Фельдштейн Г. С. Психологические основы и юридическая конструкция форм виновности в уголовном праве Москва, товарищество типо-литографии Владимир Чичерин, 1903 г

Вид материалаДокументы
Подобный материал:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   43

*(1050) F., V. Ziegler. Quaest. ad iur. Rom. pert. Lips. 1837. p. 63 и след.

*(1051) W. Rein. Das Criminalrecht der Romer. Leipzig. 1844. s. 418

*(1052) Ср: Ульпиан в Coll. leg. Mos. et. Rom. I. § 6, которое заимствует этот отрывок из 7 кн. труда Ulp. dff oft. Ргос. по вопросу о lex Cor. de sic. et ven.: Distinctionem casus. et voluntatis in homicidio servari rescripto Hadriani confirmatur. Verba rescripti. Et qui hominem occidit, absolvi solet, scilicet si non occidendi animo id admisit; et qui non occidit, sed voluit occidere, pro homicida damnatur. Ere itaque constituendum est, et quo ferro percussit Epafroditus. Nam si gladium instrinxit aut telo percussit quid dubium est, quin occidendi animo percusserit? Si lanide (si clavi) percussitaut euccuma, aut cum forte rixaretur, ferro percussit, sed non occidendi mente... ergo hoc exquirite: et si voluntas occidendi fuit, ut homicidam servum supplicio cum iure iubete affici.

*(1053) F., V. Ziegler. Quaest. ad. iur. Rom. pert. p. 14 и след. Lips. 1837

*(1054) L. 4. § 1. D. ad leg. Corn. 48, 8. Quum quidem per lasciviam causam mortis praebuisset comprobatum est factum Jgnatii Taurini, Proconsulis Beticae a Divo Hadriano, quod eum in qumquemiium relegasset

*(1055) См. Ulp. L. 15, § 2. D. locati 19, 2. Si vего nihil extra consuetudinem acciderit, damnum coloni esse; idemque dicendum si exercitus praeteriens per lasciviam aliquid abstulit.

*(1056) Paull. Rec. Sent. ad leg. Corn. de sicar. et venef. V, 23, 12. Si putator ex arbore, cum ramura dejiceret, non proclamaverit, ut vitaretur, atque ita praeteriens ejusdem ictu homo perierit, etsi in legem non incurrit, in metallum damnatur. См. ?акже Paulus. L. 7, D. ad. leg. Corn. 48, 8, где действия putator'a описываются таким же образом, но ничего не говорится о каре за действия этого рода

*(1057) Paulus libro singulari de publicis iudiciis L. 7, D. ad leg. Corn. 48, 8. In lege Cornelia dolus pro facto accipitur; nec in hac lege culpa lata pro dolo accipitur. Quare si quis alto se praecipitaverit, et super alium venerit, eumque occiderit, aut putator ex arbore, quum ramum deiiceret, non praeclamaverit et praetereuntem occiderit, ad huius legis coertitionem non pertinet.

*(1058) Paulus. Rec. sent. ad leg. Corn. de sic. et venef. V, 23, 3: is, qui casu jactu teli hominem imprudenter oceiderit, absolvitur.

*(1059) Вероятность этого нашего предположения увеличивается еще благодаря тому, что мы знаем о применении lex Aquilia, по которой могло быть взыскано за неосторожность не только по отношению к несвободным, каков случай, предусмотренный в L. 7, § 8. D. ad leg. Aquiliam 9, 2, гласящем: Proculus ait, si medicum servum imperite secnerit vel ex locato, vel ex lege Aquilia competere actionem, но и по отношению к лицам свободным, павшим жертвой неосторожности. См., напр., L. 42, D. de aedilicio edicto etc. 21, i., qua vulgo iter fiet, ita habuisse velit, ut cuiquam nocere, damnumve dari possit. Si adversus ea factum erit, et homo liber ex ea re perierit, solidi ducenti, si nocitum homini libero esse dicetur, quanti bonum aequum iudici videbitur, condemnetar; ceterarum rerum qnanti damnum datum fastmnve sit, dupli. Но всякие сомнения, кажется нам, в этом обстоятельстве исчезают, когда мы припомним, что комбинация, о которой говорит Павел, вполне аналогична с случаем, предусмотренным в L. 1, рг. D. de his qui effuderint vel deiecerint 9, 3, где со слов Ульпиана свидетельствуется, что Praetor ait de his qui deiecerint vel effuderint: unde in eum locum, quo volgo iter fiefc, vel in quo consistetur, deiectum vel effusum quid erit, qyantum ex ea re damnum datum lactumve erit, in eum qui ibi habitaverit in duplum iudicium dabo. Si eo ictu homo liber periisse dicetur, qninqtiaginta anreornm indicium dabo; si vivet nocitumque ei esse dicetnr, qnantnm ob eam rem aeqimm iudiei videbitur, enm cum quo agetur condemnari, tanti iudicinm dabo. Si servns insciente domino fecisse dicetnr, in iudicio abiiciam: ant noxam dedere.

