Канцэптуальна-тэарэтычныя аспекты гістарычных даследаванняў рускіх гісторыкаў XIX - пачатку ХХ стагоддзя
Дипломная работа - История
Другие дипломы по предмету История
?обай апраўдаць і ўзвялічыць гістарычную місію рускага самадзяржаўя і праваслаўя. І ўсё ж менавіта імкненне М.Погодина наблізіць гісторыю да дакладных навуках заслугоўвае увагі і патрабуе, на нашу думку, больш дбайнага даследавання без ідэалагічных напластаванняў, даверыліся ацэнку навуковага спадчыны гэтага навукоўца і палітычнага дзеяча ў савецкай гістарычнай думкі. Больш за дбайнага навуковага даследавання патрабуюць і працы Мікалая Герасімавіча Устрялова, аўтара прац "Аб сістэме прагматычнай рускай гісторыі", 4т "Гісторыі валадарання Пятра Вялікага", М.Корф "жыццё графа Сперанскага", А.М.Михайловського-Данілеўскага "Апісанне Айчыннай вайны 1812 г. "[50, Кн.1, с.319-324; 32, с.176-181].
-40-я гады XIX стагоддзя - гэта і час жорсткай палемікі паміж двума плынямі рускай грамадскай думкі - славянафілы і заходнікамі.
Славянафілы (Аляксей Хамякоў, Іван Киреевский, Канстанцін Аксаков, Юрый Самарын) у сваіх навуковых працах на канкрэтным гістарычным матэрыяле паспрабавалі даказаць глыбокі крызіс заходняй цывілізацыі, паказаць негатыўныя аспекты пятроўскіх рэформаў, супрацьпаставіць Расію і Захад. [33, с.9-12] Аднак большасць расійскіх гісторыкаў таго часу былі заходнікамі (З.Крукаў, П.Кудрявцев, Т.Грановским, С.Салаўёў). Лідэрам лагера заходнікаў быў прафесар Маскоўскага універсітэта медиевист Цімафей Мікалаевіч Граноўскай (1813 - 1855), настаўнік вядомага расійскага гісторыка С.М. Салаўёва, гегельянец па светаўспрыманню. Нагадаем, што менавіта Гегель упершыню выкарыстаў дыялектычны метад па тлумачэнні гістарычнага працэсу, увёў разуменне гісторыі як працэсу духу ў ўсведамленні і раскрыцці свабоды, нацыянальнай спецыфікі гістарычнага працэсу. [41, с.114]. Гэтыя ідэі і сталі метадалагічнай платформай гістарычных пошукаў Т.Грановским, С.Соловьева і многіх іншых рускіх гісторыкаў. Праўда, у апошнія гады свайго жыцця Т.Грановским прыходзіць да думкі аб неабходнасці пераасэнсавання гісторыясофію Гегеля. У прыватнасці, у артыкуле "Аб сучасным стане і значэнне сусветнай гісторыі" (1852) ён падкрэслівае: "Гістарычную навуку трэба правесці паміж Сцылай лагічнага фаталізм (вызнавалі гегельянцы - У.М.) і Харыбдай голага эмпірызму, яна патрабуе свайго, незалежнага ад філасофіі, "строгага метаду". У пошуках такога аўтаномнага гістарычнага метаду Граноўскай звяртаецца да натуральных навуках. Ён заўважае, што гісторыя мае з "прыродазнаўствам" вельмі цесная сувязь, так як на гістарычны працэс уплываюць такія фактары, якія ніяк не назавеш лагічна неабходнымі: феизиологични асаблівасці народа, прыродныя ўмовы - усё гэта нельга вывесці з законаў розуму, але таксама нельга аднесці да сферы выпадковасці . [63, с.287-289]. На нашу думку, гэтыя меркаванні Граноўскай зяўляецца сведчаннем яго захапленнем ідэямі ранняга пазітывізму пасля выхаду ў свет "Курсу пазітыўнай філасофіі" (1830-1845) Агюста Канта.
Годным прадаўжальнікам справы сваіх папярэднікаў стаў вучань Т.Грановским Сяргей Міхайлавіч Салаўёў (1820-1879)-аўтар фундаментальнай 29Т "Гісторыі Расеі з найстаражытных часоў". У 1842 - 1844 гг ён пабываў у Аўстрыі, Германіі, Францыі, Бельгіі, Чэхіі і пазнаёміўся з нямецкімі гісторыкамі Фрыдрыхам Шэлінга, Леанардам фон ранку, Фрыдрыхам Шлоссер, французскімі даследчыкамі Франсуа Гізо, Адольфам Цьеры, Франсуа Минье і Палацеким. [69, с98-105]. У 1841 г. ён піша "феологиний погляд на гісторыю Расіі", у якой выказвае такія думкі:
-"У адрозненне ад іншых народаў рэлігійнае ўплыў у рускім народзе будзе працягвацца вечна і філасофія рускай гісторыі (вось ўплыў Гегеля!" - В.М._ павінна насіць на сабе назву і характар ??феософии (маецца на ўвазе теософии - У.М.);
-"Расея ёсць першая і адзіная дзяржава, мае духоўную аснову свайго быцця" [26, с.9, 34];
"У нас дваранін кожны, хто служыць айчыне" [26, с.41]
Пазней ён ад адмовіцца ад многіх названых палажэнняў, хоць і ў далейшым гегельянства пранізваць усю яго навуковае творчасць. У рэчышчы ідэй дыялектыкі Гегеля гісторык падыходзіць да еўрапейскай гісторыі як да адзінага узаемазлучаным працэсу, у якім сучаснае зяўляецца заканамерным вынікам і вынікам мінулага. Развіццё грамадства разумеецца як паступовае яго набліжэнне да хрысціянскіх ідэалаў. Адсюль адзнака феадальнай раздробненасці і мангола-татарскага прыгнёту як дабрадзейства Божае [26, с.161] Услед за Гегелем Салаўёў разумее развіццё любога абекта як барацьбу супрацьлегласцяў (род - дзяржава, заваёўнікі - заваяваныя), прычым кожная наступная прыступка больш прагрэсіўная, чым папярэдняя. У дзяржаве ён бачыць вышэйшую ступень развіцця цывілізацыі, бо гісторыя зяўляецца толькі ў дзяржавах [26, с.162] Тым самым С.Салаўёў закладвае асновы дзяржаўнай школы" у рускай гістарыяграфіі. Дзяржава выступае мэтай і сэнсам грамадскага развіцця, выразнікам ўсіх праяў народнага жыцця [26, с.205]. І ўсё ж ён падкрэслівае: Гісторык, які мае на першым плане дзяржаўнага жыцця, у тым жа плане павінен мець і народную жыццё, так як іх падзяляць нельга [26, с.240], а гісторыя зяўляецца перш за навукай народнага самапазнання [26, с.238]. Выступае як паслядоўны прыхільнік гістарычнага прагрэсу, які асвячаецца хрысціянствам, што падымае чалавецтва на вышыню і імкненні чалавецтва да ідэалу, які ставіць хрысціянства, прагрэс у свеце маральным і грамадскім [26, с.241]. Аднак выступае праціўнікам абсалютызацыі грамадскага прагрэсу: няма абсалютнага прагрэсу, няма залатога ўзросту наперадзе, а ёсць толькі пэўны рух (прасоўванне - У.М.) [