Фiласофiя сярэднявечча
Информация - Философия
Другие материалы по предмету Философия
iь Авiцэну празвалi "Князем вучоных".
Авiцэна трымаСЮся аптымiстычнага погляду на магчымаii пазнання: чалавек цалкам здольны даследаваць свет i выяСЮляць iiiну. Услед за Арыстоцелем ён надае вялiкае значэнне СЮ вывучэннi свету тэорыi матэрыi i формы. РЖндьшiдуальнаiь рэчаСЮ фiлосаф звязвае з матэрыяльным субстратам, а СЮ форме бачыць агульны бок зяваСЮ. Рэальна форма iснуе менавiта як агульнае СЮ адзiнкавых рэчах. Затым у выглядзе абстрактных паняццяСЮ яна пераходзiць у свядомаiь чалавека. Апрача таго, вучоны дапускаСЮ, што дзейнасны розум найблiжэйшай ад Зямлi касмiчнай сферы нараджае iдэальныя формы, якiя СЮяСЮляюць нешта накшталт генетычнага коду. Укараняючыся СЮ матэрьно, яны абумоСЮлiваюць зяСЮленне пэСЮных рэчаСЮ. Тэорыя траякага iснавання унiверсалiяСЮ стане некалькi пазней галоСЮнай крынiцай умеранага рэалiзму.
Як вучоны з багатай прыродазнаСЮчай базай Авiцэна iмкнецца даць абектыСЮнае тлумачэнне прыродных зяваСЮ. 3 гэтай мэтай ён прапаноСЮвае СЮ межах рэлiгiйнай дактрыны адмысловае фiласофскае тлумачэнне пэСЮнай незалежнаii матэрыяльных працэсаСЮ ад звышпрыроднага пачатку.
Авiцэна пагаджаецца з думкай аб падзеле СЮсяго быцця на абсалютна неабходнае бог i магчымае адзiнкавыя рэчы. Неабходнаiь iснавання адзiнкавых рэчаСЮ адносная. Абсалютнае быццё вызначаецца супадзеннем сутнаii i iснавання, г.зн., у яго няма патрэбы для свайго быцця СЮ нечым iншым. Не так у свеце адзiнкавых рэчаСЮ. Сутнаiь кожнай з iх залежыць ад iншых рэчаСЮ, з якiмi яна СЮзаемадзейнiчае. Скразная сувязь рэчаСЮ i зяваСЮ стварае бясконцы ланцуг прычыннаii. Даследуючы прычынныя адносiны, людзi раскрываюць салраСЮдную прыроду рэчаСЮ.
Як жа зносяцца мiж сабой абсалютнае i адноснае быццё? Каб растлумачыць гэтае пытанне, Авiцэна звяртаецца да тэорыi эманацыi, але СЮносiць у яе прынцыпова новыя элементы. Папершае, дзейнаiь бога разглядаецца як безасабовы спантанны
працэс, якi разгортваецца згодна з пэСЮнымi законамi. Такiм чынам, дадзеная канцэпцыя вьгключае фатальную наканаванаiь асобньгх падзеяСЮ. А для чалавека яна прадугледжвае магчымаiь пазнаваць гэтыя законы. Падругое, вучоны вьгказвае надзвычай смелую i адмысловую для рэлiгiйнага фiлосафа думку: матэрыя iснуе паза межамi эманацыi. Яна савечная богу. Матэрыя, такiм чьгнам, аказваеггда унiверсальнай магчымаiю. Без яе не можа СЮзнiкнуць нiводная рэч.
Разглядаемая канцэпцыя сведчыць аб наяСЮнаii СЮ ёй матэрыялiстычных тэндэнцыяСЮ. Дзейнаiь бога абмяжоСЮваецца, а канкрэтныя працэсы прыроды падпарадкоСЮваюпда СЮжо сваiм законам, якiя можна пазнаваць i якiмi можна карыстацца.