*(1060) Paulus. lib. X ad Sabinum. L. 31, D. Ad legem Aquiliam. 9, 2. Si putator ex arbore ramum deiiceret, vel machmarius hominem praeterenntem occidit, ita tenetur, si is in publicum decidat, nec ille proclamavit ut casus eius evitari possit. Sed Mucius etiam dixit, si in privato idem accidisset, posse de culpa agi; culpam autem esse, quod qunm a diligente provideri potuerit, non esse provisum, aut tum demmtiatam esset, qnum periculnm evitari non posset. Secnndnm quam rationem non mnltttm refert, per publicum, an per privatnm iter fieret, qtram plerumque per privata loca vulgo iter fiat. Qnodsi nullum iter erit, dolnm duntaxat praestare debet, ne immittat in eum, quem viderit transeuntem; nam culpa ab eo exigenda non est, quum divinare цоп potuerit, an per eum locum aliquis transiturus sit.

*(1061) В пользу того, что в комбинации, предусматриваемой Павлом, речь идет о dolus'е, говорит в особенности тяжесть наказания. "Die Bergwerkstrafe, пишет Моммзен. wird als die schwerste nach der Todestrafe betrachtet und wie dieser geht ihr von Rechtswegen die Geisselung voraus. Sie wird nur auf Lebenszeit erkannt, und wenn etwa еийе Befristung hmzugefiigt sein sollte, nicht als Bergwerkstrafe im Rechtsinn behandelt." Th. Mommsen. Romisches Strafrecht, Leipzig. 1899. s. 949.

*(1062) См. стр. 488 и след. настоящей нашей работы.

*(1063) W. Rein. Op. cit. s. 418 и сл.

*(1064) L. 3, § 2. D. ad leg. Corn. 48, 8... Sed ex senatusconsulto relegari iussa est ea, quae non quidem malo animo, sed malo exemplo medicamentum ad conceptionem dedit, ex quo еа, quae acceperat decesserit.

*(1065) L. 6, § 7. D. de officio praesidis 1, 18, где Ульпиан замечает: Sicuti medico imputari eventus mortalitatis non debet, ita quod per imperitiam comisit, imputari ei debet.

*(1066) L. 11, D. de incendio, ruina etc. 47, 9. Si lortuito incendium factum sit, venia indiget, nisi tam lata culpa fuit, ut luxnria, aut dolo sit proxima.

*(1067) Coll. 12. 5... ei qtti non data opera incendinm fecerit, plernmqne ignoscitnr, nisi in lata et incanta negligentia vel lascivia fnit.

*(1068) Paul. Coll. 12. 6... qui casu insulam aut villam non inimicitia incen derint, levius (puniuntur). Fortuita enim incendia ad forum remittenda sunt, ut damnum vicinis sarciatur.

*(1069) См. Corp. inr. civ. ed. Fratres Kri.egelii Pars I. Lips. 1887. p. 879 nota 15.

*(1070) Callistr. 1. VI, de Cognitionibus. L. 28, § 12. D. de poenis 48,19. Incen. diarii capite puniuntnr, qui ob inimicitias vel praedae causa incenderint intra oppidnm et plernmqne vivi exuruntur; qui vero casam.aut villam, aliquo lenins Nam fortuita mcendia, si, qunm vitari possent, per negligentiam eorum, apud quos orta sunt, damno vicinis fuerunt, civiliter exercentur, ut qui iactura affectas est, damni disceptet, vel modice vindicaretnr.

*(1071) Да, наконец, само употребление оборота punitur не предрешает того, что речь идет об ответственности уголовной. См. по этому вопросу L. 3, § 3. D. ad legem Aquiliam 9, 2. In hac quoque actione quae ex hoc capitulo oritur, dolus et culpa punitur.

