Фiласофiя сярэднявечча
Информация - Философия
Другие материалы по предмету Философия
аСЮняе доказы крэацыянiiкiм зместам, падкрэслiвае бясконцаiь бога i канечнаiь свету, чаго не было СЮ грэчаскага фiлосафа. Сутнаiь доказаСЮ зводзiцца да пяцi пунктаСЮ: бог гэта першарухавiк, зыходная дзейсная прычына, абсалютная неабходнаiь, найвышэйшая ступень дасканалаii, нарэшце, iстота, якая накiроСЮвае СЮсе рэчы i падзеi да пэСЮнай мэты.
Найбольш арыстоцелiзм праглядаецца СЮ тэорыi быцця Аквiната. Зразумела, у Арыстоцеля бярэцца толькi тое, што адпавядае рэлiгiйнай дактрыне.
Аквiнскi стварае iерархiчны вобраз свету. Нiжнi слой быцця самы шьфокi. Ён прадстаСЮляе нежывую прыроду. Вышэй надбудаваныя iншыя слаi, якiя ахоплiваюць раслiны, жывёлаСЮ i людзей. Вяршыняй усяго iснага зяСЮляецца бог.
У карцiне свету Аквiнскага арыстоцелiзм пераллятаецца з платанiзмам. Фiлосаф, у прыватнаii, адзначае, што iснаванне бога прамы вынiк ягонай сутнаii. У астатнiм свеце iнакш: сутнаiь iндывiдуальнага быцця залежыць ад звышнатуральнай рэальнаii. Прычым сутнаiь гэта вельмi iстотна не выражае СЮсяго асобнага, дзе змест вызначаецца матэрыяй. Сутнаiь канкрэтызуецца праз форму, якая СЮказвае на агульны змест рэчы. Кожная адзiнкавая субстанцыя СЮяСЮляе адмысловую сувязь матэрыi i формы. А вядучым бокам такога адзiнства зяСЮляецца форма.
Вучэнне Арыстоцеля Аквiнскi выкарыстоСЮвае для падмацавання iдэi тварэння. Матэрыя разглядаецца iм як магчымаiь зяСЮлення канкрэтных рэчаСЮ. У сапраСЮднаiь яна пераходзiць праз актыСЮную дзейнаiь формы, якая мае мэтавызначальны характар. Калi матэрыя гэта гранiчная пасiСЮнаiь i унiверсальная патэнцыяльнаiь, то бог гэта найвышэйшая актыСЮнаiь i гранiчная актуальнаiь.
Разумеючы, што нельга адмаСЮляць неабходнаiь навуковага даследавання прьфодных зяваСЮ, Аквiнат праводзiць думку, дзе канкрэтныя зявы зусiм не выступаюць вынiкам непасрэднага боскага СЮплыву. РЖснуюць натуральныя прычыны, якiя носяць iнструментальны характар. Яны адкрываюцца праз наш вопыт i розум. Бог карыстаецца натуральнымi прычынамi як сваiмi прыладамi. Свабодная боская воля ажыццяСЮляецца СЮ згодзе з розумам. Бог дзейнiчае адпаведна з прыродай самiх рэчаСЮ. Ён не можа, налрыклад, парушыць закон супярэчнаii i нават ператварыць чалавека СЮ асла.
Тым не менш бог бесперапынна кiруе светам, хай сабе i з дапамогай iнструментальных прычынаСЮ. Такiм чынам, "анёлаСЮ доктар" дапускае распаСЮсюджане боскага прадбачання i наканавання на СЮсе рэчы i чалавечыя падзеi. Гэта змякчаны фаталiзм (лац. iаiаiiз ракавы).
Услед за хрыiiянскай дагматыкай Фама паСЮтарае, што iснуе толькi адзiн свет. Дадзены фенамен фiлосаф тлумачыць у святле сваёй парадыгмы так, быццам бог выбраСЮ падчас тварэння менавiта гэтую магчымаiь. Богам забяспечана пэСЮная гармонiя створанага свету, а найболын яскравай яе праявай служыць iерархiя розных слаёСЮ iснага.
