Фiласофiя сярэднявечча
Информация - Философия
Другие материалы по предмету Философия
Вµчнай фiласофii i яе СЮнiкальнаiь вызначаюцца чатырма асноСЮнымi рысамi: тэацэнтрызмам, крэацыянiзмам, правiдэнцыялiзмам i адкравеннем. Што ж яны уяСЮляюць?
"Тэа" у перакладзе з грэчаскай мовы азначае бог. Прынцып тэацэнтрызму патрабаваСЮ прызнаць зыходнай кропкай фiласофскага аналiзу звышпрыроднае самадастатковае i абсалютна дасканалае быццё. Зразумела гэта бог. Ён уяСЮляе найвышэйшую субстанцыю, у якой беiялесная форма i якая СЮвасабляе СЮсю паСЮнату дабра.
Цiкава, што фiласофскае асэнсаванне iдэi бога непазбежна выводзiла на праблемы быцця як такога. Фiлосафы СЮдзялялi самую пiльную СЮвагу катэгорыям субстанцыi, iснавання, якаii, атрыбута, улаiiваii i г.д. 3 дапамогай гэтых паняццяСЮ яны iмкнулiся зразумець i растлумачыць сутнаiь быцця. Мы працягваем сёння карыстацца многiмi катэгорыямi, што былi СЮведзены сярэднявечнымi аСЮтарамi.
РЖдэя бога здымала цяжка вырашальныя праблемы зыходнай крьiнiцы руху i якаснай разнастайнаii iснага. На рэлiгiйнай аснове фiлосафамi была створана цэласная карцiна светабудовы. Яна вылучалася адной незвычайнай асаблiваiю: падставай для яе былi не фiзiчныя законы, а каштоСЮнасныя СЮяСЮленнi. У залежнаii ад наблiжанаii да бога iснае мела розны кошт. Найболып далёка ад бога знаходзiцца матэрыя. Над ёю СЮзвышаюцца iншыя пласты быцця: мiнералы, раслiны, жывёлы, людзi i анёлы. Парознаму ацэньвалiся нябесны i зямны свет, сакральныя i прафанныя мяiiны. Час таксама падзяляСЮся на звычайны i свяшчэнны. Апошнi звязвалi са знамянальнымi падзеямi рэлiгiйнай гiсторыi. Такая карцiна свету СЮяСЮляла, пасутнаii, сiстэму дабротаСЮ, якiя служылi зямнымi арыенцiрамi дзейнаii сярэднявечнага чалавека.
Створаная карцiна свету мела, аднак, свае заганы. ГалоСЮны з iх гэта яе стацiчнаiь. Сусвет выглядаСЮ у ёй нейкiм здранцвелым утварэннем, дзе кожнай рэчы было загадзя вызначана сваё меiа. Фiласофiя зафiксавала СЮ тагачаснай карцiне свету адну важную супярэчнаiь хрыiiянскай культуры, процiпаставiСЮшай чалавека як найболып дасканалую форму зямнога iснавання астатняй прыродзе, якой была прызначана роля служкi. Драма такога падыхода да iснага разыгралася СЮ XX стагоддзi, калi прырода не вытрымала нацiску чалавека i пачалося яе разбурэнне.
Прызнанне бога асновай быцця вымагала зрабiць наступны крок, абвяiiСЮшы яго творцай СЮсяго iснага. Гэтым тлумачыцца зяСЮленне у фiласофii такога прынцыпу, як крэацыянiзм (лац. сгеаiiо тварэнне). Прынцып патрабаваСЮ разглядаць усе зявы як адносныя i несамастойныя. Абсалютны бог стварыСЮ рэчы з нiчога. Узнiкшыя такiм чынам рэчы мяняюцца, старэюць, iмкнучыся зноСЮ стаць нiчым.
