Дыялектызмы СЮ творах РЖ. Пташнiкава Беларус
Дипломная работа - Разное
Другие дипломы по предмету Разное
?аты, ралiсты. Якi складаецца з некалькiх разгалiнаванняСЮ (ТСБМ,т.4.).
Рымзаты,прым. Брудны, падраны (СПЗБ,т.4.).
Грасыльда СЮстала, рассунула трэскай галавешкi, узяла са сталюгi чорную рымзатую анучу, падняла гаршчок i паставiла яго на вуголле (Лонва,с.50).
Ценкi,прым. Нязначны СЮ абёме, невялiкi, тонкi (СПЗБ,т.5).
Царук дастаСЮ з доСЮгай чорнай блiскучай пачачкi цыгарэту. уцiснуСЮ яе блiскучым канцом у рот i стаСЮ мацаць сябе за грудзi за плоскiя кiшэнi, ловячы пальцамi ценкiя белыя металiчныя гузiкi (Алiмпiяда,с.25). На другiм баку вулiцы ля дубоСЮ стаялi на зямлi два ценкiя i доСЮгiя чорныя кулямёты, настаСЮленыя на людзей (Тартак,с.9.).
ПараСЮн.: ценкi. Худы, тонкi.(iяшковiч);ценькi. Слабы,тонкi.(Мат. мiн.-мал.).
Хадацкi,прым. Пешаходны (СПЗБ,т.5).
Яны(аленi) саплi, бегучы трушком з хадацкай дарогi (Аленi,с.15).
ПараСЮн.: хадок,м. Чалавек, якi хутка ходзiць (ЯнкоСЮскi).
Ялкi,прым. Прагорклы (СПЗБ,т.2.).
Ягады яшчэ ялкiя: не выспелi (Аленi,с.25.).
ПараСЮн.: ялкавы. Трохi ёлкi (ТСБМ,т.5.);ёлкiй.Прагорклы (Бялькевiч); ёлкi(iяшковiч Мат.).
Дзеясловы
Гэту групу лексiчных дыялектызмаСЮ складаюць дзеясловы, што абазначаюць назвы фiзiчных дзеянняСЮ i працэсаСЮ (сiляць, стрэпаць, перажаргаць, расплiхваць i iнш.), назвы аднакратнага дзеяння (вышмыкнуць, плiхнуць, хiцнуць), назвы шматкратнага i працяглага дзеяння (шваргатаць, дапаганяць, вышчалукваць), назвы пачатку дзеяння (зашваргатаць, застрэпаць), назвы стану (блузнiць, манiцца, намэнчыцца, iюцюрыцца) i iнш.
Адхаладзiць, зак. перан. Пабiць, адлупцаваць чым-небудзь.
Каб чуць адхаладзiла б качарэжнiкам (Агнi, с.110).
У гаворках з гэтым значэннем ужываюцца лексемы атiiбаць, атхлiстаць, аддубасiць, атвудзiць i iнш.1
Ажаргаць, зак. Сеii на што-небудзь, як на каня (СПЗБ, т.1).
Папярэднiя ехалi на веласiпедах. сядзелi на iх што на плоце, ажаргаСЮшы жэрдзе (Тартак, с.199). Дай ты вады схадзiць у хату напiцца. Адразу ажаргаСЮ..(Мiiжы, с.198).
ПараСЮн.: ажыргаць асядлаць (iяшковiч Мат.).
Аскупець, зак. Стаць вельмi скупым.
Дык ты ж аскупеСЮ, братка, пад стараiь (Алiмпiяда, с. 490).
Злазь пад века рукой, ашчупаеш. (Алiмпiяда, с.98).
Блузнiць, незак. Трызнiць (СПЗБ, т.1).
А што гэта твой падрукаянт не па-наську блузнiць? (Алiмпiяда, с.386).
ПараСЮн.: блюзнiць гаварыць непрыстойныя словы (Бялькевiч).
Выёрзваць, незак. Выцiраць.
