Дыялектызмы СЮ творах РЖ. Пташнiкава Беларус
Дипломная работа - Разное
Другие дипломы по предмету Разное
Дыялектызмы СЮжываюцца СЮ мастацкiм творы з пэСЮнымi стылiстычнымi мэтамi. Пiсьменнiкi бяруць з народнай мовы СЮсё самае лепшае i, творча апрацоСЮваючы, уводзяць у лiтаратурны СЮжытак.
1Адамовiч А. Культура творчаii. Мн., 1962. С. 175.
2Шкраба Р. Лiтаратура i мова: Кнiга пра майстэрства. Мн., 1969. С.3.
3Скрыган Я. Ранiшнiя росы. Мн. 1965. С.85.
Адны з дыялектызмаСЮ замацавалiся СЮ мове i атрымалi права на агульнае СЮжыванне, другiя застаюцца СЮ творах асобных пiсьменнiкаСЮ як паказчык iх iндывiдуальнага стылю.
Максiм Лужанiн лiчыць, што трэба больш увагi аддаваць вывучэнню дыялектаСЮ, бо яны . не могучы iснаваць самастойна , улiваюцца СЮ мову. Па-першае, з дапамогай дыялектаСЮ могуць запоСЮнiцца нашы прабелы , знойдуцца словы, якiх не стае; па-другое, нядрэнна будзе мець i новыя адменнiкi СЮжо вядомых слоСЮ. Але гэта не значыць, што дыялектызмы трэба СЮводзiць у такой колькаii, каб абцяжарыць мову , зрабiць яе незразумелай.1
Канешне, кожны з пiсьменнiкаСЮ па-свойму бачыць, успрымае, адбiрае словы, па-свойму выкарыстоСЮвае мастацкiя сродкi, але СЮсё ж кожны з iх павiнен у першую чаргу дбаць пра чыiiню лiтаратурнай мовы, клапацiцца пра тое, каб сказанае iм было зразумела шырокаму колу чытачоСЮ.
Лiтаратарам трэба быць чулымi да слова, трэба любiць, паважаць i вывучаць народную мову, яе багацце рабiць здабыткам лiтаратурнай практыкi. Празмернае ж насычэнне тэксту вузкамяiовымi дыялектызмамi робiць мову твора малазразумелай i цяжкай для чытання. Майстэрства пiсьменнiка СЮ тым i заключаецца, як здолее ён з усяго багацця слоСЮ роднай мовы выбраць самае тыповае для выяСЮлення пэСЮнага характару, як здолее ён гэты адбор падпарадкаваць зместу, задуме.2
Я.Колас, К.Чорны, РЖ.Мележ, М.ЛынькоСЮ, Я.Брыль, К.Крапiва i iншыя мастакi слова, далi прыклад, як трэба ставiцца да лексiчнага багацця роднай мовы. Тонкае адчуванне сэнсу кожнага асобнага слова, яго варыянтнаii зрабiлi мову iх твораСЮ гнуткай, выразнай, каларытнай. Наша сучасная беларуская лiтаратура мае сапраСЮдных прадаСЮжальнiкаСЮ iх справы РЖ.Чыгрынава, Б.Сачанку, В.Адамчыка, РЖ.Пташнiкава.
1 Лужанiн М. Пiсьменнiк i мова// Полымя. 1951.N6.С.131.
2Юрэвiч У. Слова i вобраз.Мн., 1961. С.86.
Калi СЮмеранае СЮвядзенне дыялектызмаСЮ у маналогi i дыялогi жыхароСЮ вёскi зяСЮляецца натуральнай неабходнаiю, то выкарыстанне мяiовых слоСЮ у аСЮтарскай мове не заСЮсёды можа быць апраСЮданым, у прыватнаii тады, калi для выражэння пэСЮнага паняцця СЮ лiтаратурнай мове ёiь неабходныя агульнаСЮжывальныя лексiчныя сродкi.