Бог як творца СЮ латэнтным выглядзе змяшчае СЮ сабе СЮсё магчымае. Адсюль наступная рыса фiласофii правiдэнцыялiзм (лац. ргоуiаепiiа прадбачанне), г.зн., прадвызначанаiь цi наканаванаiь падзеяСЮ. На гэтым прынцыпу добра бачны налёт фаталiзму, нейкай спрадвечнай зададзенаii прыродных працэсаСЮ i чалавечых лёсаСЮ. Але ён жа выклiкаСЮ i цiкаваiь да праблемы адзiнства быцця i мыслення. Цi магчыма спаiiгнуць неабходны рух падзеяСЮ? Як выразiць яго СЮ словах? Што СЮяСЮляюць уладкаванне, структура i мэтазгоднаiь?
Наступная рыса выступае СЮ якаii прынцыпа адкравення, якi iвярджае, што нельга спазнаць пазалрыроднага бога зямнымi сродкамi. Уведаць яго можна толькi звышнатуральным шляхам з дапамогай веры. РЖiiну можна знайii як адкравенне СЮ свяшчэнных кнiгах i пiсаннях прарокаСЮ пасрэднiкаСЮ мiж богам i людзьмi.
Прынцып адкравення як культурную зяву нельга ацэньваць адназначна. БезумоСЮна, ён перашкаджаСЮ разгортванню навуковых даследаванняСЮ, асаблiва доследнага пазнання. Разам з тым гэты прынцып стымуляваСЮ развiццё герменэСЮтыкi адмысловага мастацтва, якое займаецца выяСЮленнем сапраСЮднага сэнсу пiсьмовых тэкстаСЮ.
Надзвычай вялшае значэнне, якое надавала сярэднявечная фiласофiя веры i адкравенню, абумовiла яе рэтраспектыСЮнаiь, прыхiльнаiь да традыцыйных крынiцаСЮ ведаСЮ. Найболыл каштоСЮным творам лiчылася Бiблiя. Пры гэтым ацэнка годнаii iдэяСЮ рабiлася па такой схеме: "Чым старажытней, тым сапраСЮдней, чым сапраСЮдней, тым праСЮдзiвей". Фiлосафы бачылi сваю задачу СЮ раскрыццi сэнсу i вытлумачэннi свяшчэнных кнiгаСЮ. Асаблiва высокiм аСЮтарытэтам карысталiся працы заснавальнiкаСЮ царквы. Меркаваннi самога фiлосафа не мелi вялiкага значэння. Важным прызнавалася як мага болып дакладная перадача кананiчнага тэксту. Адносiны да наватарства былi адмоСЮныя: яго разглядалi як прыкмету мiтульговай ганарлiваii. Не здарма найвьппэйшай годнаiю фiлосафа прызнавалася эрудыцыя, энцыклаледычнаiь ведаСЮ. У гэтым пэСЮны кансерватызм тагачаснай фiласофii. I СЮсё ж нават у такiх складаных умовах фiласофiя не была цалкам закрытая ад навацыяСЮ. Часта каментарыi хрыiiянскiх i язычаскiх аСЮтараСЮ былi толькi падставай для выкладання асабiстых думак.
Сярэднявечны фiлосаф гэта найперш настаСЮнiк. Ён рупiСЮся даступна i пераканаСЮча перадаць вучню сваё разуменне прпдмета. Але як гэта зрабiць? I вось тут узнiкае неабходнаiь у распрацоСЮцы плавiлаСЮ логiкi i тэорыi пазнання. Вялiкая СЮвага надаецца СЮменню веii дыскусiю. Фiласофiя прымае, такiм чынам, форму школьнай фiласофii.
Нельга не адзначыць япгчэ адну цiкавую асаблiваiь. Размова iдзе аб узнiкшым у гады сярэднявечча жанры фiласофскай споведзi. Самапаглыбленне ва СЮласны духоСЮны свет дазваляла фiлосафам заСЮважаць i апiсваць самыя тонкiя зрухi чалавечай душы, закранаць фундаментальныя пытаннi маралi i пазнання. Шырока вядомай с