Грамадскі i дзяржаўны лад Рыма ў перыяд рэспублікі і змены яго ў перыяд манархіі
Дипломная работа - История
Другие дипломы по предмету История
Увядзенне
Гісторыя старажытнага Рыма зяўляецца адным з найважнейшых этапаў сусветным гісторыі. Вывучэнне рымскай гісторыі важна і цікава тым, што на яе прыкладзе можна прасачыць зараджэнне, росквіт і заняпадам рабаўладальніцкага грамадства і дзяржавы ў іх найбольш развітых класічных формах.
Рым стварыў тую сістэму прававы ўрэгулявання, якая была "асуджаная" на існаванне ў вельмі вялікім прамежку часу. Гэтая сістэма вызначала на кожным этапе развіцця дзяржавы шляху развіцця грамадства і самога дзяржаўнага ладу.
Рымскае права займае ў гісторыі чалавецтва зусім выключнае месца: яно перажыло народ, які стварыў яго і двойчы пакарыла сабе свет.
Зарадзілася яно ў далёкай глыбіні часу, калі Рым ўяўляў сабой маленькую абшчыну сярод многіх іншых падобных жа абшчын сярэдняй Італіі. Як і ўвесь прымітыўны склад жыцця гэтай абшчыны, рымскае права ўяўляла сабою тады нескладаную, шмат у чым архаічную сістэму. І калі б яно засталося на гэтай стадыі, яно, вядома, было б даўным-даўно загубилено ў архівах гісторыі.
Але лёс вяла Рым да іншага будучыні. Змагаючыся за сваё існаванне, маленькая civitas Roma паступова расце, паглынаючы ў сябе іншыя суседнія civitates, і мацнее ў сваёй унутранай арганізацыі. Чым далей, тым усё больш і больш пашыраецца яе тэрыторыя, распаўсюджваецца на ўсю Італію, захоплівае бліжэйшыя астравы, перакідваецца на ўсё ўзбярэжжа Міжземнага мора, і на сцэне гісторыі зяўляецца велізарная дзяржава, якое абядноўвае пад сваёй уладай амаль увесь тагачасны культурны свет ; Рым стаў сінонімам свету [III. 4, 5].
Разам з тым Рым змяняецца і ўнутрана: стары патрыярхальны лад бурыцца, прымітыўнае натуральнае гаспадарка замяняецца складанымі эканамічнымі адносінамі. Новае жыццё патрабуе найвышэйшага напружання ўсіх сіл, усіх здольнасцяў кожнага асобнага індывіда. Паводле гэтых рымскае права мяняе свой характар, пераладжваючыся па пачаткам індывідуалізму: свабода асобы, свабода дагавораў і завяшчанняў робяцца яго краевугольныя камяні.
Адносіны ваенныя і палітычныя прыводзяць Рым і да зменаў у эканоміцы. Між тым, яшчэ задоўга да зяўлення Рыма на сцэне сусветнай гісторыі на ўзбярэжжа Міжземнага мора ішоў ажыўлены міжнародны гандлёвы абмен: Егіпет, Фінікія, Грэцыя, Карфаген даўно ўжо знаходзіліся адзін з адным у пастаянных гандлёвых адносінах. Рым непазбежна ўцягвацца ў гэты міжнародны абарот, і па меры таго, як ён рабіўся цэнтрам палітычнага жыцця свету, ён станавіўся таксама цэнтрам сусветнага гандлёвага абароту. На яго тэрыторыі бесперапынна завязваліся бясконцыя дзелавыя адносіны, у якіх прымалі ўдзел гандляры розных нацыянальнасцяў; рымскія магістраты павінны былі разбіраць спрэчкі, якія ўзнікаюць з гэтых адносін, павінны былі выпрацоўваць нормы для дазволу гэтых спрэчак. Старое рымскае нацыянальнае права для гэтай мэты не выпадала; неабходна было новае права, якое было б свабодна ад усялякіх мясцовых і нацыянальных асаблівасцяў, якое магло б аднолькава задаволіць рымляніна і грэка, егіпцяніна і гала. Трэба было не якое-небудзь нацыянальнае права, а права сусветнае, універсальнае. І рымскае права пранікаецца гэтым пачаткам ўніверсальнасці, яно ўбірае ў сябе тыя звычаі міжнароднага абароту, якія да яго стагоддзямі выпрацоўваліся ў міжнародных адносінах, яно надае ім юрыдычную выразнасць і трываласць.
Так ўзнікала то рымскае права, якое стала затым агульным правам за ўсё антычнага свету. Па сутнасці творцам гэтага права быў, такім чынам, увесь свет; Рым жа зявіўся толькі тым лабарантам, які перапрацаваў рассеяныя звычаі міжнароднага абароту і зліў іх у адзінае, дзіўнае па сваёй складнасці, цэлае. Ўніверсалізм і індывідуальнасць - асноўныя пачатку гэтага цэлага.
Майстэрску распрацаванае ў дэталях бяспрыкладнай юрыспрудэнцыяй класічнага перыяду, рымскае права знайшло сабе затым канчатковае завяршэнне ў знакамітым зборы Corpus Juris Civilis імператара Юстыніяна, і ў такім выглядзе было завешчана новаму свеце. Жалезны калос, які трымаў у сваіх руках лёсу свету, старэў: разнастайныя народнасці, якія ўваходзілі ў склад сусветнай рымскага дзяржавы, цягнуліся ў розныя бакі, з межаў напіралі варвары новыя прэтэндэнты на актыўны ўдзел у сусветнай гісторыі. Наступіў момант, яны хлынулі магутнымі струменямі і затапілі ўвесь антычны свет. Надышла неспакойная эпоха вялікага перасялення народаў, і здаецца, што ўся багатая культура старажытнасці загінула назаўжды, што парваліся усе сувязі паміж старым і новым, што гісторыя зусім замахваецца на старонкі мінулага і пачынае пісаць усё наноў.
Але гэта "здаецца" - ілжыва. На некаторы час, сапраўды, ход чалавечага культурнага развіцця як быццам прыпыняецца; новы чалавечы матэрыял, які ўліўся вялікай масай патрабуе папярэдняй апрацоўкі. Некалькі стагоддзяў праходзіць у бесперапынных рухах новых народаў, у іх узаемных сутыкненнях; прыхадні яшчэ не могуць асвоіцца на новых месцах, рухаюцца, уладкоўваюцца. Шмат каштоўнага, вядома, гіне пры гэтым з антычнай культуры, але не ўсё.
Мала памалу неспакойны перыяд перасялення і ладу праходзіць. Новыя народы пачынаюць весці больш-менш спакойнае жыццё, развіваюцца, і яшчэ праз некалькі стагоддзяў надыходзіць момант, калі ўсё, што было прадумана і створана антычным геніем, робіцца зразумелым і каштоўным яго нашчадкам. Наступае адны за адным адраджэнне антычнага правы, антычнай культуры, антычнага мастацтва.
Натуральнае эканамічнае развіццё новых народаў прыводзіць іх таксама мала-памалу да міжнародных гандлёвым адносіна