Гумар і сатыра ў творах Н.В. Гогаля
Дипломная работа - Литература
Другие дипломы по предмету Литература
±шэўках, Дьяволиада).
У апошнім тварэнні, рамане "Майстар і Маргарыта", значная частка эпілогу варіруе канцоўку "Носа": недарэчныя чуткі, якія распаўсюджваюцца ў абедзвюх сталіцах, крытычнае стаўленне да іх "шаноўных і добранамераных людзей" у аповесці - і "найбольш развітых і культурных людзей" у рамане; досведы магнетызму ў "носе" - і шайка гіпнатызёраў і нутрамоўцаў ў "Майстру і Маргарыце"; і, нарэшце, цікаўнасць натоўпу абывацеляў, сцякаюць да крамы Юнкера паглядзець на нос, ажыццявілі ў Булгакава ў хваляванне шматлікіх паляўнічых за катамі (натоўп у тэатры ).
Лянота розуму, адсутнасць уяўлення, жывучасць забабонаў - вось што іранічна высмеяў ў эпілогу Булгакаў, вось для чаго ён звярнуўся да аповесці Гогаля.
У "Майстры і Маргарыце" зноў узнікае твар "добра знаёмага" Булгакаву чалавека. Партрэт Майстры дадзены скупа: "З балкона асцярожна зазіраў у пакой паголены цёмнавалосы, з вострым носам, устрывожанымi вачыма і са звешанай на лоб пасмай валасоў чалавек прыкладна гадоў трыццаці васьмі". [20,131]
Партрэт гэты адразу выклікае ў памяці твар Гогаля (партрэт Н.В.Гогаля пэндзля Э.А. Дзмітрыева-Мамонава 40-х гадоў).
Майстар - гісторык па адукацыі. Выпадак вызваліў яго ад службы, і тут ён высветліў, што сапраўднае шчасце для яго - пісаць раман. Майстар - чалавек схільны да адзіноты. Ён душэўна захворвае. Усё гэта нагадвае Гогаля. А акрамя таго, спаленьне Гогалем і Майстрам рукапісы. Апісанне сыходу Майстры ў бальніцу падобна з візітам Гогаля да бальніцы, апісанае яго сучаснікам.
У апошнім рамане Мёртвыя душы ў вобразе Чычыкава ў Гогаля гучыць тэма продажу душы дяблу; Булгакаў сутыкае сваіх персанажаў з самім сатаной.
Антытэза дабра і зла - вось дзе галоўная агульнасць непадобных сюжэтаў. Але адзінства складаецца і ў спосабах мастацкай трактоўкі таго, што адбываецца з людзьмі. Пастаянная змена псіхалагічнага і фантастычнага ў рамане выдатна адказвае законах мастацкага рэалізму. І аказваецца, што Булгакаў - спадчыннік Гогаля не толькі ў сілу свайго прыцягнення да фантасмагоричности сцэн, да малюнку светабудовы як дэфармаванага быцця, неўтаймаванай стыхіі.
У тлумачэнні неверагоднай жорсткасці пракуратара Пілата ў адносінах да Іешуа Булгакаў варта за Гогалем. Спрэчка рымскага пракуратара Юдэі і вандроўнага прапаведніка з нагоды таго, будзе царства ісціны ці не, часам выяўляе калі не роўнасць, нейкае дзіўнае інтэлектуальнае падабенства ката і ахвяры. Хвілінамі здаецца, што першы не зробіць злачынствы над безабаронным упартым.
Вобраз Пілата дэманструе ўнутранае змаганне асобы, і таму ён па сваім драматычны. Але ў чалавеку сутыкаюцца няроўныя пачатку: моцная воля і ўлада абставінаў. Іешуа духоўна пераадолеў апошняе, Пілату гэта не дадзена. Як чалавек ён не ўхваляе смяротны прысуд, як пракуратар абавязаны яго падпісаць чалавеку, які адкрыў яму сваю дзёрзкую ўтопію: надыдзе канец імператарскага валадарства, кесарава улады.
Вось вечная тэма сусветнай літаратуры і вось сутнасць мастацкага рэалізму. Успомнім: зусім на іншым жыццёвым матэрыяле Гогаль вырашае гэтую тэму ў поўнай адпаведнасці з прынцыпамі рэалізму. Высокапастаўленая асоба з "Шынялі" сваім бессардэчнасць губіць маленькага чалавека. У аўтарскай трактоўцы жорсткага ўчынку - быў добрым чалавекам, ды стаў генералам - выказана сутнасць рэалістычнага аналізу чалавечых учынкаў, бачны суд рэалізму над брыдкімі сацыяльнымі метамарфозамі асобы.
Але чаму ж менавіта Воланда аўтар даў права пакараць смерцю і мілаваць? Што гэта - самоискупление зла?
Тут, можа быць, больш за ўсё Булгакаў выступае паслядоўнікам Гогаля. Вядома, вобразныя, сюжэтныя і стылявыя пераклічкі з класікам мінулага відавочныя. Як не ўспомніць, убачыўшы сцэны з лётаюць па небе людзьмі і гаворыць ката, казачныя эпізоды ў гогалеўскіх "Вечары" і аповесць "Нос".
Булгакаў працягвае традыцыю гратэскнага рэалізму і ў деэстетизации адлюстроўванага свету. Яна тлумачыць увесь стыль рамана, усю чартаўню, балаганавы бесталкоўшчыны і ірэальнасць учынкаў Кароўева, Азазела.
У частцы "Нядобрая кватэра" шырока выкарыстоўваецца эфект кантрасту, уласцівы паэтыцы Гогаля: лексіка інтэлігенцыі ("сімпатычны", "Дзякуй", "памілуйце") і вульгарузмам ("швэндаецца", "сволач, зваднікі, прыстасаванец і падхалім"). Выкарыстаны і гогалеўскі эстэтычны прынцып: чым смяшней, тым страшней і чым страшней, тым смяшней: "... Сцёпа разляпiў склееныя павекі і ўбачыў, што адлюстроўваецца ў трумо ў выглядзе чалавека з якія тырчаць у розныя бакі валасамі, з апухлай, пакрытаю чорнай шчэццю тварам , з заплыўшымі вачыма, у бруднай сарочцы з каўняром і гальштукам, у споднiм i ў шкарпэтках "і да т.п.
Гульня з таямніцай ў інфернальных раманах - залог сюжэтнага развіцця. І можна было б ўгледзець у гэтым сімптомы прыгодніцкай палёгкай, калі б не філасофскі падтэкст, які прагледжвае скрозь недамоўленасці. У сутнасці, кожны інфернальны сюжэт - як у гогалеўскія "Партрэце" - гэта трагічная спроба чалавека растлумачыцца з лёсам, са сваім будучым, з вялікай загадкай, якая прасьціраецца перад усімі намі. Ці, папросту, дадатак да афарызму: "Чалавек мяркуе, а Бог размяшчае, - калі б адзін толькі Бог.
Прыкмета "празаічнага" ("шчыгрынавая") сатаны - гэта таямніца. Праведзена - рэзкім росчыркам аўтарскай фантазіі - мяжа паміж бачным і нябачным, дазволеным і недазволеным, пагібельныя і интеллигибельным. Што тут - то дадзена нам у адчуванні. А ш