Дыялектызмы СЮ творах РЖ. Пташнiкава Беларус
Дипломная работа - Разное
Другие дипломы по предмету Разное
>
РЖ.ПташнiкаСЮ уводзiць у мову сваiх твораСЮ шмат бытавых назваСЮ, характэрных для яго роднай гаворкi: галень, варыСЮня, аглобня i iнш. Пiсьменнiк выкарыстоСЮвае мяiовыя назвы раслiн: рудзiк, канаторжнiк, тофель i пад.: Усё СЮ хаце аблазiСЮ Харбiн, варыСЮню перавярнуСЮ уверх дном не знайшоСЮ.(Алiмпiяда.С.125). ЗашумеСЮ нагнуты тофель на вулiцы, трапечучы лiiем, заслала неба нiзкiмi хмарамi, i пайшоСЮ снег. (Там жа).
З прыведзеных iлюстрацый вiдаць, што РЖ.ПташнiкаСЮ, спорна чэрпаючы з жывой народнай мовы, не пераносiць яе СЮ свой твор сырую, неСЮзбагачаную.
1Малажай Г.М. Лiнгвiстычны аналiз тэксту. 2-е выд. Мн..1992. С.12.
2Абабурка М.В. Стылiстычна абмежаваныя словы СЮ мове беларускай мастацкай лiтаратуры. Мн.1981.С.27-31.
3Блiнава Э.Д.,Мяцельская Е.С. Беларуская дыялекталогiя. 2-е выд. Мн. 1980. С.34.
4КаСЮрус А.А. Мова народа, мова пiсьменнiка.Мн.,1989. С.132.
Гiсторыя беларускай лiтаратуры ведае iмёны многiх пiсьменнiкаСЮ, якiя вельмi СЮдала выкарыстоСЮвалi дыялектную лексiку СЮ сваiх творах. Да такiх пiсьменнiкаСЮ належыць i РЖ. ПташнiкаСЮ. Ён уводзiць у кантэкст дыялектныя словы не дзеля натуралiстычнай дакладнаii, а СЮ пошуках найбольш эфектыСЮных моСЮных сродкаСЮ пры стварэннi вобразаСЮ. Такое выкарыстанне дыялектнай лексiкi характэрна толькi тым пiсьменнiкам, каму дыялект блiзка знаёмы. Дыялектызмы СЮ такiх пiсьменнiкаСЮ выкарыстоСЮваюцца разнастайна i дакладна. Гэтыя пiсьменнiкi не капiруюць моСЮныя звароты з дыялектызмамi, а СЮзнаСЮляюць моСЮныя сiтуацыi, у якiх непазбежна СЮключаюцца самыя разнастайныя дыялектызмы, якiя СЮяСЮляюць сабой не маляСЮнiчую дэталь, а заканамерны структурны элемент мастацкай мовы твора. Пiсьменнiкi такога тыпу не iмiтуюць умоСЮны народны стыль, а СЮзнаСЮляюць сапраСЮдную народную мову, прытым iншы раз з такой этнаграфiчнай дакладнаiю, што можна тэрытарыяльна лакалiзаваць мову персанажаСЮ, а iншы раз i мову самога аСЮтара.1
У творах РЖ.Пташнiкава дыялектызмы выступаюць не як iншародныя СЮкрапваннi, а запаСЮняюць прабелы лiтаратурнай мовы, надаючы ёй пластычнаiь i каларытнаiь, таму што СЮ лексiцы народных гаворак знайшла яркае адлюстраванне шматвекавая гiсторыя народа. Жывая народная мова, як сведчаць усе творы РЖ. Пташнiкава i iншых пiсьменнiкаСЮ, не страцiла сваёй ролi як крынiцы СЮзбагачэння лiтаратурнай мовы нават на сучасным этапе яе развiцця.
