Гiсторыя Беларусi
Вопросы - История
Другие вопросы по предмету История
?дных узаемасувязей.
Рэнесанс - тэрмiн, першапачаткова азначаСЮшы тэндэнцыю адраджэння антычнай спадчыны СЮ заходнееСЮрапейскiх краiнах. Аднак гэта была не рэстаСЮрацыя старога, а спосаб фармiравання новай культуры, буржуазнай паводле сваёй сутнаii. Характэрнай рысай эпохi Адраджэння быСЮ працэс фармiравання нацыянальных лiтаратурных моСЮ на падставе народных гаворак i станаСЮлення нацыянальных культур.
Эпоха Адраджэння на тэрыторыi Беларусi мела свае спецыфiчныя рысы. Хаця iдэi Адраджэння пранiклi СЮ лiтаратуру, мастацтва, фiласофскую i грамадска-палiтычную думку, на Беларусi развiццё рэнесансавай культуры засталося незавершаным, i не да канца аддзеленым ад рэлiгiйнай iдэалогii.
ПрадстаСЮнiком рэнесансавай культуры на Беларусi быСЮ першадрукар, гуманiст i асветнiк Францыск Скарына (каля 1490 - каля 1551). Ён нарадзiСЮся СЮ купецкай сямi СЮ Полацку. У 1504 г. ён паступiСЮ у КракаСЮскi унiверсiтэт, праз два гады атрымаСЮ вучоную ступень бакалаСЮра фiласофii, а пазней - доктара свабодных навук. У 1512 г. у iтальянскiм г. Падуя Ф.Скарына вытрымаСЮ экзамен на атрыманне вучонай ступенi доктара лекарскiх навук.
АпынуСЮшыся СЮ Празе, Ф.Скарына пры дапамозе вiленскiх i полацкiх мяшчан заснаваСЮ друкарню. За няпоСЮныя тры гады ён пераклаСЮ, пракаменцiраваСЮ i падрыхтаваСЮ да друку 23 кнiгi Бiблii. 6 жнiСЮня 1517 г. выйшла з друку першая кнiга - "Псалтыр". Ф. Скарына меСЮ намер выдаць усю Бiблiю. Аднак гэтая задума засталася незавершанай.
У 1520 г. Ф.Скарына пераехаСЮ у Вiльню, дзе адкрыСЮ першую на беларуска-лiтоСЮскiх землях друкарню. У 1522 г. выйшла СЮ свет "Малая падарожная кнiжка" - зборнiк рэлiгiйных i свецкiх твораСЮ.
Ф.Скарына выступiСЮ у якаii стваральнiка новага лiтаратурнага жанру прадмоСЮ, дзе адлюстроСЮвалiся яго грамадска-палiтычныя, фiласофскiя, прававыя, эстэтычныя, мовазнаСЮчыя i педагагiчныя погляды.
Ф.Скарына СЮнёс значны СЮклад у распрацоСЮку беларускай лiтаратурнай мовы. Сам аСЮтар мову выдадзеных бiблейскiх кнiг называСЮ руськай.
З пачатку трэцяга дзесяцiгоддзя XVI ст. Ф.Скарына працаваСЮ сакратаром вiленскага бiскупа РЖаана, як дыпламаваны медык практыкаваСЮ у Польшчы, Прускiм герцагстве, наведаСЮ МаскоСЮскую Русь, у канцы жыцця быСЮ адным з заснавальнiкаСЮ батанiчнага саду СЮ Празе. Дзейнаiь Ф.Скарыны аказала дабратворны СЮплыСЮ на кнiгадрукаванне i асвету СЮ пазнейшыя эпохi, садзейнiчала развiццю фiлалогii, батанiкi, медыцыны.
Выдатным дзеячам беларускай культуры быСЮ паэт-гуманiст эпохi Адраджэння, прадстаСЮнiк новалацiнскай лiтаратурнай школы Мiкола ГусоСЮскi (1470(?) - 1533(?). НарадзiСЮся будучы славуты паэт у сямi велiкакняжацкага лоСЮчага. З дзiцячых гадоСЮ бацька прывучаСЮ сына да паляСЮнiчай прафесii. М. ГусоСЮскi атрымлiваСЮ адукацыю СЮ Вiльнi, Польшчы, РЖталii.