Важнае меiа СЮ сусветнай iерархii адводзiцца Аквiнатам чалавеку своеасаблiвай субстанцыi, якая СЮяСЮляе незвьшайнае двуадзiнства душы i цела. Цела зусiм не кайданы душы, пярэчыць Фама платонiкам, а яе неабходнае дапаСЮненне. Душа размеркавана па СЮсiм целе. У кожнага з людзей яна СЮнiкальная, бо створана богам спецыяльна для яго. Можна гаварыць аб яе суразмернаii целу. Пазасмяротнае беiялеснае iснаванне душы зяСЮляецца заганным. Вось чаму СЮ дзень страшнага суда душа зноСЮ паяднаецца з целам. Надзелены душою чалавек мае розум i волю. Ён здольны СЮсведамляць рэчаiснаiь i здзяйсняць самастойныя СЮчынкi. Тэорыя пазнання Арыстоцеля адкрывала шлях да вопытнага даследавання рэальнаii. Гэта прыцягвае Аквiнскага. Ён спрабуе спалучыць яе з тэалагiчнай дактрынай. У вынiку тэорыя Арыстоцеля перакручваецца. Атрыманы гiбрыд можна абазначыць як спекулятыСЮны эмпiрызм.
Нiжнi СЮзровень пазнання Фама адводзiць знешнiм пачуццям, якiя выяСЮляюць мноства прыкметаСЮ iндывiдуальных рэчаСЮ. Атрыманы матэрыял апрацоСЮваецца СЮнутранымi пачуццямi памяццю, уяСЮленнем i г.д. На гэтым узроСЮнi СЮсталёСЮваецца прасторавачасавы лад сярод хаосу атрыманых дадзеных. Затым наступае апрацоСЮка матэрыяла розумам. Гэта СЮжо болып высокi СЮзровень пазнання. Тут адбываецца абстрагаванне ад малазначных iндывiдуальных рысаСЮ рэчаСЮ i высвятленне iх вiдавых i родавых формаСЮ. "АнёлаСЮ доктар" вылучае сапраСЮды важныя моманты працэсу пазнання, прасочвае нёкаторыя сувязi памiж рознымi СЮзроСЮнямi пазнання. А яго залежнаiь ад рэлiгiйнага светапогляду праяСЮляецца СЮ думцы, што розум валодае некаторымi давопытнымi прынцыпамi, якiя СЮкарэнены богам.
Фама развiвае iдэю прамежкавага становiшча чалавека СЮ космасе памiж жывёлай i анёламi. Цела звязвае людзей з прыродай. РЖснаванне чалавека магчыма толькi пры пэСЮным задавальненнi натуральных патрэбаСЮ. Асновай зямной дзейнаii людзей выступае воля. Кожны чалавек зусiм натуральна iмкнецца да шчаiя. А каб яго дасягнуць, неабходна валодаць пэСЮнымi ведамi.
Але СЮ чалавека ёiь яшчэ i нябесная прызначэнне гэта шлях да бога. Яно немагчымае, калi не кiравацца найвьнпэйшымi каштоСЮнаiямi. Вось чаму чалавек павiнен не проста дзейнiчаць, а заСЮсёды iмкнуцца да дабра i пазбягаць зла. Гэта магчыма, паколькi людзi валодаюць свабоднай воляй. Прызнанне адноснай самастойнаii людзей азначала некаторае абмежаванне СЮвогуле фаталiстычнай канцэпцыi Аквiнскага.
Цiкавыя заСЮвагi знаходзiм у Аквiната i наконт грамадскага жыпдя людзей. Так, ён адзначае, што iх супольная дзейнаiь мае пэСЮны лад, якi выражаны СЮ розных правах. Фама вылучае тры разнавiднаii правоСЮ вечнае, натуральнае i чалавечае права. Першае звязана з