Дыялектызмы СЮ творах РЖ. Пташнiкава Беларус
Дипломная работа - Разное
Другие дипломы по предмету Разное
>, трасочнiк, iягвалi з поля каменне (Мiiжы, с.207).
У розных рэгiёнах Беларусi смецце называецца словамi смяццё, шума, ляда, сур, сур е, мусар (ЛАБНГ, т.3, карта 126).
Шуметнiк, м. Сметнiк (СПЗБ, т.5).
Зарвала ёй /Вылiне/ - падавiлася, як сарока кавалачкам сала, глынуСЮшы яго разам з нiткай на шуметнiку (Алiмпiяда, с.550).
Шчавун, м. Дзiкае шчаСЮе (СПЗБ, т.5).
Плота ад поля не вiдаць: ён схаваСЮся СЮ дзядах i шчавуне (Чакай у далёкiх Грынях, с.31).
ПараСЮн.: шчавук, абл. (ТСБМ, т.5, ч.2), шчавель, шчавей, шчаСЮе, шчаСЮё, шчавух, шчавер (ЛАБНГ, т.1, карта 261).
Шыллё, н. РЖглiца. (СПЗБ, т.5).
Адтуль тырчалi высунутыя кароткiя ногi СЮ гумавых ботах з паналiпанымi да халяСЮ мохам, шыллём, жоСЮтым бярозавым лiiем (Алiмпiяда, с.218). Ад жару высахла зямля i побач бралася агнём тлела - леташняе чорнае шыллё, кара i белыя пянькi сiСЮцу (Мiiжы, с.40).
Шыльнiк, м.РЖглiца (СПЗБ, т.5).
За плечы пасыпаСЮся халодны калючы шыльнiк, бы хто СЮгары страсянуСЮ елкi (Чакай у далёкiх Грынях, с.72).
ПараСЮн.:шыгiльня н. хваёвыя шпiлькi СЮ лесе (Бялькевiч), шыльнiк iголкi хвоi, елкi (iяшковiч Мат.).
Як паказвае прааналiзаваны матэрыял, дыялектызмы-назоСЮнiкi абазначаюць назвы прадметаСЮ хатняга СЮжытку, будынкаСЮ, сельскагаспадарчых прылад, вопраткi, птушак, рыб i насякомых, раслiн.
Сярод лексiчных дыялектызмаСЮ-назоСЮнiкаСЮ вылучаецца падгрупа эмацыйна-экспрэсiСЮных дыялектызмаСЮ. Пры iх дапамозе перадаюцца розныя адценнi iронii, гумару, ласкальнаii, неадабрэння, асуджэння, фамiльярнаii i iнш. ВыяСЮленыя эмацыйна-экспрэсiСЮныя дыялектызмы-назоСЮнiкi характарызуюць асобу чалавека, яго знешнi выгляд, характар, паводзiны, дзеяннi. ПараСЮн:
Дурнiло, м. i ж., зневаж.(пра чалавека).(ТСБМ, т.2).
Якiя свечы,. дурнiло ты (Алiмпiяда,с.263).
Лабiдуда,м. i ж.,экспрэс., зневаж..(пра чалавека) (ТСБМ.т.3.).
Паваляка,м. i ж., экспрэс., зневаж (ТСБМ,т.4.).
Вiня быСЮ за яе маладзiцай, вясковы шыракаплечы лабiдуда i паваляка (Алiмпiяда.с.174.).
НеСЮздаляка. м.i ж. Пра слабага, нездаровага чалавека.
Можа, якi наш вясковы неСЮздаляка прачнецца...(Алiмпiяда,с.268.).
Шмэндрык,м.,зневаж. Пра непрыгляднага чалавека (ТСБМ,т.5.).
Але цi пайшла б яна тады пасля вайны за такога шмэндрыка, як я? (Алiмпiяда,с.105.).
У тАЬТлумачальным слоСЮнiку беларускай мовытАЭ амаль усе яны падаюцца з паметамi тАЬзневажальнаетАЭ, тАЬэкспрэсiСЮнаетАЭ.