*(1072) Paul. V, 3, 6

*(1073) Paul. libro singulari de officio Praefecti vigilum. L. 3, § i. D. de officio praef. vig. 1, 15. Cognoscit Praefectus vigilum de incendiariis... Bt quia plerumque incendia culpa fiunt inhabitantium, aut fustibus castigat eos, qui negligentius ignem habuerunt, aut severa interlocutione comminatus fustium castigationem remittit.

*(1074) Ulpianus libri singulari de oflicio Praef. urbi. L. 4, D. de officio praef. vig. 1,15. Imperatores Severus et Antoninus Junio Ruflnp Praefecto vigilum ita rescripserunt: insularios et eos, qui negligenter ignes apud se habuerint, potes fustibus vel flagellis caedi iubere; eos autem, qui dolo fecisse incendium conyjncentur, ad Pabium Cilonem Praefectum Urbi, amicum nostrum, remittes.

*(1075) L. 9, D. de inc. 47, 9. Qui aedes acervumve frumenti iuxta domnm positum combusserit, vinctus, verberatus igni necari iubetur si modo sciens prudensve id commiserit; si.vero casu id est negligentia, aut noxam sarcire iubetur, aut si minus idoneus sit levius castigatur.

*(1076) См. также A. Loffler. Die Schuldformen des Strafrechts. Leipzig. 1895. s. 64. То же допускает, по-видимому, и Р. Bruck. Zur Lehre von der Fahrlassigkeit. Breslau. 1885 s. 35. Это следует из его ссылки на L. 9, D. de incend 47, 9

*(1077) См. стр. 482 и след. настоящей нашей работы

*(1078) Родовым понятием, под формой которого римское уголовное право знало влияние возбужденного состояния, был в значительной степени impetus; юрист Марциан усматривает этот последний в тех случаях, cumper ebrietatem ad manus autad ferrum venitur. L. 11, § 2. D. de poenis 48, 19. На значение для меры ответственности опьянения и состояния возбуждения мы имеем указания и в рескрипте Адриана. L. 1, § 3. D. ad leg. Corn. de sic. 48, 8. Тот же мотив аффектированного состояния приводился и в пользу смягченного наказания лица, убившего кого-либо в состоянии сильного негодования по поводу учиненного им прелюбодеяния: c. 4. С. 9, ad leg. Juliam de adulteriis et stupro 9.G.Gracchus, quem Numerius in adulterio noctu deprehensum interfecit, si eius conditionie fuit, ut per legen Juliam ишртше occidi potuerit, quod legitime faetum est, nullam poenam meretur. Idemque filiis eius, qui patri paraerunt. praestandum est. Sed si legis auctoritate cessante inconsulto dolore adnlterum interemit, qnamvis homieidium perpetratum sit, tamen, quia et nox et dolor iustus factum eius relevat, potest in exilium dari. Но самому мужу не вменялось убийство жены, застигнутой в момент совершения прелюбодеяния, благодаря тому аффектированному состоянию, в которое может привести мужа измена жены. L. 1, § 5.D. ad leg.Corn.de sic. 48,8, Sed et in eum, qui uxorem deprehensam in adulterio occidit, Divus Pi.ns leviorem poenam irrogandam esse scripsit, et humillore loco positum in exilium perpetuum dari iussit, in aliqua dignitate positum ad tempus relegari. Аффектированное состояние, извиняющее в некоторой степени мужа, известно под именем iustus dolor; об этом последнем говорит, между прочим, L. 3, § 3. D. de Sconsulto Silaniano 29,5, а равно L. 38, § 8. D. ad legem Juliam de adulteriis 48, 5, где мы встречаемся с следующим постановлением: Imperator Marcus Antoninus et Commodnsfilius rescripserunt: Si maritus uxorem in adnlterio deprehensam impetu tractus doloris interfecerit, non utique legis Corneliae de sicariis poenam excipiet. Nam et Divus Pius in haec verba rescripsit Appolonio: Ei, qui uxorem snam in adnlterio deprehensam occidisse se non negat, ultimum supplicium remitti potest, quum sit difficillimum, instum delorem temperare; et magis quia plus fecerit, quam quia vindicare se non debnerit, puniendus sit; snfficiet igitur, si humilis loci sit, in opus perpetuum enm tradi, si qui honestior in insnlam relegari. В том же смысле об аффекте на случай убийства мужем жены говорит Collatio, характеризуя душевное состояние мужа как honestissimus calor. В пользу того, какое огромное значение придавало римское право аффекту, свидетельствует и часто цитируемый фрагмент из Collatlo I, 7, в котором говорится о более легком наказании того, кто убьет другого in rixa. Нам представляется далеко неудовлетворительным то толкование этого места, которое мы встречаем, наприм., у Platner'a в его Quaest. de iure crim. Rom, и которое усматривает в убийстве in rixa убийство, учиненное в драке. Против такого толкования говорит значение термина in rixa, с которым мы встречаемся в L.1, § 3. D. 48, 8.

