Станаўленне і арганізацыя дзяржаўных інстытутаў у Маскоўскай дзяржаве ў XIII-XVI стагоддзе
Дипломная работа - История
Другие дипломы по предмету История
роўні свайго тумены 2. ) цемніка-палітыкі, якія акрамя ваеннай справы, значную ўвагу надавалі ўсталяванню сваёй асабістай улады ў Ардзе.
Да першай групы ставіліся пераважна прадстаўнікі перадавой шляхты - цемніка-нойоны, якія наўпрост залежалі ад ханскай улады. Яны не мелі стабільных іншых даходаў, абмяжоўваючыся толькі часовай ваеннай здабычай і падаткамі з залежных качэўнікаў-ваяроў. іх качэўях размяшчаліся ў баку ад важных гандлёвых шляхоў, не мелі натуральных межаў і прамых выхадаў у зямлі багатых суседзяў - Русь, Балканскія краіны, Каўказ ці Сярэднюю Азію [22, c.263]. А палітычная дзейнасць Цемнікаў-нойонов часцяком абмяжоўвалася магчымасцямі манеўру паміж тым ці іншым прэтэндэнтам на ханскі пасад. У выпадку ўстанаўлення моцнай ханскай улады, як у часы Тохты і ўзбекі, яны наогул ператвараліся ў радавых дзяржаўных чыноўнікаў, галоўная задача якіх складалася ў падрыхтоўцы войска для ханскі паходаў. Але нават такія апалітычныя цемніка праз сваю магчымасць апераваць значнымі ўзброенымі фарміраваннямі, склалі пэўны палітычны фактар, з якім даводзілася лічыцца моцныя золатаардынскі ханы. Вядомым прыкладам зяўляецца барацьба паміж Тохта і нага за прыхільнасць шэрагу эміраў - цемніка, што манеўравалі паміж двума кіраўнікамі і справакавалі ў 1300 г. Вайна паміж імі [36, c.225].
Другую частку Цемнікаў складалі пераважна прадстаўнікі малодшых Чынгізідаў - цемніка-огланы, але былі і выключэнні, у прыватнасці Мамай і Едыгей. Акрамя непасрэднай падтрымкі з боку ханскай адміністрацыі, яны мелі таксама супраціву і ў сваіх падраздзяленнях, якія альбо былі імі асабіста сфарміраваны з насельніцтва падуладнай ім тэрыторыі (нага, Мамай), або былі звязаныя старымі, традыцыйнымі сувязямі (Едыгей). Часта гэтыя цемніка змагаліся за вярхоўную ўладу ў Залатой Ардзе, высоўваючы марыянетачных ханаў і падтрымліваючы іх сваімі войскамі, іх качэўях знаходзіліся далёка ад ханскай стаўкі, і гэта надавала пэўны бескантрольнага статусу. Усе яны спрабавалі ўсталяваць асабісты кантроль над нейкім грашовым струменем - вызначанай галіной Вялікага Шаўковага шляху: Крымам, Харэзм або Предкавказской стэпе [51, c.398]. Таму іх статус Цемнікаў быў выключна намінальным, перш за ўсё, з-за адсутнасці вышэйшага рангу ў дзяржаўнай іерархіі, бо яны кантралявалі ўзброеныя сілы, якія складаліся больш чым з аднаго тумены. Найбольш вядомымі прадстаўнікамі гэтага тыпу Цемнікаў былі нага, тогла-бой, Мамай і Едыгей. З нязначнымі прамежкамі ў часе яны змянялі адзін аднаго, спачатку умацоўваючы ханскую ўладу, але, у цэлым, ствараючы перадумовы для наступнага распаду Залатой Арды. Сярод іх дзейнасці было шмат агульных рыс - інтрыгі, станаўленне на ўладу і замена на ханскай троне розных кандыдатаў, спроба сваё намесніцтва ператварыць у абароненае ад ханскага ўмяшання валоданне і інш [51, c.649].
Для асвятлення пастаўленай праблемы - палітыкі цёмніку, варта, перш за ўсё, звярнуць увагу на тыя палітычныя акцыі, якія праводзяцца цемніка незалежна ад паходжання або статусу ў Ардзе. Так, першачарговай задачай кожнага цемніка было забеспячэнне баяздольнасці свайго падраздзялення. І калі ў ваенна-тактычным плане на баку Цемнікаў была традыцыйная мангольская дысцыпліна, уведзеная яшчэ Чынгісханам, і асабістая адказнасць кожнага ваяра за ўласнае рыштунак, то ў плане эканамічнага забеспячэння арміі, аднастайнасці не было [36, c.222]. Выдзеленага зямельнага надзела пад качэўях мог забяспечыць толькі самыя патрэбы арміі - фураж у цёплы час года. Узімку праблема ўтрымання жывёлы магло быць вырашана толькі праз выкарыстанне нарыхтаванага раней фуражу, а значыць прадугледжвала наяўнасць кантактаў з аселымі суседзямі [51, c398].
Не менш важнай была праблема забеспячэння асабістага складу арміі неабходнымі харчовымі запасамі. Натуральная гаспадарка качэўнікаў не магло забяспечыць усіх патрэбаў людзей і прымушала іх ўключацца ў гандлёвых адносін з суседзямі. З самага пачатку існавання Залатой Арды і ханы, і цемніка імкнуліся ўзяць пад асабісты кантроль рэгіёны з земляробчым насельніцтвам, памяншаючы ў іх падаткі, у параўнанні з княжацкімі землямі. Прыкладам гэтага былі Болоховська зямля слабады баскака Ахмата, якія цемніка спрабавалі адарваць ад княжацкай улады. Абодва гэтыя праекта пацярпелі няўдачу і былі асуджаныя сучаснікамі на Русі як прыклад колоборационализму. Са свайго боку, цемніка маглі адказаць на знішчэнне Болоховського самакіравання Даніілам Галіцкім і слабод Ахмата князем Дзмітрыем толькі ваеннымі набегамі і пагромамі, якія яшчэ больш адштурхоўвалі земляробчае насельніцтва ад супрацоўніцтва з заваёўнікамі [16, c.22].
З мэтай эфектыўнага кіравання захватываниями зелямы, мангольскі ўрад правяло перапіс насельніцтва. У 1248 было здийнено перапіс насельніцтва Паўднёвай Русі, а ў 1257 Перапісчыкі дасягнулі паўночных княстваў. Заснаванай мэтай гэтых падлікаў было ўсталяванне дакладнай колькасці насельніцтва для эфектыўнага спагнання даніны - "выхаду". Акрамя выхаду існавалі экстраныя выплаты - "запыты". Калі хану патрэбныя былі сродкі на вайну, ён накіроўваў на Русь нечаканы "запыт", які спаганяўся гэтак жа як і "выхад". Вялізныя багацці ішлі на падарункі хану, яго сваякам і амбасадарам, на хабару прыдворным і подкуп Ординской чыноўнікаў [51, c.461]. За выплатай даніны сачылі спецыяльныя мангольскія намесьнікі - баскака [22, c.262].
Акрамя выплаты "выхаду" і "запытаў" Русь была ўключана ў агульную сістэму дарог і камунікацый Мангольскай імперыі. Гэтая сістэма была запазычаная манголам?/p>