПЗБ), галяк (ЗНС). ПараСЮнай iншыя назвы: драпач (НЛ), драпкач (ЖС), карачун (ДСБ).
Гатар, м. Лесапiлка (СПЗБ,т.1).
Да маста на лажок выходзiла дваром калгасная лесапiлка гатар. (Алiмпiяда,с.259.)
Глыж, м. Камяк (СПЗБ, т.1)
Яна падбегла i падхапiла вазок, каб не перакулiСЮся: выязджалi на дарогу з паднятымi трактарам снежнымi глыжамi (Алiмпiяда,с.462.)
ПараСЮн.: глыш (СПЗБ,т.1.), глыжка (ДСЛ).
Гранка, ж. Баразна,градка (СПЗБ,т.1).
Бегала i на ферму i з ф