Творчаiь Авiцэны не абыходзiць праблемы чалавека. Знакамiты фiлосаф падкрэслiвае, што чалавечая душа вьгконвае функцыi росту, руху i СЮсведамлення. Адметнаiь чалавека вызначаецца дзвюма галоСЮнымi сiламi ягонай дугпьi сузiральнай, якая пазнае, i практычнай, якая забяспечвае рух цела. 3 пазнаннем i СЮдасканаленнем на гэтай аснове чалавека арабскi мыслiцель звязваСЮ i сэнс жыттдя.
Авiцэна разумеСЮ, што, апрача пачуццёвага i рацыянальнага пазнання, ёiь яптчэ iнтуiцыя непасрэднае бачанне iiiньi. Як сьш свайго часу ён не быСЮ, аднак, пазбаСЮлены мiстычных уяСЮленняСЮ. РЖнтуiцьгю фiлосаф разглядаСЮ адасоблена ад iнптьгх пазнавальных здольнаiяСЮ. Гэта выразiлася СЮ iвярджэннi, нiбыта святыя прарокi здольны напрасткi сузiраць iiiну.
РЖбнРушд, лацiнiзаванае iмя Авероэс, нарадзiСЮся СЮ Кордаве, горадзе на тэрыторыi РЖспанii, якi на той час быСЮ сталiцай заходняга халiфата. Авероэс глыбокi мыслiцель, у творчаii якога iстотна пашыраны матэрыялiстычныя элементы тлумачэння зяваСЮ. Ён рупiСЮся даказаць незалежнаiь фiласофii ад тэалогii. Сувязь фiласофii i рэлiгii Авероэс бачыСЮ у тым, пгто абедзве формы свядомаii разважаюць аб першай i найвышэйшай прычьше СЮсяго iснага, г.зн., зяСЮляюпда светапоглядньгмi формамi. Але яны адрознiваюцца, справядлiва заСЮважаСЮ мыслiцель, па спосабу асэнсавання свету. Фiласофiя iмкнепда да строга лагiчнай абгрунтаванаii думак. Мiж тым як рэлггiя абапiраецца на возбразнае пазнанне, прадстаСЮленае СЮ свяшчэнных кнiгах.
Авероэс прапануе нязвыклае вырашэнне стрыжнявога для сярэднявечнага светапогляду пытання: свет створаны цi ён iснуе адвечна? Фiлосаф падвяргае вострай крьггыцы iдэю стварэння свету. Матэрыя самастойная, лiчыдь ён, у адносiнах да бога. Яна галоСЮная крьшiца i носьбiт усiх прыродных працэсаСЮ i зменаСЮ.
Свет, як i бог, iснуе вечна. Яны СЮяСЮляюць розныя субстанцьгi, якiя максiмальна СЮдалены адна ад адной. У адрозненне ад прыроды бог увасабляе абс^алютную СЮстошгiваiь, яму не СЮлаiiвыя нiякiя змены, i ён не можа тварыць зменлiвыя рэчы.
Бог Авероэса пазбаСЮлены антрапаморфных рысаСЮ, сутнаiь яго зводзiпда да функцыяСЮ быць першарухавiком i першапрычьшай. У адносiнах са светам ён выконвае задачу абуджаць тыя формы, што адвечна змяшчалiся СЮ матэрыi. У вьпгiку гэтага формы з патэнцыяльнага стану пераходзяць СЮ актуальнае iснаванне. Прычым робгiгь бог гэта не непасрэдна, а з дапамогай асобных iнтэлiгентных утварэнняСЮ, глто знаходзяпда СЮ пастаянным руху. Вiдавочна, вучэнне Авероэса выразна абазначыла контуры пантэiстычнай карцiны свету.
Авероэс развiвае палажэнне Арыстоцеля, што душа чалавека звязана з целам, як форма з матэрыяй. Паколькi душа заСЮсёды належыць канкрэтнаму целу i вызначае менавiта яго псiхiчныя прыцэсы, пастолькi яна распадаепца са смерцю цела зггiкае канкрэтная сувязь пачуццёвых вобразаСЮ, памяцi i страiей.
Аднак з пачуццёвымi вобразамi фiлосаф звязвае толькi пас