Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетті
| Вид материала | Документы |
- Л. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің баспасөЗ орталығЫ, 24.63kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті «болашақ», 4480.5kb.
- Парат министрлігі л. Н. Гумилев атындағы еуразия ұлттық университеті, 8635.57kb.
- Л. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің баспасөз орталығЫ, 38.13kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, 5310.66kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде осы оқу орнының студенттеріне, 157.57kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы еуразия ұлттық университеті кафедра : Халықаралық қатынастыр, 133.64kb.
- Диссертациямен Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ғылыми кітапханасында, 462.16kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті қазақ әдебиеті кафедрасының аға, 217.87kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, 212.98kb.
^ ПРОБЛЕМЫ БЕЗОПАСНОСТИ ОКРУЖАЮЩЕЙ СРЕДЫ В ГОСУДАРСТВАХ ОБСЕ
Синяговский А. С.
Советник Комитета внешнеполитического
анализа и прогнозирования МИД РК
Сегодня вопросы охраны окружающей среды вышли за рамки внутриполитической компетенции государств. Ведь разрушение экосистем, эксплуатация и истощение природных ресурсов, проблемы международного загрязнения трансграничных рек и озер перестали быть делом лишь одного государства или лишь одной группы людей. Эти проблемы существенно усиливают и политическую напряженность между странами. Кроме того, изменение климата несет прямую угрозу социальному благополучию граждан большинства стран мира уже в ближайшее время.
Очевидно, что столь серьезные последствия от наблюдаемых процессов в окружающей среде начали рассматриваться в качестве крупнейшей глобальной угрозы. Согласно докладу, подготовленному по заказу министерства энергетики и климатических изменений Великобритании, температурные изменения наступят в результате потепления климата уже при ныне живущих поколениях. Средняя температура на планете может подняться на 4 градуса к 2060 году, а в отдельных районах Африки и Арктики потепление составит 10 градусов (за весь ХIХ в. рост температуры составил около 0,1 градуса, за 1990 – 2000 гг. – 0,5). По мнению главы Центра климатических прогнозов «Хэдли» доктора Ричарда Беттса, среднее увеличение температуры на четыре градуса повлечет резкий рост в отдельных регионах количества выпадающих осадков, с другой стороны - поставит под угрозу доступ к воде почти половине населения планеты. В результате может быть уничтожено до 50% всех видов животных и растений.
Сегодня по данным ООН, от загрязнения воздуха и воды в мире ежегодно погибают 2,5 млн.чел., даже в благополучной Европе плохое качество атмосферы служит причиной гибели 200 тыс.чел. в год.
Проведенные исследования показали, что основной причиной изменений в нашей экологии является действие парникового эффекта, вызванного увеличением вредных выбросов в атмосферу, в первую очередь двуокиси углерода (СО2), а также других веществ. При этом более половины выбросов СО2 в атмосферу приходится на долю энергетического сектора. В 2010 г. ожидается увеличение этих выбросов на 50% по сравнению с 1990 годом. Хотелось бы отметить, что основные выбросы происходят за счет энергетики 30 стран Организации экономического сотрудничества и развития, на которые приходится 12–13,5 млрд.т. или 42% от общемировых.
Показательно, что «главным загрязнителем» атмосферы является государство-член Организации по безопасности и сотрудничеству в Европе (ОБСЕ) – Соединенные Штаты. При доле населения в 4% от мирового на них приходится 25–30% всех выбросов парниковых газов. К тому же, Вашингтон отозвал свою подпись под Киотским протоколом, аргументируя этот шаг тем, что его выполнение потребует значительных затрат и усилит конкуренцию со стороны быстро развивающихся – Индии и Китая. В свою очередь, в Пекине и Нью-Дели заявили, что не намерены присоединяться к соглашению до тех пор, пока оно не будет ратифицировано в США. На долю России и стран СНГ приходится более 17% выбросов в атмосферу от общемировых. Германия, имея лишь 0,3% лесов Земли и 1% мирового населения, выделяет в атмосферу до 4% окиси углерода.
К сожалению, не смотря на серьезность угроз, во многих государствах экологический ущерб до сих пор относится к ряду допустимых потерь. А экологические проблемы редко учитываются при разработке стратегий обеспечения безопасности.
Между тем, деградация окружающей среды и дефицит природных ресурсов являются серьезными вызовами, как для государств ОБСЕ, так и всего мира.
В целом, негативные процессы в сфере экологии на пространстве ОБСЕ в общем виде можно представить следующим образом:
- Загрязнение водных ресурсов, в том числе трансграничное. Ежегодно в Атлантику сбрасывается свыше 30 млн тонн отходов. Главный загрязнитель – нефть. Только в результате судоходства и очистки танкеров в океаны ежегодно попадает от 5 до 10 млн тонн нефти. Каспий покрыт плёнкой нефти, среднее содержание нефтепродуктов в его воде в некоторых районах достигает 30-100 предельно допустимых концентраций.
