Рэлiгiйны вопыт i навуковае веданне: гiстарычны кантэкст i актуальныя праблемы СЮзаемадзеяння
Дипломная работа - Культура и искусство
Другие дипломы по предмету Культура и искусство
i рэлiгiйнага, развiваецца на СЮзроСЮнi тэарэтычнага свядомаii. Як i рэлiгiйны, фiласофскi светапогляд выступае СЮ шматлiкiх разнавiднаiях. Ён звязаны з натуральнымi i грамадскiмi навукамi. Навукова - фiласофскае светапогляд СЮяСЮляе сабой тэарэтычны СЮзровень свядомаii, i акрамя СЮсяго СЮ сваiм спецыфiчна - паняцiйным выразе не можа быць проста так перанесенае на звычайны СЮзровень.
Спецыфiка рэлiгiйнай антрапалогii i праблема антрапагенезу.
Спецыфiка рэлiгiйнай антрапалогii складаецца перш за СЮсё СЮ тым, што сутнаiь, iснаванне, прырода, меiа чалавека СЮ свеце маюцца на СЮвазе перш за СЮсё зыходзячы з прызнання вышэйшай сакральнага першоначала (духаСЮ, багоСЮ, бажаствоСЮ або адзiнага асабiстага Бога) i яго асаблiвых адносiн з чалавекам. У юдаiзме, хрыiiянстве i iсламе Бог надзяляецца здольнаiю тварыць з "нiчога" i адным высiлкам думкi. Гэтак жа i СЮ шэрагу СЮсходнiх рэлiгiй iснуюць паданнi аб СЮсемагутным спараджэннi СЮсемагутным первоначалом (Брахман, дао, Алi-Буда i да т.п.) свету i чалавека. ПрадстаСЮляючы багоСЮ сабе падобных, чалавек прызнае сябе iх тварэннем.
Згодна з Бiблii, чалавек - вянок тварэння, вобраз i падабенства Божае (Быццё 1:26-27., 1 Кар. 11:7) пастаСЮлены над жывёламi i раслiнамi, ён павiнен клапацiцца пра iх, апрацоСЮваць зямлю i неii адказнаiь за жыццё на ёй (Быц. 1:28; 2:15; Пс. 8:7-9). РОзорным для хрыiiянскай антрапалогii стала вызначэнне Васiля Кесарыйскага (330 - 379): Чалавек ёiь разумнае тварэнне Бога, створанае па вобразу ягонаму Творцы, стварэнне, якая атрымала загад стаць богам". Менавiта СЮ такой форме СЮсведамлялi свабода чалавека, яго здольнаiь да самавызначэння, да вышэйшых духоСЮных каштоСЮнаiей, яго сумленне i адказнаiь. Падобныя СЮяСЮленнi характэрныя i iншых рэлiгiй. Так напрыклад у Каране чалавек мыслiцца як "намеснiк" Бога на зямлi. (2:8), адораны вышэйшымi ведамi (2:29-32). У будызме чалавек займае асаблiвае меiа СЮ iерархii СЮсiх iстот, таму што толькi чалавек здольны разарваць кайданы сансары i дасягнуць нiрваны, стаць Будай. У такой сакралiзавалiся форме рэлiгiйныя вучэннi пра чалавека апiсваюць становiшча iндывiда СЮ грамадстве, яго магчымаii, меру сацыяльнай свабоды, станаСЮленне асобы. У будыйскай, хрыiiянскай, мусульманскай антрапалогiя СЮтрымлiваюцца вучэнне аб адзiнстве СЮсяго чалавечага роду.
Згубленая сакральная адзiнства становiцца iдэалам чалавечага СЮдасканалення, разумеецца як прызначэнне. Выратаванне, прымiрэнне з Бажаством становяцца сэнсам чалавечага iснавання. У якаii поСЮнага СЮвасаблення гэтага iдэалу СЮ будызме iснуюць Буды i бодхисаттвы, у хрыiiянстве - Богачалавека РЖсус Хрыстос, якi ёiь "вобраз Бога нябачнага" (Кол. 1:15) i зяСЮляецца дасканалым чалавекам, другiм Адамам, з-за якога СЮсе людзi СЮступаюць у адносiны богосыновства i становяцца "супольнiкамi Божае Прыроды" (2 Пёт. 1:4).
