Гiсторыя Беларусi
Вопросы - История
Другие вопросы по предмету История
астыi (Сапегi, РЖльiнiчы, Валовiчы, Тышкевiчы, Астрожскiя, Хадкевiчы.
Насаджэнне лiтоСЮскага землеСЮладання мела на мэце пашырыць сацыяльную базу велiкакняжацкай улады. Але павелiчэнне прыватных уладанняСЮ мела для цэнтральнай улады i пабочныя вынiкi. Узвышэнне эканамiчнай ролi буйнога лiтоСЮскага баярства вяло да росту яго палiтычнай ролi, што, у сваю чаргу, замацоСЮвала федэратыСЮныя тэндэнцыi СЮ структуры дзяржавы.
Барацьба цэнтралiiкiх i федэратыСЮных пачаткаСЮ праходзiла праз усё СЮнутрыпалiтычнае жыццё ВКЛ у XIV - XVI стст. Вынiкам гэтай барацьбы былi палiтычныя крызiсы, што пагражалi распадам ВКЛ.
Пытанне 13
У феадальную эпоху галоСЮным сродкам вытворчаii i галоСЮным багаццем краiны была зямля. Манапольнае права СЮласнаii на зямлю належала класу феадалаСЮ. АсноСЮным прадукцыйным класам, якi працаваСЮ на зямлi i выдаваСЮ прадукцыю, было сялянства. Першапачаткова вялiкi князь лiтоСЮскi лiчыСЮся вярхоСЮным уласнiкам усёй зямлi. З канца XIV ст. побач з велiкакняжацкай стала прызнавацца i прыватная СЮласнаiь на зямлю: княжацкая, баярская, царкоСЮная. Прыватныя СЮладаннi раслi на вольных землях, а таксама за кошт княжацкага дамена, якi адпаведна скарачаСЮся. Паколькi вялiкi князь лiтоСЮскi не зрабiСЮся спадчынным манархам, таму i гаспадарскiя маёнткi набылi характар дзяржаСЮных, яны абслугоСЮвалi патрэбы не толькi велiкакняжацкага двара, але i СЮсёй дзяржавы. Паступова СЮся зямля СЮ ВКЛ падзялiлася на катэгорыi СЮ залежнаii ад таго цi iншага СЮладальнiка: дзяржаСЮную (гаспадарскую), прыватнаСЮласнiцкую i царкоСЮную. Сяляне, якiя жылi на гэтых землях, адпаведна называлiся дзяржаСЮнымi, прыватнымi, царкоСЮнымi. Разам з тым сяляне падзялялiся на катэгорыi СЮ адпаведнаii са сваiм маёмасным i падатным становiшчам, а таксама СЮ залежнаii ад той ступенi асабiстай свабоды, якой яны карысталiся. На СЮсiх прыватнаСЮласнiцкiх землях катэгорыi сялянскага насельнiцтва былi прыблiзна аднолькавыя.
ПоСЮнай уласнаiю феадалаСЮ была чэлядзь нявольная. АсноСЮную частку сялянскага насельнiцтва складалi цяглыя сяляне СЮсiх найменняСЮ.
У сувязi з ростам гарадоСЮ у канцы XV - першай палове XVI ст. значна вырас попыт на збожжа i iншыя сельскагаспадарчыя прадукты як у самой краiне, так i СЮ Заходняй ЕСЮропе, дзе СЮ той час пачаСЮ развiвацца капiталiзм. Феадалы iмкнулiся атрымаць прыбыткi i таму пашыралi пашнi, павялiчвалi пасевы СЮ фальварках (гаспадарскiх запашках) з мэтай паставак сельскагаспадарчай прадукцыi на СЮнут-раны i знешнi рынак.
