Грамадскі i дзяржаўны лад Рыма ў перыяд рэспублікі і змены яго ў перыяд манархіі
Дипломная работа - История
Другие дипломы по предмету История
° развіцця, якія паўсталі ў першы перыяд Імперыі, атрымліваюць сваё далейшае развіццё. Колькасць набытых рабоў працягвае памяншацца, рабы, выгадаваныя ў доме (vernае), набываюць большае, чым раней, значэнне. Паводле разлікаў сучасных даследчыкаў, у рэспубліканскую эпоху дамарослыя рабы складалі звычайна трэць усіх рабоў, а ў часы Імперыі суадносіны змяняецца: траціна складаюць рабы набытыя. У сувязі са змяненнем сацыяльных умоў змяняецца і погляд на рабоў. Філосаф Сенека паказвае на чалавечую годнасць рабоў, на тое, што яны могуць быць сябрамі, толькі ніжэй стаяць па сваім грамадскаму становішчу. Па Дыён Хрисостом, рабства і свабода маральная, а не сацыяльная катэгорыя. Адны людзі, незалежна ад сацыяльнага свайго становішча, нараджаюцца і працягваюць заставацца рабамі па духу, іншыя ж заўсёды маральна вольныя. Гэты погляд на рабоў знаходзіць сваё адлюстраванне і ў рымскім заканадаўстве.
Першы закон, што хоць у нейкай ступені абараняе інтарэсы рабоў, выдаў яшчэ імператар Клаўдзій. У Рыме было прынята безнадийнохворих рабоў вывозіць на выспу Эскулапа. Калі яны здаравелі, то павінны былі вяртацца да свайго гаспадара. Клаўдзій выдаў распараджэнне, па якім рабы, вывезеныя на выспу Эскулапа, у выпадку свайго выздараўлення атрымлівалі свабоду. Імператар Адрыян забараніў забойства рабоў. Яго біёграф распавядае, што ён прыцягнуў адну шляхетных рымлянку да адказнасці за жорсткае абыходжанне з рабамі. Імператар Антанін Пій выдае распараджэнне, па якім той, хто без прычыны забе свайго раба, нясе такую ??ж адказнасць, як за забойства чужога раба. Паўплывалі нейкім чынам і грэцкія звычаі: па ўказе таго ж імператара рабам дазвалялася шукаць прытулку ў храмах перад статуямі імператараў. У выпадку жорсткага абыходжання гаспадары ў прымусовым парадку павінны былі прадаваць рабоў.
Перабольшваць значэнне гэтых законаў няма ніякіх падстаў. Палажэнне рабоў злишалось цяжкім. Новы погляд на рабства і законы на карысць рабоў - адзін з сімптомаў крызісу рабаўладання.
Крызіс наступіў не адразу і не адначасова ва ўсіх абласцях Імперыі. Яна праявіла сябе перш за ўсё ў Італіі. Установа аліментарнай фонду і яго распаўсюджванне пры Антаніна было спробай прадухілення спусташэння сярэдніх і дробных землеўладальнікаў, а разам з тым і аказання дапамогі маламаёмасным сіротам. Само сабой зразумела, што мерапрыемства гэта быў паліятыву і мог толькі да вядомай ступені затрымаць, але не прадухіліць спусташэнне сельскага насельніцтва. Аліментарным табліцы, якія дайшлі да нас кажуць аб тым, што дзяржаўным крэдытам карысталіся дробныя і сярэднія ўласнікі італьянскіх гарадоў Вслейи, Плацонции і Беневенто. На аснове гэтых табліц можна ўсталяваць, што ў параўнанні з канцом Рэспублікі колькасць дробных уладанняў менш, пры гэтым у нас няма падставы казаць аб адукацыі суцэльных латыфундыяў. Комплекс земляў, якія належаць аднаму ўладальніку, мог складацца з некалькіх участкаў, размешчаных у розных месцах, і то нават у адным месцы магла быць черезполосна ўласнасць.
Паступовая страта Італіяй пераважнага эканамічнага становішча адбілася ў адтоку сродкаў і ў запусьценьні зямель. Як адзін з метадаў барацьбы з гэтымі зявамі імператар Траян, а затым Марк Аўрэлій загадваюць сенатарам вядомую частку сваіх сродкаў абавязкова ўкладваць у італьянскіх зямлі.
Адным з крыніц, якія даюць ўяўленне аб становішчы вялікага землевласництва ў Італіі ў часы Траяна, уключаныя лісты Плінія Малодшага. З іх відаць, што сам Пліній Малодшы быў схільны мець зямельныя ўладанні ў розных месцах Італіі. Паводле яго слоў, гэтым ён страхаваў сябе ад нечаканасцяў. Дадзеныя Плінія кажуць аб тым, што колонатных адносіны працягвалі развівацца. Пры выбары асабняка Пліній клапоціцца аб тым, ці знойдзе ён у дадзенай мясцовасці надзейных наймальнікаў. Запазычанасць калоніі расла. Нядоімкі іх (reliqua colonoruiii), як даведаемся мы з іншых крыніц, маглі закладвацца, прадавацца, перайсці па спадчыне. Пліній паказваў, што калоны перастаюць нават клапаціцца аб пагашэнні сваёй запазычанасці, настолькі яна была вялікая. З прычыны гэтага ўладальнікі пачынаюць замяняць грашовай арэнду арэндай з часткі прадукту. Пліній называе гэта адзіным спосабам лячэння застарэлай хваробы.
Асаблівасць італьянскіх колонатных адносін заключаецца ў тым, што калон вольны арандатарам, у аснове адносін паміж ім і ўладальнікам ляжыць двухбаковы дагавор найму (locatio conductio).
Колонат распаўсюджваецца і ў правінцыях. У ўсходніх абласцях імперыі адносіны, блізкія да колоната, якія склаліся задаўга да рымскага заваявання. У Егіпце і Азіі царскія зямлі, зямлі храмаў і іншыя валодання размяркоўваліся на ўчасткі, здаюцца ў арэнду дробным сельскім гаспадарам. Гэтая арэнда вылілася ў арэнду прымусовую, землеўладальнікаў фактычна прымацоўваліся да зямлі і не маглі свабодна пакінуць месца прыпіскі (origo). На захадзе развіццё колоната ставіцца да канца I і пачатку II ст. н.э. Гэтыя маёнткі ўтварыліся яшчэ пры Клаўдзіі, галоўным чынам з прычыны канфіскацыі імператарамі прыватных сенатарскія валадарстваў. Імператарскія зямельныя фонды, што знаходзяцца ў Рымскай Афрыцы, дзяліліся на вобласці (tractus, rеgiones), якія складаліся з вялікіх маёнткаў-салътусив (saltus). На чале вобласці стаяў імператарскі чыноўнік, пракуратар. Большая частка сальтусах дзялілася на ўчасткі і аддавалася ў арэнду калон. Галоўным тварам у маёнтку быў кандуктар (conductor), якому даваліся на водкуп ўсе прыбыткі з маёнтка.
Адносіны паміж калонамі і імператарскай адміністрацыяй рэгуляваліся не