Прыметнiкi i дзеепрыметнiкi.
Аромы,прым. Якi прызначаецца для арання.
За iмi, адварочваючы галаву ад ветру, аромыя быкi, iшлi рыкаючы (Алiмпiяда,с.337).
Выцмуглы,прым. Вялiкi (СПЗБ,т.1)
Цёмныя валасы СЮ яго(Ратнiкава) рассыпалiся на рад, абляпiСЮшы доСЮгi чырвоны ад гарачынi i мокры ад поту твар, i ад гэтага занадта доСЮгiм здаваСЮся яго i так выцмуглы нос (Алiмпiяда,с.20).
Здрабежаны,прым.Здратаваны (Варлыга).
ЗаглушыСЮ(Фiрага) матор i, калi вывалiСЮся з кабiны на здрабежаны выгаралы падарожнiк ля варот на вулiцы, пачуСЮ, што СЮсюды надта цiха (Алiмпiяда,с.212.).
Кунаты,прым. Галiнасты (СПЗБ,т.2).
РЖ чырвоныя юргiнi, вялiкiя, кунатыя, уткнутыя ля выцяжной трубы (Алiмпiяда,с.177).
Намазгляваты,прым. Настылы (iяшковiч).
Лучына яшчэ не высахла,упарылася толькi за комiнам, куды мацi паклала яе ранiцай сушыць, нашчапаСЮшы з сырых намазгляватых брускоСЮ (Тартак,с.206.).
Насклелы,дзеепрым. Настылы (iяшковiч).
Холадна СЮ галёнкi, i жывёла ледзьве ступае нагамi, насклелымi i здранцвелымi (Агнi,с.67.).
Недалугi,прым. Слабы, хваравiты (СПЗБ,т.3.).
Недалугi ён, мусiць, яго нiхто з хлапцоСЮ нiколi не хоча запрагаць, хапаюць лепшых. (Лонва,с.58.).
ПараСЮн. у лiтаратурнай мове: недалужны, недалуга (ТСБМ,т.3).
Падцыглясты,прым. Тонкi, худы (iяшковiч).
Зiма не любiла iх, гнала, як падцыглястых галодных ваСЮкоСЮ (Чакай у далёкiх Грынях, с.205).
Пакрэплы,дзеепрым. Здранцвелы ад холаду (СПЗБ,т.3).
Яны(Алiмпiяда i РотнiкаСЮ), стоячы на каленях на саломе ля самай кабiны, дзяржалi адно аднаго за чырвоныя, пакрэплыя на ветры рукi грэлiся (Алiмпiяда,с.74.).
Перапялёсты,прым. Пярэсты (СПЗБ,т.3).
Уперадзе, там, дзе знiкла з вачэй перапялёстая стада скацiны, на полi навiс пыл i туман (Алiмпiяда,с.500).
Праштабнаваны,дзеепрым. Прашыты (ТСБМ,т.4).
Новыя чорныя картовыя штаны, праштабнаваныя на калошынах яркай жоСЮтай нiткай, задзёрлiся на лытках (Алiмпiяда,с.151).
Разбалабошаны,дзеепрым. Разбiты, растаптаны.
Пасля СЮсё iiхла, чуваць было толькi, як iякае з разбалабошанага капытамi берага вада назад у лагчыну (Алiмпiяда.с.224).
Разгоены,прым. Раскiданы (СПЗБ,т.4).
На ферме ля Малiны ляжацьна разгоенай саломе двое цялятак рыжанькiя, як i сама Малiна (Алiмпiяда,с.335). ПрыехаСЮшы на двор, яна(Наста) загнала Буланчыка СЮ хлеСЮ, кiнула нераспрэжанага i пазаносiла на руках у хату дзяцей паклала на ложак на разгоеную салому (Тартак,с.7).
Ралаты,прым. Вiлаваты, разгалiсты (СПЗБ,т.4.).
Можа яны даставалi яе сваiм ралатым, як сохi, карэннем глыбока з-пад пяску i глiны? (Мiiжы,с.3).
ПараСЮн.: рала?/p>