Гумар і сатыра ў творах Н.В. Гогаля
Дипломная работа - Литература
Другие дипломы по предмету Литература
#171;Прыгоды Чычыкава.
Параўнальны знешнія, сюжэтна-кампазіцыйныя дэталі Сарочынскага кірмашу" і "Прыгоды Чычыкава. У Гогаля можна адзначыць перш за ўсё знешні гратэскавы момант - падзел на 13 кіраўнікоў (чортава лік), якое разам з вобразам цыгана, надзеленага дябальскія характарыстыкамі (аб чым мы ўжо казалі вышэй), сведчыць аб умяшанні рыса. У Булгакава таксама аповяд пачынаецца з агульнай гратэскавай ўстаноўкі: апавяданне адштурхваецца ад апісання царства ценяў" і выхадкі жартаўніка сатаны.
Я.О.Зунделович звяртае ўвагу на значэнне эпіграфам у Сарочынскага кірмашы, якое, на яго думку, большай часткай ацэначнага характару, і якія, з аднаго боку, выдаюць ўстаноўку аўтара, а з другога, кантрастуюць з утрыманнем кіраўнікоў (напрыклад, эпіграф да 10-й чале: Цур Тобі, сатаныньско насланнё, забяспечаны заўвагай з маларасейскім камедыі, але падзеі, апісаныя ў гэтай чале зусім не смешныя), што зяўляецца абумоўленым агульным камедыйна-гратэскавых задумай аповесці. [45,137]
Прааналізуем эпіграф да Прыгоды Чычыкава. Булгакаў выкарыстоўвае ўрывак з паэмы Гогаля Мёртвыя душы без прамога ўказання на гэта твор: - Трымай, трымай, дурань! - Крычаў Чычыкаў Селифану. - Вось я цябе палаш! - Крычаў яка скакаў насустрач фельдъегерь, з вусамі ў аршын. - Не бачыш, лясун дзяры тваю душу, казённы экіпаж . Мэта эпіграфа - чытацкае пазнаванне, рэмінісцэнцый гогалеўскай паэмы, гогалеўскіх герояў; намёк на яшчэ адно пачатак яшчэ адной авантуры. І між тым булгакаўскі эпіграф таксама стварае кантраст, неабходны гратэску - кантраст з рэальнай рэчаіснасцю, з бедамі самога аўтара, выказанымі ў канцы апавядання.
Характэрна, што і Сарочынскі кірмаш для Гогаля, і Прыгоды Чычыкава для Булгакава - былі першымі, так бы мовіць, вучнёўскім творамі. У наступных творах ў абодвух пісьменнікаў характар ??гратэску змяняецца. У Іване Фёдаравічу Шпоньке і яго цётцы Гогаля і Дьяволиаде Булгакава знікае той фантастычны план, на розных ўзаемаадносінах якога з рэалістычныя планам былі пабудаваныя аналізаваных вышэй творы. У гэтых аповесцях ўжо толькі адзін план - бытавой, рэалістычны, і гратэск развіваецца на матэрыяле канкрэтнай рэчаіснасці. І гэтая задача нашмат складаней, бо "пры пабудове рэалістычнага гратэску трэба, з аднаго боку, рабіць толькі лёгкія зрухі ў плане зададзенасьці, каб рэальнае заставалася рэальным, а з другога - з такіх лёгкіх зрухаў павінна ў выніку атрымацца вострая па зрушэнню зяў карціна дадзенага . [45,141]
Што тычыцца Булгакава, то, працуючы над рэалістычныя гратэскам ў Дьяволиаде, ён праяўляе высока развітую пісьменніцкую інтуіцыю - звяртаецца менавіта да гогалеўскага Носу, дзе гэты прынцып (як мы ўжо адзначалі) атрымаў у Н.В.Гогаля найлепшае, адпрацаванае ўвасабленне . У аповесці Нос упершыню Гогалем элемент нерэальнага ўносіцца ў рэальнае жыццё, абсолютизируя адну з яе граняў. Нос у вицмундире, які ўвасабляе непадуладную чалавеку сілу расійскай бюракратычнай машыны, - чорт, нячыстая сіла. Існаванне ж рэальнага і нерэальнага свету, двоемирие, якое ўзыходзіць да рамантызму - заўсёды прыцягвала і захапляла Булгакава.
Яшчэ ў момант знікнення ЛІТО Булгакаву ўспомнілася менавіта гогалеўскай "незвычайнае здарэнне": "25 сакавіка ліку здарылася ў Пецярбургу ..." ("Нос"). Тады гэта было успамін па асацыяцыі. Там знік у чалавека нос, і ніхто не знайшоў гэтую падзею дзіўным і незвычайным. Тут знік цэлы аддзел установы, і на навакольных гэта здарэнне таксама не зрабіла ніякага ўражанні.
У першых частках "Дьяволиады" гэтая пераклічка з аповядам Гогаля прадоўжана аўтарам.
Гогалеўскіх персанажаў ніколькі не здзіўляла тое, што ў мундзіры стацкага саветніка разгульваў па Пецярбургу звычайны чынавенскі нос. У гэтым і складалася сатырычная соль аповяду. Герояў "Дьяволиады" пакідаюць безудзельнымі не толькі падобныя, але і яшчэ больш дзіўныя зявы.
У адным з аддзелаў на вачах Караткова сакратар выпаўзае ... з пісьмовага стала свайго начальніка:
"І адразу з Ясенева скрыні выглянула зачасаная, светлая, як лён, галава і сінія бегаюць вочы. За імі выгнулася, як змяіная, шыя, хруснуў крухмальны каўнерык, здаўся пінжак, рукі, штаны, і праз секунду скончаны сакратар, з піскам" Добрае раніца ", вылез на чырвонае сукно. Ён страпянуўся, як выкупаецца сабака, саскочыў, завадатараў глыбей абшэўкі, дастаў з кішэнькі патэнтаванае пяро і ў тую ж хвіліну застрачыў ...
У іншым аддзеле, куды Караткоў вяртаецца, каб удакладніць дэталі, ён застае загадчыка, з якім толькі што гутарыў, на пастаменце: "Гаспадар стаяў без вуха і носа, і левая рука ў яго была адламаў". [13,26]
Радавод гэтых гратэскавых фігур, несумненна, ідзе ад гогалеўскіх персанажаў. І тое, што яны ўпісаны ў рэалістычную карціну, - таксама ад Гогаля. Але ідэя, якая заключана ў гэтым спалучэнні гратэскавых характараў з тыповымі абставінамі, у Булгакава гучыць пэўнай. А сутнасць яе такая: небяспечна не столькі існаванне бюракратаў і бязьдзейнасьць, і залішне дзейных, колькі тое, што людзі прывыкаюць да сістэмы адносін, якія бюракратамі насаджаюцца, і пачынаюць лічыць іх натуральнымі, якія б фантастычна выродлівыя формы яны часам ні прымалі.
Разбурэнне ладу жыцця ўспрымаецца як дябальскае нашэсце. "Дьяволиада" - гэта геніяльны булгакаўскі вобраз, сутнасць якога - у страце чалавекам самога сябе. Людзі распадаюцца на аскепкі, расшчапляецца чалавечае свядомасць, у?/p>