Дыялектызмы СЮ творах РЖ. Пташнiкава Беларус
Дипломная работа - Разное
Другие дипломы по предмету Разное
траской абрэзкамi, што засталiся ад хаты, вузкiмi, сукаватымi пад шэрiь (Мiiжы, с. 13). Але па вiтку бярозавы доСЮгi дубец (Юрка заве яго так, бо iмi, бярозавымi дубцамi, у Лонве вiтавалi плот) Юрка не пойдзе (Лонва, с. 151).
- Тлумачэнне праз увядзенне прыдатка спосаб атрыбуцыi, калi дыялектнае слова далучаецца да агульнавядомай лексемы, як прыдатак i аддзяляецца злучком:
Да маста на лажок выходзiла дваром калгасная лесапiлка-гатар. (Алiмпiяда. С. 259). Мокрая ралля-зяблiва чорная-чорная, бы палатно, вываранае СЮ траве-мачанiчнiку i вылежанае СЮ рудзе-гразi. (Чакай у далёкiх Грынях, С. 114).
- Тлумачэнне праз увядзенне сiнонiма, калi побач з дыялектным словам падаецца сiнонiм з лiтаратурнай мовы:
РЖ вазьмiце з сабой гальнiкi. Дзеркачы чым большыя, тым лепш. (Алiмпiяда, с. 61). РЖшлi памалу, спавагi, Кастусь курыСЮ (Калiстрыха., с. 132). Сабольскi пагнаСЮся-пагалiСЮся, на багаццi галаву звярнуСЮ (Чакай у далёкiх Грынях, с. 92). На вадзе плаваюць пузыры, павольныя, леныя: дождж зарадзiСЮ надоСЮга (Тамсама, с. 319). Перад самай вайной паявiлiся тарнiткi-варонкi з шыферу, цi што (Мiiжы, с. 210).
- Спосаб пунктуацыйнага выдзялення, калi дыялектызм бярэцца СЮ двукоссе, выдзяляецца дужкамi цi працяжнiкамi. РЖншы раз гэтым указваецца толькi на ненарматыСЮнаiь лексiкi, а сэнс слова не раскрываецца:
Пярэднi ехаСЮ РЖван Боганчык на сiвым у яблыкi жарабку, якога ён, як паявiлiся партызаны, прывёСЮ ноччу з-за ракi - збамбiСЮ - i шкадаваСЮ, што роднага бацьку. (Тартак, с.108).
- Кантэкстуальны спосаб тлумачэння, калi сэнс дыялектнага слова вынiкае з кантэксту, праз слоСЮнае акружэнне. Гэты спосаб зяСЮляецца самым распаСЮсюджаным.
Назад па крутым абрыве яна падымалася, як па стозе сена, каб хутчэй ухапiцца за вiтку за галiнку чорнай чаромхi на беразе (Алiмпiяда, с. 383). Ля парога намяло гурбу, у ёй стаiць белы ад снегу Мiкалай з лiхтаром у руцэ, пад шкелкай хлiпае маленечкi жоСЮты матылёк (Тамсама, с. 334). Тады пераставiла вазоны на акне ад двара альвас у гаршку i бальзамiнку СЮ маленькай мiсачцы (Найдорф, с. 151). Недалугi ён [конь], мусiць, яго нiхто з хлапцоСЮ нiколi не хоча запрагаць, хапаюць лепшых (Лонва, с. 58). А гною там у нас ля кароСЮнiка, ля самых дзвярэй светнiца. Нiхто нiколi не згiнаСЮся. Па нараду хiба калi вясной ужо вывозiлi (Чакай у далёкiх Грынях, с. 327).
Пiсьменнiк не тлумачыць дыялектных слоСЮ, самантыка якiх лёгка выяСЮляецца праз параСЮнанне з аднакаранёвымi лiтаратурнымi словамi. Такiя дыялектызмы натуральна СЮваходзяць у мову мастацкага твора, не патрабуюць спецыяльнага тлумачэння.