*(1079) C. 1. С.9, ad leg. Corn. de sicariis. 16. Imp. Antoninns. A. Herculano et aliis militibus. - Prater vester rectins fecerit, si se praesidi provinciae obtnlerit; cui si probaverit, non occidendi animo hominem a se percussum esse, remissa homicidii poena secundum disciplinam militarem sententiam proferet. Crimen enim contrahitur, si et voluntas nocendi intercedat. Ceterum ea, quae ex improviso casu potius quam fraude accidnnt, fato plerumque, non noxae imputantur.

*(1080) Paulus. Rec. sent. ad leg. Corn. de sicar. et venef. V, 23, § 3. Qui hominem occiderit aliquando absolvitur, et, qni non occidit, tit homicida damnatur; consilium enim nniuscujusque, non factum puniendum est. Ideoque qui, cumvellet occidere, id casu aliquo perpetrare non potuerit, nt homicida punietur; et is, qui casu jactu teli hominem imprudenter occiderit, absolvitur.

*(1081) Callistratus libro VI de cognitionibus L. 28, § 12. D. de poenis 48, 19. Incendiarii capite puniuntur, qui ob inlmicitias vel praedae causa incenderint intra oppidum, et plerumque vivi exuruntur; qui vero casam aut villam aliqno lenins. Nam fortuita incendia, si, quum vitari possent, per negligentiam eorum, apud quos orta sunt, damno vicinis fuerunt, craliter exercentnr, ut qui iactura affectus est, damni disceptet, vel modice vindicaretur.

*(1082) Claudius Saturninns libro singulari de poenis paganorum L. 16, § 8. D. de poenis, 48. 19. Eventas spectatur ut a clementissimo quoquo facta, quamquam lex non minus eum, qui occidendi haminis causa enm telo fuerit, quam eum, qui occiderit, puniat; et ideo apud Graecos exilio voluntario fortmti casus Inebantur, ut apnd praecipnnm poetarnm scriptnm est:

Eut eme tutJon eonta MenoitioV ex OpoentoV

Hgagen umeteron d_androctasihV upo lugrhV

Hmati tw ote paida catectanon AmjidamantoV

NhpioV, ouc eJelwn amj_astragaloisi colwJeiV.

Hom. Jl. XXIII. 85, sqq.

*(1083) с. 5. С. 9, ad leg. Corneliam de sicariis. 16. Bxemplnm sacrarnm literarum Diocletiani et Maximiani A. A. Agatoni.-Eum, qui asseverat, homicidinm se non voluntate, sed casu fortnito fecisse, quum calcis ictn mortis occasio praebita videatnr, si hoc ita est, neqne super hoc ambigi poterit, onmi metn ac strspicione, quam ex admissae rei discrimine sustinet, secnndnm id, quod adnotatione nostra comprehensnm est, volumns liberari.

*(1084) c. 7. C. 9, ad leg. Corneliam de sicariis. 16. Is qui cum telo ambulaverit hominis necandi causa, sicut is, qui hominem occiderit vel cnins dolo malo factnm erit commissnm, legis Corneliae de sicariis poena coercetur.

*(1085) Это обстоятельство побуждает даже сторонника возникновения уголовно-наказуемой culpa в римском праве эпохи имп. Адриана Кестлина признать "dass diese Erweiternng des criminalrechtlichen Gebiets iiber den dolus hinaus erst spat nnd sporadisch erfolgte, daher anch die Theorie noch im Justin. Rechte nicht iiber den Gegensatz von dolus nnd casns hinanskam.:. Anch seit Hadrian aber ist es zweifelhaft, ob bei allen (dnrch culpa begehbaren) Verbrechen die romische Criminalpraxis wirklich den Pall der knlposeu Begehnng peinlich gestraft habe". System des dentschen Strafrechts. Tubingen. 1855. s. 169.