Вывучэнню дыялектызмаСЮ у мастацкiх творах беларускiх пiсьменнiкаСЮ прысвечаны працы Абабуркi М.В., перш за СЮсё яго манаграфiя Стылiстычна абмежаваныя словы СЮ мове беларускай мастацкай лiтаратуры (Мн., 1981) i слоСЮнiк-даведнiк Дыялектызмы СЮ творах беларускiх савецкiх пiсьменнiкаСЮ (Мн. 1979). Пытаннi выкарыстання дыялектнай лексiкi СЮ мастацкiм радку майстроСЮ слова не засталiся па-за СЮвагай i iншых даследчыкаСЮ мовы мастацкiх твораСЮ (гл. спiс лiтаратуры СЮ канцы дыпломнай працы).
У тэкiе мастацкага твора дыялектызмы выконваюць самыя разнастайныя мастацкiя функцыi. Яны могуць быць выкарыстаны як сродак iндывiдуалiзацыi вобраза, стварэння мяiовага каларыту, з iх дапамогай можна па-мастацку пераканаСЮча i этнаграфiчна дакладна адлюстраваць побыт, сацыяльнае асяроддзе, абставiны i г.д. ВыкарыстоСЮваючы дыялектызмы, аСЮтар малюе пейзаж, пераважна не гарадскi, стварае агульны фон i разгортвае апавяданне. ..Дыялектызмы часта служаць характаралагiчным сродкам тАЬпрымацоСЮваючытАЭ персанаж да пэСЮнага этнаграфiчнага i сацыяльнага асяроддзя, яны ж могуць служыць i сродкам рэалiзацыi камiчнага пачатку твора.1
Як ужо гаварылася, тАЬбеларускiя пiсьменнiкi актыСЮна выкарыстоСЮваюць у сваiх творах дыялектызмы пераважна для характарыстыкi дзейных асоб, але СЮ апошнi час некаторыя з iх нават у сваёй, аСЮтарскай мове стараюцца выкарыстаць усе магчымыя сродкi выражэння сучаснай беларускай мовытАЭ2
1 Оссовецкий И.А. Диалектная лексика в произведениях художественной литературы 50-60 годов//Вопросы языка современной русской литературы. М.,1971. С.359
2 Абабурка М.В. Дыялектызмы СЮ творах беларускiх савецкiх пiсьменнiкаСЮ: Кароткi слоСЮнiк-даведнiк. Мн.,1979. С.5.
Пры вызначэннi дыялектызмаСЮ я кiравалася перш за СЮсё тым, цi падаецца адпаведнае слова СЮ тАЬТлумачальным слоСЮнiку беларускай мовытАЭ(т.1-5), цi мае яно там памету тАЬабласноетАЭ. Калi слова адсутнiчала СЮ ТСБМ, то рабiлася зверка з дыялектнымi слоСЮнiкамi (спiс гл. у канцы працы).
ВыкарыстоСЮваючы дыялектную лексiку у сваiх творах, пiсьменнiкi павiнны ведаць, што злоСЮжыванне дыялектызмамi псуе твор, зацямняе, абцяжарвае яго змест i мову.1
Пiсьменнiкi выкарыстоСЮваюць у сваiх творах значную колькаiь стылiстычна абмежаваных слоСЮ. Гэтыя лексемы выступаюць ва СЮсiх граматычных формах i значэннях. У мове беларускай мастацкай лiтаратуры, асаблiва СЮ мастацкай прозе, яскрава выдзяляецца бытавая, сельскагаспадарчая i эмацыйна-экспрэсiСЮная народна-дыялектная лексiка2
Пранiкненне СЮказаных пластоСЮ лексiкi СЮ мову твораСЮ беларускiх пiсьменнiкаСЮ вынiк узаемадзеяння лiтаратурнага маСЮлення з дыялектным, дзе яны займаюць цэнтральнае становiшча сярод iншых лексiчных пластоСЮ.3 Напрыклад, у рамане РЖ.Пташнiкава тАЬАлiмпiядатАЭ сустракаем шмат слоСЮ эмацыйна-экспрэсiСЮных, характарыстычных: Але цi пайшла б яна тады пасля вайны за такога шмэндрыка, як я?.(Алiмпiяда .С.105). Замяце зiмой дарогу i ён будзе чыкiлдыхаць, як некалi бацька. (Там жа . С.607).