Велiкакняжацкi двор таксама стаяСЮ перад праблемай павелiчэння прыбытковаii. Частыя войны паставiлi вялiкага князя лiтоСЮскага СЮ залежнаiь ад феадалаСЮ, якiм ён вымушаны быСЮ раздаваць землi, каб захаваць у iх асобе сацыяльную апору. Гэта прывяло да моцнага скарачэння велiкакняжацкага дамена. Таму, каб павысiць прыбытковаiь маёнткаСЮ, Жыгiмонт II АСЮгуст у 1557 г. абвяiiСЮ аб правядзеннi СЮ дзяржаСЮных землях рэформы, якая СЮвайшла СЮ гiсторыю пад назвай "валочная памера". Уся зямля падзялялася на роСЮныя надзелы, валокi, памерам 21,3 га кожны. Лепшыя СЮрадлiвыя землi забiралiся пад княжацкiя фальваркi, у якiх сяляне адбывалi паншчыну. Кожная сялянская гаспадарка замацоСЮвалася за часткай валокi. Селянiн губляСЮ права пераходу да iншага гаспадара i станавiСЮся прыгонным. 3 валокi вызначалася i кола розных павiннаiей. Яны былi розныя для цяглых i асадных сялян. Так, цяглыя сяляне павiнны былi за кожную валоку працаваць па два днi на тыдзень у фальварку, а таксама плацiць натуральны аброк аСЮсом, сенам, свойскай птушкай, уносiць невялiкi грашовы чынш i выконваць працоСЮную павiннаiь у княжацкiх замках. Асадныя (чыншавыя) сяляне павiнны былi плацiць чынш ад 66 да 106 грошаСЮ у год. Пасля дзяржаСЮных маёнткаСЮ валочная памера была праведзена i СЮ маёнтках феадалаСЮ. К канцу XVI ст. яна СЮжо скончылася СЮ заходнiх i цэнтральных аблаiях Беларусi, некалькi пазней - ва СЮсходнiх i паСЮднёвых.
Рэформа была першым буйным умяшаннем дзяржаСЮнай улады СЮ працэс землеСЮладкавання СЮ Вялiкiм княстве ЛiтоСЮскiм. Яна азначала новую ступень у развiццi феадальных адносiн, паколькi спрыяла ма-аваму запрыгоньванню сялян. Валочная памера унiфiкавала павiннасны прыгнёт. Цяпер па СЮсёй краiне, ва СЮсiх вiдах маёнткаСЮ у сялян адной катэгорыi павiннаii былi аднолькавыя i вызначалiся колькаiю валок, якiя знаходзiлiся СЮ iх карыстаннi. Унiфiкацыя павiннаснага прыгнёту падарвала эканамiчную аснову СЮцёкаСЮ сялян ад сваiх гаспадароСЮ у пошуках лепшага жыцця. Цяпер уся зямля, маёмаiь сялян i самi сяляне сталi СЮласнаiю феадала цi дзяржавы СЮ залежнаii ад таго, на чыёй зямлi яны сядзелi. Прынятыя СЮ хуткiм часе статуты 1566 i 1588 гг. устанавiлi спачатку 10-, а потым 20-гадовы тэрмiн вышуку беглых сялян i вяртання iх гаспадарам. Гэта азначала канчатковае юрыдычнае афармленне прыгоннага права на Беларусi i ва СЮсiм Вялiкiм княстве ЛiтоСЮскiм. Сялян стала можна прадаваць, мяняць, аддаваць у якаii закладу як усю сямю, так i асобных яе членаСЮ. Гэта была найболып жорсткая форма прыгоннага права, якая праiснавала амаль трыста гадоСЮ.
У вынiку валочнай памеры прыбыткi феадалаСЮ ад маёнткаСЮ значна выраслi. Шчодрыя княжацкiя дараваннi; а таксама захоп феадаламi часткi сялянскай зямлi паскорылi яе канцэнтрацыю СЮ адных руках, прывялi да стварэння буйнейшых магнацкiх уладанняСЮ - латыфун-дый, што мелi па тысячы i больш сялянскiх двароСЮ. Звыш 40 % усяго зямельнага фонду аказалася СЮ вынiку рэформы СЮ руках феада-лаСЮ. Сярод iх болыпаiь склалi католiкi лiтоСЮскага паходжання.
У заходняй i цэнтральнай Беларусi ажыцця?/p>