Грамадскі i дзяржаўны лад Рыма ў перыяд рэспублікі і змены яго ў перыяд манархіі
Дипломная работа - История
Другие дипломы по предмету История
?ую шляхам выдання адпаведных пастаноў. У IV ст. н. е. закон забараніў вольным арандатарам, якія сядзяць на чужых землях, пакідаць ўчасткі, што арандуюцца, а землеўладальнікам было забаронена адчужаць свае землі асобна ад калоніі, якія сядзяць на іх. У выніку калоны з вольных (хоць бы фармальна-юрыдычна) людзей ператвараюцца ў прыгонных, у "рабоў зямлі". Колонат ў гэтым сэнсе быў зародку феадалізму.
На становішча прыгонных перакладаліся часам заваяваныя народы, перасяляліся на рымскую тэрыторыю. У некаторых правінцыях (напрыклад у Егіпце) падобнага роду адносіны былі вядомыя яшчэ да заваёвы гэтых правінцый Рымам. У колонат перарасталі часам таксама і карыстанне пекулием з боку рабоў, якія прымацоўваліся ў гэтых выпадках да зямельных участкаў. Апошняя акалічнасць яшчэ больш мыла адрозненні паміж рабом і прыгонным калоніі. Калон становіцца асобай хоць і вольным, але вельмі блізкім па сацыяльным і юрыдычнай становішчу да раба. Калон становіцца звязаным з зямлёй, якую ён сам па сваёй волі не можа пакінуць і ад якой не можа быць адарваны супраць сваёй волі. Калон мае права ажаніцца, мець уласнае маёмасць. Але ён прымацаваны да зямлі, прытым не толькі асабіста: дзеці яго таксама становяцца калонамі. Падобна рабам калоны маглі ў асобных выпадках адпускацца на волю, але гэта вызваленне азначала для іх і "вызваленне" ад зямельнага ўчастка, якім яны карміліся.
Юрыдычныя асобы.
Рымскія юрысты не распрацавалі паняцці юрыдычнай асобы як асаблівага субекта, які супрацьпастаўляецца асобе фізічнаму, у сувязі з тым, што адносіны, на глебе якіх узнікаюць юрыдычныя асобы, у рымскім жыцці былі досыць развіты. Аднак ужо ў законах XII табліц згадваліся розныя прыватныя карпарацыі рэлігійнага характару (collegia sodalicia), прафесійныя абяднання рамеснікаў і да т.п. З цягам часу колькасць карпарацый (публічнага характару, так і прыватнага) расло [II, 7, 63].
У древньореспубликанському праве яшчэ не было маёмасці карпарацыі, гэта была агульная ўласнасць членаў карпарацыі, але толькі непадзельная, пакуль існавала карпарацыя. У выпадку спынення карпарацыі маёмасць дзялілася паміж апошнім складам яе членаў. Карпарацыя, як такая, не магла выступаць у грамадзянскім працэсе.
Разам з тым рымскія юрысты сталі звяртаць увагу на тое, што ў некаторых выпадках маёмасць не належыць асобным грамадзянам, а замацоўваецца за нейкім абяднаннем у цэлым і асобныя яго сябры аказваюцца ў дачыненні да маёмасных правоў адасобленымі. Так, рымскі юрыст Марциан заўважае, што тэатры, рысталішча і таму падобнае маёмасць належыць самой суполцы як некаторага цэлым, а не асобным яе членам, і калі абшчына мае раба, то гэта не значыць, што асобныя грамадзяне (члены гарадской суполкі) маюць нейкую долю правы на гэтага раба. Іншы юрыст (Алфен) прыводзіў наступнае параўнанне. Час ад часу на караблі прыходзіцца змяняць то адну частку, то другую, і можа наступіць момант, калі ўсе складовыя часткі карабля змяняюцца, а карабель будзе ўсё той жа. Так, сцвярджаў Алфен, і ў легіёне адны выбываюць, іншыя зноў ўступаюць, а легіён застаецца ўсё тым жа. Нарэшце, трэці юрыст (Ульпіян) казаў, што ў карпаратыўным абяднанні (universitas) не мае значэння для быцця абяднання, застаюцца ў ім ўвесь час адны і тыя ж члены, або толькі частка ранейшых, ці ўсё заменены новымі; даўгі абяднання не зяўляюцца абавязкамі асобных яго членаў, і правы абяднання ні ў якой меры не належаць асобным яго членам [II, 7, 63].
Такім чынам, рымскія юрысты адзначалі той факт, што ў некаторых выпадках правы і абавязкі належаць і не простым групах фізічных асоб (як гэта мае месца пры дамове таварыства), а цэлай арганізацыі, якая мае самастойнае існаванне, незалежна ад складнікаў яе фізічных асоб . Гэта апошняе становішча наглядна выяўляецца пры параўнанні universitas або collegium (карпарацыі) з таварыствам (societas). Смерць аднаго з удзельнікаў грамадства цягне спыненне таварыства; калі таварышы, нават тыя, што засталіся будуць працягваць то справа, для якога ўтварылася таварыства, гэта разглядаецца юрыдычна як маўклівае заключэнне новага таварыскага дамовы ў іншым складзе. Наадварот, смерць аднаго з членаў universitas ніякага ўплыву на існаванне universitas ніякага ўплыву не аказвае (хіба толькі змяншэнне членаў будзе так вялікі, што не апынецца неабходнага па законе мінімальнага ліку членаў). Роўным чынам ўступленне новых членаў у universitas ніколькі не змяняе гэтага абяднання, тады як далучэнне да членаў таварыства новага асобы азначае адукацыю новага грамадства [II, 7, 64].
Ёсць яшчэ адно адрозненне: у грамадстве ў кожнага з членаў ёсць пэўная доля ў маёмасці, якая пры яго выбыцці вылучаецца яму, наадварот, у universitas ўсе маёмасць належыць самому абяднанню, і таму выбываюць член не мае права патрабаваць выдзялення якой-небудзь долі гэтага маёмасці.
Назва "юрыдычная асоба" рымскаму праву не было вядома; найноўшыя даследаванні паказалі, што ў лацінскай мове нават не было спецыяльнага тэрміна для абазначэння ўстановы. Рымскімі юрыстамі была распрацавана і сутнасць гэтай зявы. Яны абмяжоўваюцца толькі прызнаннем факту прыналежнасці правоў розных арганізацыям. Яны параўноўвалі гэтыя арганізацыі з чалавекам, з тварам фізічным, і казалі, што арганізацыя дзейнічае personae vice (замест асобы, як асоба), privatorum loco (замест асобных асоб, на становішчы асобных асоб). У гэтым можна бачыць зародак "тэорыі фікцыі юрыдычнай асобы", зявілася ў сярэднія вякі і атрымала распаўсюд у замежнай тэорыі права [II, 4, 30].
Асобныя прыклады такога роду субектаў, якія сустракаюцц