У 1518 г. М. ГусоСЮскi трапiСЮ у Рым у складзе польскай дыпламатычнай мiсii. Па замове папы рымскага Льва Х у 1522 г. М. ГусоСЮскi стварыСЮ свой твор "Песня пра постаць, дзiкаiь зубра i паляванне на яго". Праз усе часткi паэмы праходзiць тэма радзiмы. У паэме аСЮтар апiсваСЮ i жыццё простых беларусаСЮ, iх побыту, звычаi i заняткi.
На працэс развiцця беларускай архiтэктуры i выяСЮленчага мастацтва значна паСЮплывалi старажытнарускiя традыцыi, а таксама лепшыя дасягненнi архiтэктуры i мастацтва заходнееСЮрапейскiх краiн. Шырокае распаСЮсюджанне на Беларусi набыла готыка. Готыка з сярэдзiны XII ст. прыйшла на змену раманскаму стылю.
Готыка на Беларусi была прадстаСЮлена абарончымi збудаваннямi - замкамi, якiя адначасова зяСЮлялiся адмiнiстрацыйнымi, палiтычнымi, эканамiчнымi i культурнымi цэнтрамi. Мураваныя замкi пачалi будавацца СЮ першай палове XIV ст. Старыя драСЮляныя СЮмацаваннi не маглi стрымлiваць моцнага нацiску ворагаСЮ. Узнiкла абарончая сiстэма з замкаСЮ у Лiдзе, Новагародку, Крэве, Вiльнi i Троках.
ЗявiСЮся новы тып замкаСЮ, т. зв. кастэлi, запазычаныя з Захаду. У Заходняй ЕСЮропе кастэлем называлi невялiкi мураваны замак у нiзiне, якi выконваСЮ абарончую функцыю. Да тыпу кастэляСЮ належаСЮ Лiдскi замак,. пабудаваны СЮ 30-я гады XIV ст. Па загаду ВiтаСЮта Лiдскi замак быСЮ перабудаваны i ператвораны СЮ адзiн з наймацнейшых ва СЮсiм ВКЛ.
Замак-кастэль iснаваСЮ таксама СЮ Крэве. КрэСЮскi замак - сведка шматлiкiх гiстарычных падзей. Збудаваны СЮ часы Гедымiна, пазней ён стаСЮ рэзiдэнцыяй Альгерда. Тут быСЮ забiты Кейстут, знаходзiСЮся СЮ палоне ВiтаСЮт, а СЮ 1385 г. адбылося заключэнне унii памiж Полыпчай i ВКЛ. Замак быСЮ моцна пашкоджаны СЮ час руска-польскай вайны сярэдзiны XVII ст. i страцiСЮ свае абарончыя функцыi. КрэСЮскi замак займае асаблiвае меiа СЮ шэрагу помнiкаСЮ беларускага дойлiдства. Ён спалучыСЮ рысы абарончага збудавання i велiкакняжацкай рэзiдэнцыi.
У першай палове XVI ст. зноСЮ назiраецца росквiт замкавай архiтэктуры, што СЮ значнай ступенi было звязана з набегамi татар, войнамi з суседнiмi дзяржавамi, магнацкiмi спрэчкамi, сялянскiмi паСЮстаннямi. У пачатку XVI ст. зявiСЮся Мiрскi замак, пабудаваны магнацкiм родам РЖльiнiчаСЮ па тыпу замкаСЮ-кастэляСЮ. У першых гаспадароСЮ замка не халiла грошай на яго дабудову, i СЮ 1568 г. ён перайшоСЮ да РадзiвiлаСЮ, тады замак быСЮ завершаны СЮ стылi рэнесансу. У мастацкiм афармленнi Мiрскага замка выкарыстаны такiя прыёмы, як гатычная муроСЮка, падзел iен разнастайнымi па форме атынкаванымi нiшамi.
Пытанне 16
да сярэдзiны XVI ст. ВКЛ па свайму дзяржаСЮнаму i грамадска-палiтычнаму ладу наблiжалася да Польшчы. Аднак палякi мусiлi прыспешваць iнкарпарацыю. Польскiя палiтычныя колы апасалiся, што са смерцю апошняга з дынастыi ЯгелонаСЮ Жыгiмонта II АСЮгуста асабi