Заключэнне
Праведзенае даследаванне паказвае, што РЖ. ПташнiкаСЮ у сваiх творах шырока выкарыстоСЮвае дыялектызмы з гаворак Лагойшчыны. Гэта зяСЮляецца прыметай своеасаблiвага мастацкага почырку самабытнага майстра слова. Многiя дыялектныя словы адзначаны амаль ва СЮсiх яго творах. Гэта такiя дыялектызмы, як тофель, тафялёвы, нажутка, шафарня, упобачкi, канюх, зблэчаны, павалаканец, трасочнiк i iнш. Яны, можна сказаць, зяСЮляюцца яго своеасаблiвай вiзiтнай карткай.
З прааналiзаванага матэрыялу вiдаць, што РЖ. ПташнiкаСЮ у сваiх творах абапiраецца на жывую народную мову, бачыць у ёй крынiцу папаСЮнення лексiкi. Дыялектызмы СЮзбагачаюць мову яго твораСЮ. Яны дапамагаюць стварыць трапную моСЮную характарыстыку персанажаСЮ, перадаць каларыт мяiовай гаворкi, надаюць апiсанню вобразнаiь i эмацыянальнаiь.
Пiсьменнiк бярэ СЮсё самае лепшае з народнай гаворкi i СЮводзiць у лiтаратурны СЮжытак. Гэтым ён пазбягае паСЮтораСЮ, робiць мову твораСЮ выразнай, яркай, трапнай, узбагачае яе сiнонiмамi.
Большаiь народна-гутарковых слоСЮ адносiцца да вялiкага пласта традыцыйнай бытавой лексiкi i СЮжываецца з намiнатыСЮным значэннем (галашчок, кавяня, альшэвiна, адранак, хвашчанка,струшанка, тарнiтка i пад.)
У творах РЖ. Пташнiкава мною выяСЮлена каля 500 дыялектызмаСЮ. Усе яны дзеляцца на 5 груп: лексiчныя(203), семантычныя (19), граматычныя (45), словаСЮтваральныя(96) i фанетычныя(91) дыялектызмы. У групе лексiчных дыялектызмаСЮ, якая зяСЮляецца найбольшай, вылучаюцца семантычныя падгрупы: бытавыя назвы (шафарня, хвашчанка, струшанка, надзежнiк, рагачы, праварына, парубень i iнш.); назвы раслiн (рудзiк, тофель, дзяцельнiца, канаторжнiк, гавыла i пад.); назвы насякомых,рыб, жывёл i птушак (андрук, канюх, сiнюк, курмель i пад.); назвы дзеяння (засiлiць, вышмыкнуць, дапаганяць, ашчупаць, застрэпаць, форскаць i iнш.); назвы прыкмет(выцмуглы, пакрэплы, перапялёсты, зблэчаны, разбалабошаны i пад.); эмацыянальна-экспрэсiСЮныя словы(нездаляка, боСЮдзiла, лабiдуда, шмэндрык, лыхаць i iнш.) Апошнiя СЮжыты СЮ творах СЮ мове герояСЮ СЮ асноСЮным для характарыстыкi адмоСЮных дзеянняСЮ, учынкаСЮ, паводзiн персанажаСЮ. Дыялектызмы выкарыстоСЮваюцца i як характарыстыкi вобразаСЮ-тыпаСЮ: семнастоСЮка, падчачурка, плечавень, хабаль.
ПэСЮную частку дыялектнай лексiкi складаюць семантычныя дыялектызмы тыпу: гаршчок, качан(галава), лiнуць(шпарка пабегчы).
У творах РЖ. Пташнiкава выяСЮлена даволi вялiкая група словаСЮтваральных дыялектызмаСЮ, якiя маюць тыя ж каранёвыя марфемы, што i лiтаратурная, але СЮтвораны з дапамогай iншых словаСЮтваральных сродкаСЮ: вылiвень лiвень,