Грамадскі i дзяржаўны лад Рыма ў перыяд рэспублікі і змены яго ў перыяд манархіі
Дипломная работа - История
Другие дипломы по предмету История
?эшты, у выпадку наступнага вяртання на рымскую тэрыторыю такі твар аднаўлялася ва ўсіх правах, гэта называлася ius postliminii).
Праваздольнасць рымскага грамадзянства ў галіне прыватнага права складаецца з двух асноўных элементаў: ius conubii, г.зн. права ажаніцца па законную, пры якім дзеці атрымлівалі права рымскага грамадзянства, а бацьку належала ўлада над дзецьмі, і ius commercii - па вызначэнню Ульпіян emendi vendendique invicem ius, г.зн. права гандляваць, здзяйсняць здзелкі, а такім чынам, набываць і адчужаць маёмасць.
Істотнае значэнне мела дзяленне рымскіх грамадзян на вильнонарожденних і вильновидпускникив (libertini) апошнія не толькі знаходзіліся ў залежнасці ад сваіх патронаў (г.зн. адпусцілі іх на свабоду), але нярэдка і эксплуатаваліся імі.
У III ст. н.э. фармальна было абвешчана роўнасць у праваздольнасць. У рэчаіснасці поўнага раўнавання не адбылося. Частковая няроўнасць адгукнулася адукацыяй у перыяд імперыі саслоўяў, якія суправаджаліся прымацаваннем да прафесіях. Адрозніваліся наступныя саслоўя: сенатары, вершнікі, ваеннае саслоўе, гарадскія декурионы або куриалы, гандляры, рамеснікі, сяляне.
Саслоўныя і іншыя сацыяльныя адрозненні асабліва моцна давалі аб сабе ведаць ў галіне падатковага абкладання і наогул у публічным праве, але яны адбіваліся і ў галіне прыватнага права, напрыклад на дапушчаўся шлюб паміж сенатарам і вольнаадпушчанікам і інш [II, 7, 60].
У сучасным праве адрозніваюць праваздольнасць і дзеяздольнасць (г.зн. здольнасць здзяйсняць дзеянні з адпаведнымі юрыдычнымі наступствамі). Рымскае права на ведала адпаведных катэгорый, аднак у Рыме не за кожнай асобай прызнавалася здольнасць здзяйсняць дзеянні з юрыдычнымі наступствамі.
Дзеяздольнасць чалавека заўсёды і ўсюды перш за ўсё залежыць ад узросту, паколькі разуменне значэння дзеянняў, якія ажыццяўляюцца і здольнасць валодаць сабой і цвяроза прымаць тое ці іншае рашэнне прыходзіць толькі з гадамі. У Рымскім праве адрозніваліся: infantes (да 7 гадоў) - цалкам недзеяздольныя; impuberes (хлопчыкі ад 7 да 14 гадоў, дзяўчынкі ад 7 да 12 гадоў).прызнаваліся здольнымі самастойна здзяйсняць такія здзелкі, якія вядуць да аднаго толькі набыцці для непаўналетняга (без якіх-небудзь страт або ўстанаўлення абавязкаў). Для ажыццяўлення дзеянняў, якія могуць прывесці да спынення права непаўналетняга або да ўстанаўлення яго абавязкі, патрабавалася дазвол захавальніка (auctorias tutoris), які павінен быў давацца абавязкова пры самым здзяйсненні ўгоды (не раней і не пазней). Захавальнікам быў звычайна бліжэйшы сваяк па ўказанні бацькі непаўналетняга, зробленаму ў яго завяшчанні, або па прызначэнні магістра. Захавальнік абавязаны клапаціцца пра асобу і маёмасці непаўналетняга. Адчужаць маёмасць непаўналетняга захавальнік не меў права, за выключэннем выпадкаў, калі гэта безумоўна неабходна.
Калі непаўналетні здзяйсняў здзелку без дазволу захавальніка, яна юрыдычна абавязвала яго толькі ў межах атрыманага ўзбагачэння.
Наступны ўзровень ўзросту складаў перыяд з 14 (для жанчын з 12) да 25 гадоў. У гэтым узросце твар быў дзеяздольным. Але па просьбе такіх асоб прэторыю (у апошнія гады рэспублікі) стаў даваць ім магчымасць адмовіцца ад заключанай здзелкі і аднавіць тое маёмаснае становішча, якое было да здзяйснення здзелкі (так званая рэстытуцыя, restitutio in integrum). Са II у. н.э. за асобамі, якія не дасягнулі 25 гадоў, сталі прызнаваць права выбіраць сабе куратара (папячыцеля).
Крыніцы рымскага права даюць матэрыял для таго, каб вызначыць, чым папячыцельства адрознівалася ад апекі. Гістарычна гэтыя два інстытута склаліся так, што апека назначалася над непаўналетнімі, а таксама (аж да класічнага перыяду) над жанчынамі незалежна ад узросту; папячыцельства ж ўсталёўвалася ў дачыненні да паўналетніх, якія не дасягнулі 25 гадоў, а таксама адносна псіхічна хворых.
Калі паўналетні, якi запрошвае прызначэння папячыцеля, ён станавіўся абмежаваным ў сваёй дзеяздольнасці ў тым сэнсе, што для дзейснасці аперацый, што ажыццяўляюцца ім, з якімі звязана змяншэнне маёмасці, патрабавалася згода (consensus) папячыцеля, якое магло быць дадзена ў любы час (загадзя або пры здзяйсненні ўгоды, або ў выглядзе наступнага адабрэння). Маладыя людзі ва ўзросце 14 (12) - 25 гадоў маглі без згоды папячыцеля здзяйсняць завяшчанне, а таксама жаніцца.
На дзеяздольнасць фiзiчнай асобы ўплывалі таксама усякага роду душэўныя хваробы. Псыхічнахворыя і слабыя розумам прызнаваліся недзеяздольнымі і знаходзіліся пад папячыцельствам. Цялесныя недахопы ўплывалі толькі ў адпаведнай сферы дзейнасці; напрыклад, паколькі дагавор стипуляция ажыццяўляўся ў форме вуснага пытання і адказу, то яго не маглі здзяйсняць ні нямыя, ні глухія і да т.п.
Абмяжоўваліся ў дзеяздольнасці таксама марнатраўцы, г.зн. асобы слабавольны, не здольныя выконваць неабходную меру ў расходаванні маёмасці і таму так што губляюць яго, што стваралася пагроза поўнага спусташэння. Марнатраўцы прызначалі апекуна, пасля чаго марнатраўца мог самастойна здзяйсняць толькі такія здзелкі, якія накіраваны толькі на набыццё, акрамя таго, марнатраўца прызнаваўся адказным за деликты (правапарушэння). Аперацыі, звязаныя з памяншэннем маёмасцi або усталяваннем абавязацельствы, марнатраўца мог здзейсніць толькі са згоды папячыцеля. Складаць завяшчанне марнатраўца не мог.
На працягу шэрагу стагоддзяў існавалі сурёзныя абмежаванні Праваздольнасць i дзеяздольнасць для жанчын. У рэспубліканскім рымскім праве жанчыны знаходзіліся пад вечнай апекай гаспадара дома, мужа, бліжэйшага сваяка. У канцы класічнаг?/p>