РЖншая сiтуацыя склалася СЮ навуковых колах. Пасля таго, як працы анатамаСЮ i заолагаСЮ даказалi падабенства арганiзма чалавека з арганiзмам малпы, К. Лiней (1707 -1778) уключыСЮ яго СЮ атрад прыматаСЮ, вылучаны СЮ класе млекакормячых. У 1871 г. зявiлася кнiга Ч. Дарвiна (1809-l882) Паходжанне чалавека i палавы падбор", у якой да праблемы антрапагенезу прымяняецца эвалюцыйная тэорыя.[24 з. 16 - 19] Яшчэ СЮ XIX ст. тэолагi паступова сталi пераходзiць ад адмаСЮлення гэтай тэорыi з пазiцыi бiблейскага фундаменталiзму да пераасэнсавання. Многiя багасловы прынялi эвалюцыйную тэорыю i паспрабавалi iнтэрпрэтаваць яго СЮ духу деизма i пантэiзму. Большаiь тэолагаСЮ падтрымлiваюць канцэпцыю мадэрнiзаванага крэацыянiзму, згодна з якой Бог у самой прыродзе i праз яе пасрэднiцтва працэс развiцця ад нiжэйшага да вышэйшага, ад найпростых жывых iстот да чалавека. Тым не менш усё адзначаюць асаблiвую божай дзеяннi. Энцыклiка таты Пiя XII (1876-1958) "Humani generis" (1950) патрабуе верыць у тое, што душа чалавека ствараецца Богам. У гэтым дакуменце адмаСЮляецца полигенизм - канцэпцыя паходжання чалавека СЮ розных меiах як не СЮзгоднена з Бiблiяй i царкоСЮным вучэннем аб першародным граху. Тэолагi - прыхiльнiкi навуковага крэацыянiзму - iвярджаюць, што эвалюцыйным гiпотэзам не хапае фактычных падставаСЮ. На iх думку, сучасныя палеанталагiчныя дадзеныя не могуць пацвердзiць паходжанне чалавека ад дагiстарычных вышэйшых малпаСЮ.
Да лiку найважнейшых функцый навукi ставiцца прадбачання. У свой час па гэтым пытаннi блiскуча выказаСЮся В. Освальд: ... пранiклiвае разуменне навукi: навука - гэта мастацтва прадбачання. Уся яе каштоСЮнаiь у тым, у якой ступенi i з якой верагоднаiю яна можа прадбачыць будучыя падзеi. Мёртва СЮсякае веданне, нiчога не гаворыць пра будучыню, i такому ведаСЮ павiнна быць адмоСЮлена СЮ ганаровым званнi - навука ".
На прадбачаннi фактычна грунтуецца СЮся практыка чалавека. Уключаючыся СЮ любы вiд дзейнаii, чалавек загадзя мяркуе (прадугледжвае) атрымаць пэСЮныя вынiкi. Дзейнаiь чалавека СЮ сваёй аснове арганiзавана i мэтанакiравана, i СЮ такой арганiзацыi сваiх дзеянняСЮ чалавек абапiраецца на веды. Менавiта веды дазваляюць яму пашырыць арэал свайго iснавання, без чаго не можа працягвацца яго жыццё. Веды дазваляюць прадбачыць ход падзей, паколькi яны нязменна СЮключаюцца СЮ структуру самiх метадаСЮ дзеяннi. Метады характарызуюць любы вiд дзейнаii чалавека, i СЮ iх аснове ляжыць выпрацоСЮка адмысловых гармат, сродкаСЮ дзейнаii. Як выраба гармат дзейнаii, так i iх "прымянення" заснаваныя на ведах, i дае магчымаiь паспяхова прадбачыць вынiкi гэтай дзейнаii.[31 с.305]
Гаворачы аб прадбачаннi, неабходна таксама мець на СЮвазе яг