РЖ сядзенне СЮкiнь у машыну, а то з нагамi на яго СЮзабешся, а я тады буду выёрзваць гразь (iяпан Жыхар са iешыц, с.179).
У творах зафiксаваны яшчэ дзеяслоСЮ выерзаць са значэннем вытаптаць.
Частакол у гародчык быСЮ паабрываны, i дзецi з усёй вёскi выерзалi дзве градкi (Тамсама, с.161).
Вытарабанiць, зак. Выцягнуць.
Петражыцкi зрэзаСЮся: прычэп стаяСЮ цэлы тыдзень пасля, як вытарабанiлi яго з ракi (Агнi, с.86).
ВыцыСЮкаць, зак. Выжыць з цяжкаiю.
Каб сказалi, што той, другi, лётчык жывы, я паверыла б адразу, а той не выцыСЮкаСЮ (Алiмпiяда, с.600).
1 КрыСЮко М.Н. З экспрэсiСЮнай дзеяслоСЮнай лексiкi // Народная лексiка, Мн. 1977. С.212.
ПараСЮн: вычаСЮраць , зак.Сохнуць ад хваробы (НС).
Вышмыкнуць, зак. Вывалiцца, выпаii (Варлыга).
Карабок вышмыкнуСЮ з пальцаСЮ, стукнуСЮ аб падлогу i адкацiСЮся пад услон (Алiмпiяда, с.19).
Вышчалуквацца, незак. Вылузвацца (СПЗБ, т.1).
Касьбой сама лепш вышчалуквалiся лiповыя пруткi з кары. (Тартак, с.134). Ён узяСЮ у пальцы сухi струк i вышчалукнуСЮ (Найдорф, с.130).
Дапаганяць, незак.Дамагацца.
Яму /Харбiну/ не адказалi, i ён паздароСЮкаСЮся яшчэ раз, мацней i смялей, як дапаганяСЮ свайго (Алiмпiяда, с.325).
Длубаць, незак. ДзяСЮбаць.
А тут днём ля кавадла круцiся, калодкi длубай, як дзяцел, а ноч усю тАЬсамагонкутАЭ ганi (Мiiжы, с.41).
ПараСЮн: длубаць незак., абл. калупаць (ТСБМ, т.2).
Драгаць, зак. Стукаць.(СПЗБ, т.2).
Запёрлася i не адчыняе. З гадзiну СЮжо драгаю. Не адчыняе.(Алiмпiяда, с83). Дзверы былi запёршы, i ён доСЮга драгаСЮ, пакуль не адчынiлi (iяпан Жыхар са iешыц, с.166).
Загавець, зак. Памерцi, загiнуць.
РЖ сябе СЮ зямлю загонiш i машыну... З-за рубля загавееш..(Агнi, с.79).
ПараСЮн.:загавець захварэць (Мат. мiн-мал.-РЖРЖ), загавець пачаць паiiць (СПЗБ, т.2).
Залзаваць, незак. Хварэць на мыт (пра каня) (СПЗБ, т.2).
Але i мацi, i ён, Мiфодзя, знаюць, што Смык адчэпнае, што ён залзуе, што i да КурянаСЮскiх СадоСЮ не дойдзе па такiм снезе(Алiмпiяда, с.457).
Закладаць, незак. Зачыняць (СПЗБ, т.2).
Яны /грыбы/ хутка сохлi СЮ печы, калi закладала мацi юшку, i пахлi на СЮсю хату(Лонва, с.163).
Зарваць, зак. Перастаць даiцца. (СПЗБ, т.2).
Няма СЮжо куды ганяць у поле скацiну, зарвалi каровы, вымя матляецца, як у тых, што здыхалi пасля вайны (Алiмпiяда, с.12).
Засiлiць, зак. Зачэрпнуць (СПЗБ, т.2).
ЗняСЮшы з крука чорную паСЮлiтровую кружку, засiлiСЮ поСЮную вады i выпiСЮ да дна (Алiмпiяда, с19). Сагн?/p>