*(1086) Тот же взгляд подтверждается L. 5, § 2. D. 48, 19. Refert et inmaioribus delictis consnlto aliqnid admittatur, an casn et sane in omnibns criminibns distinctio haec poenam ant instam eligere debet, aut temperamentum admittere.

*(1087) Ulp. L. 8. D. adleg. Cornel. de sic. 48, 8. Si nralierem visceribns snis vim intnlisse, qno partnm abigeret, constiterit, eam in exilinm Praeses provincia exiget.

*(1088) Paull. L. 38, § 5. Dig. de poenis 48, 19. Qui abortionis ant amatorium pocnlum dant, etsi dolo non faciant, tamen, quia mali exempli res est, hnmiliores in metallum, honestiores in insnlam amissa parte bonorum relegantnr; quodsi eo mulier, ant homo perierit, snmmo snpplicio afficinntnr. См. также Panll. Reo sent. V, 23, 14.

*(1089) L. 3, § 2. D. 48, 8. ...Sed ex Senatnsconsnlto religari jnssa est ea, qnae non qnidem malo animo, sed malo exemplo medicamentnm ad conceptionem dedif, ex quo ea, quae acceperat, decesserit.

*(1090) c. 1. C. 9, de maleficis et mathematicis etc. 18. Imp. Antoninus A Titio. Plus est hominem exstinguere veneno, quam occidere gladio.

*(1091) Paul. Rec. sent. ad leg. Corn. de sicar. et venef. Lib. V, Tit. 23, §19. Si ex eo medicamine, qnod ad salntem hominis vel ad remedium datnm erat, homo perierit, is qui dederit, si honestior ftierit, in insulam deportatnr, hnmilior antem capite punitur.

*(1092) c. 1, §4. C. 9, de falsa moneta. 24. Imp. Constantinns A. Ad Januarium. Domus vero vel fundns,mquo haec perpetrata snnt, si dominns in proximo constitntus sit, eins incuria vel negligentia pimiendaest, etsi ignoret, flsco vindicetnr nisi dominus, ante ignorans, ut primum repererit, scelns prodiderit perpetrattrm..sin vего longissime ab ea domo vel possessione abfnerit, nullnm snstineat detrimentnm; actore videlicet fnndi, vel servis, vel colonis,vel incolis, qni hoc ministerirnn praebnernnt, cum eo, qui fecit, snpplicio capitali plectendis. Vidnos antem ac pupillos speciali dignos indulgentia credidimus, nt vidnae nec in proximo constitnte domo sna vel possessione careant, si nulla apud ipsas tam gravis conscientiae noxa resideat, impuberes vero, etiamsi conscii fnerint, nnllnm snstineant detrimentum, qnia aetas eorum, qnid videat, ignorat.

*(1093) с. 1. С. 9, de crimine sacrilegii. 29. Qui divinae legis sanctitatem ant nesciendo confnndunt, aut negligendo violant et offendunt sacrileginm committunt.

*(1094) L. 3, § 1. D. de officio praefecti vigilnm. 1, 15. Cognoscit Praefectus vigilum de incendiariis... Bt quia plerumqne incendia cnlpa flnnt inhabitantram, aut fnstibns castigat eos, qui negligentins ignem habnertmt, ant severa interlocutione comminatus fttstinm castigationem remitit, a равно L. 4. D. 1, 15. Impe ratores Severus et Antoninnslunio Ruflno Praefecto vigilum itarescripsenmt: Insnlarios et eos, qui negligenter ignes apnd se habnerint potes fnstibus vel flagellis caedi inbere; eos autem, qtii dolo fecisse incendimn convincentur, ad Fabium Cilonem Praefectnm Urdi, amicum nostrnm remittes; fngitivos conqnirere, eosqne dominis reddere debes.

*(1095) L. 2, D. de termino moto. 47, 21. Divus Hadrianns in haec verba rescripsit: Quin pessimum factum sit eorum, qui terminos finium cansa positos propulerunt dubitari non potest. De poena tamen modns ex conditione personae et mente facientis statni potest; nam si splendidiores personae snnt, quae convincnntnr, non dubie occupandornm alienornm finium causa id admiserunt, et possunt in tempns, nt cuinsque patiatnr aetas, relegari, id est, si iuvenoir, in longius, si senior, recisius; si vero alii negotium gessernnt, et ministerio fnncti snnt, castigari et ad opus biennio dari; quodsi per ignorantiam ant fortuito lapides fnrati snnt, sufticiet eos verberibns decidere.