Як адзначаСЮ М.ЛынькоСЮ ,тАЭназiральнаii пiсьменнiка можна пазай здроiiць.Творы яго вызначаюцца выключнай эмацыянальнаiю. Трэба сказаць, што, акрамя добрага ведання псiхалогii сваiх герояСЮ, ПташнiкаСЮ тонка адчувае прыгажоiь роднай прыроды i, як нiхто з iншых пiсьменнiкаСЮ, можа перадаць гэту прыгажоiь мастацкiм словам.тАЭ Добра ведаючы беларускую мову наогул, РЖ. ПташнiкаСЮ выкарыстоСЮвае СЮ сваiх творах у першую чаргу лексiку, агульную для СЮсяго беларускага народа, характэрную
1 Оссовецкий И.А. Лексика современных русских народных говоров. М., 1982. С. 196.
для усiх цi большаii беларускiх дыялектаСЮ. Ён iмкнецца як мага выразней выкарыстаць выяСЮленчыя магчымаii беларускага слова i СЮвесь час арыентуецца на жывую народную гаворку. Таму што, як адзначаСЮ В.У..ВiнаградаСЮ, тАЬмова мастацкага твора , зяСЮляючыся сродкам перадачы зместу , не толькi суадносiцца, а i звязана з гэтым зместам ; састаСЮ моСЮных сродкаСЮ залежыць ад зместу i ад характару адносiн да яго аСЮтара.тАЭ1
Праведзенае даследаванне паказвае, што РЖ.ПташнiкаСЮ, акрамя вышэйназванай лексiкi, умела выкарыстоСЮваСЮ i дыялектызмы, характэрныя менавiта для Лагойшчыны, з гаворак, якiя адносяцца да паСЮночна-заходняй зоны (гэтым i тлумачыцца тое, што семантыка большаii дыялектызмаСЮ звяралася па тАЬСлоСЮнiку беларускiх гаворак паСЮночна-заходняй Беларусi i яе пагранiчча.тАЭ). Выключнай жыццёваiю, свежаiю i трапнаiю вызначаецца гэтая лексiка ва СЮсiх творах пiсьменнiка. Як iвярджаюць некаторыя вучоныя, дыялектнае слова СЮ лiтаратурных мовах з даСЮняй традыцыяй i стабiлiзаванымi нормамi выконвае пераважна экспрэсiСЮную функцыю гэта сродак стылiзацыi мовы мастацкай лiтаратуры. Адзначаецца, што узбагачэнне за кошт дыялектызмаСЮ вядзе не да павелiчэння сiнанiмii СЮнутры лiтаратурнай мовы, а да функцыянальнага размежавання i да СЮскладнення сiстэмы моСЮных адзiнак .2 Але СЮсё ж тАЬусебакова раскрыць функцыi дыялектнага слова на розных этапах гiсторыi лiтаратурнай мовы магчыма толькi пры СЮмове грунтоСЮнага аналiзу лiтаратурных крынiц разнастайных жанраСЮ i канкрэтна-гiстарычнага падыходу да самога паняцця тАЬдыялектызмтАЭ.3
1Виноградов В.В. О языке художественной литературы. М.,1959.С.74.
2Скворцов Л.И. Норма. Литературный язык. Культура речи// Актуальные проблемы культуры речи. М.,1970.С.63.
3Шакун Л.М. Некаторыя заСЮвагi адносна дыялектызмаСЮ у крынiцах гiсторыi беларускай лiтаратурнай мовы .//Лiнгвiстычныя даследаваннi. Мн.,1971.С.251.
Раздзел РЖРЖ. Тыпы дыялектызмаСЮ.
У раманах РЖ. Пташнiкава СЮжываюцца дыялектызмы розных тыпаСЮ: лексiчныя, словаСЮтваральныя, граматычныя, семантычныя i фанетычныя. Разгледзiм гэтыя групы.
Лексiчныя дыялектызмы.
Лексiчныя дыялектызмы гэта мяiовыя словы, якiя абазначаюць агульнавядомыя прадметы i паняццi.
У творах РЖ.Пташнiкава гэта перш за СЮсё словы з Лагойшчыны з мяiоваii, дзе нарадзiСЮся пiсьменнiк. Мною выяСЮлена больш за 200 лексiчных дыялектызмаСЮ. Сярод iх выдзяляюцца найперш бытавыя дыялектызмы (мяiовыя назвы некаторых прадметаСЮ i зяСЮ), назвы сельскагаспадарчых працэсаСЮ i эмацыйна-экспрэсiСЮныя дыялектызмы (словы, звязаныя з характар