*(1096) Еще по законодательству времен Кая Цезаря нарушение границ наказывалось только на тот конец, когда оно было умышленным, и притом наказывалось денежным штрафом. См. L. 3, pr. D. 47, 21. Lege agraria quam Caius Caesar tulit adversus eos, qui terminos statutos extra suum gradum flnesve moverint dolo malo, pecuniaria poena oonstituta est; nam in terminos singulos, quos eiecerint locove moverint, quinquaginta aureos in publicum dari inbet; et eius actionem, petitionem, ei, qui volet, esse iubet. О судьбах этого порядка при императоре Нерве см. § 1. Ibid. L. 3.

*(1097) См. стр. 504 нашего настоящего труда

*(1098) Определение dolus'a, даваемое К. Акв. Галлом и приведенное у Сис. de offic. III, 14 и Тор. 7, 9, гласит: "cum esset aliud simulatum, aliud actum", а определение Сервия Сульпиция, даваемое в L. 1, § 1. D. de dolo malo 4, 3, уподобляет dolus "machinationem quandam alterius decipiendi causa, сици aliud simulatur et aliud agitur". См. Rein. Das Criminalrecht der B6mer. Leipzig. 1844. s. 150.

*(1099) K. Binding. Die Normen, und ihre Uebertretung. II. B. Leipzig. 1877. s: 273.

*(1100) L. 1, § 3. D. de dolo malo 4, 3. Non fuit autem contentus Praetor dolum dicere, sed adiecit malum quoniam veteres dolum etiam bonum dioebant, et pro sollertia (проницательность, хитрость) hoc nomen accipiebant, maxime si adversus hostem latronemve quis machinetur. A. Pernice. Labeo. II. B, Abth. I. Halle. 1895. s. 136 и след. констатируя, что dolus был verbum medium и мог иметь и хорошее значение, и приводя целый и, по-видимому, исчерпывающий ряд перечислений тех случаев, в которых dolus встречается у римских комиков в этом значении (прим. 2), замечает, однако, что употребление dolus'a лишено было всякого технического юридического значения. Это следует уже из выражений, встречающихся наприм., у Плавта вроде nimis doctum dplum, conpositis mendaciiis advenisti... consntis dolis, qnem tam aperte fallere incipias dolis, dolis Indere, haud dicam dolo и проч. Между тем, выражение dolus malns всегда, по-вядимому, имело техническое юридическое значение. Пернис насчитывает это выражение встречающимся у комиков только два раза, и оба раза, при этом, с очевидными намеками на то, что речь идет о юридических терминах. См. ряд мест, в которых встречается dolus malus y классических писателей, приведенных у Rosshirfa Einige Bemerkimgen zur Lehre vom dolus. N. Arch. B. 8. 1826. s. 371.

*(1101) c. 1. C. 9,ad leg. Corn. de sic. 16. Ceterum ea, quae ex improviso casu potius qnam fraude accidunt, fato plerumque, non noxae imputantur.

*(1102) L. 23, § 2. D. de aedilicio edicto 21, 1. Capitalem fraudem admittere est tale aliquid delinqnere, propter qnod capite pnniendus sit... Capitalem fraudem admissise accipiemns dolo malo et per nequitiam. См. также L. 43, § 4. D. de aedilicio edicto. 21, 1.

*(1103) L. 4, § 13. D. de doli mali et metus exceptione. 44, 4. Marcellus ait adversus doli exceptionem non dari replicationem doli. Labeo quoque in eadem opinione est; ait enim iniquum esse communem malitiam petitori quidem praemio esse, ei vero, cum quo ageretnr poenae esse, quum longe aequum sit, ex eo, quod perflde gestum erat, actorem nihil consequi. См. также L. 4, § 26. D. 44, 4.

*(1104) Хотя выражение sciens в огромном большинстве случаев и совпадает с dolus'oм, некоторые места источников говорят, однако, против этого. См. L. 43, § 1. D. de adm. et periculo 26, 7, ut si sciens curator non sufficere, promiserit, vel donasse videatur, vel quoniam dolo fecit, non illi succurratur.