- ^ Низкий уровень снабжения качественной водой в населенных пунктах, потеря питьевой воды по пути доставки потребителям, нехватка канализационных линий.
- Загрязнение атмосферного воздуха промышленными предприятиями и транспортными средствами. Так, дымы «Норильского никеля», содержащие серный ангидрид, перемещаются через Северный полюс и загрязняют атмосферу Канады. В свою очередь, до 95% машин на дорогах Канады не удовлетворяют современным стандартам экономии топлива.
Серьезную проблему для европейской экологии создал срыв в 2007 г. проекта «Единого Европейского неба». Это привело к дополнительному объему выбросов СО2 в атмосферу в 16 млн.тонн. Ожидается, что приведение воздушного транспорта к единой европейской торговой системе будет реализовано лишь к 2012 г.
- ^ Деградация плодородных земель (эрозия, солончак, загрязнение). Только небольшая доля (по некоторым данным не более 5%) химических удобрений, пестицидов, гербицидов, инсектицидов попадает по назначению, остальное загрязняет почву и воду, вызывая отравления и мутации живых организмов. Например, по оценкам независимых экспертов, в Болгарии загрязнено чрезмерным использованием пестицидов и удобрений 60% сельскохозяйственных земель.
- ^ Отсутствие управления должным образом процесса утилизации твердых промышленных и бытовых отходов, в том числе опасных отходов.
- Сокращение численности лесных ресурсов, уменьшение биоразнообразия, фауны, в том числе рыбных ресурсов. В Европе за последние 20 лет исчезло около 17 тыс. видов растений и животных. Средиземное море лишилось своей флоры и фауны почти на треть.
- ^ Загрязнение радионуклидами. Здесь вновь хотелось бы напомнить о чернобыльской катастрофе. В 2006 г. независимые эксперты опровергли доклад МАГАТЭ и Всемирной организации здравоохранения «Чернобыль: истинные масштабы аварии 20 лет спустя» от 5 сентября 2005 г. Главный посыл этого официального сообщения был сведен к тому, что «угрозы, создаваемые излучениями преувеличены, а последствия аварии для здоровья оказались не столь значительным». Независимые эксперты отмечают, что «от аварии на ЧАЭС пострадали такие страны, как Греция, Швеция, Финляндия, Норвегия, Словения, Польша, Румыния, Швейцария, Чехия, Великобритания, Италия, Эстония, Словакия, Ирландия, Франция, Германия, Латвия, Литва, Дания, Нидерланды, Бельгия, Испания, Португалия, Израиль. Общая площадь зараженных только «цезием-137» земель помимо России, Беларуси и Украины составила 45,2 тыс.кв.км.».
Совершенно естественно, что многие данные о загрязнении носят весьма условный характер. Далеко не во всех государствах ОБСЕ проводятся тщательные исследования окружающей среды. Однако то, что обозначенные процессы оказывают негативное влияние на социально-экономическую безопасность государств - очевидно. Так, деградация экологии усиливает разрушительный потенциал стихийных бедствий и в некоторых случаях провоцирует их. По примерным подсчетам, в последнее десятилетие более 2 млрд. людей были так или иначе затронуты такими природно-климатическими бедствиями, как мощными наводнениями, необычной жарой, засухами и штормами.
По данным Всемирного банка, наибольший урон от изменения климата наносится странам Восточной Европы и Центральной Азии. Только в Польше ущерб, причиняемый здоровью людей, сельскому и лесному хозяйству, а также зданиям ежегодно составляет сумму, равную 10-20% ее ВВП. По предварительным оценкам от «новых явлений в природе» России ежегодно наносится ущерб на сумму более 2 млрд.долл.
В то же время нельзя говорить о том, что человечество бездействует. В странах ОБСЕ принимаются различные меры, разрабатываются программы и проводится политика по улучшению экологии.
В качестве примера «борьбы за экологию» хотелось бы отметить государства Евросоюза, которые добились в обозначенной области наибольших успехов. С 1993 г. функционирует специальный орган, занимающийся вопросами окружающей среды – Европейское агентство по окружающей среде (the European Environment Agency - the EEA), со штаб квартирой в г. Копенгагене. Агентство занимается сбором и анализом данных о состоянии окружающей среды на европейском континенте. Также вопросы экологической политики координирует Комиссар по вопросам охраны окружающей среды Комиссии Европейского Союза. В январе 2009 г. Европейской комиссией был принят долгосрочный план, согласно которому объем парниковых газов, выбрасываемых в атмосферу должен сократиться на 20% к 2020 г. В целом, экологическая политика ЕС базируется на следующих принципах: принцип упреждающего действия, т.е. деятельность направлена на предупреждение, профилактику загрязнения или иного ущерба окружающей среде; принцип предосторожности, который подразумевает, что недостаток результатов научных исследований по конкретной проблеме не может являться причиной отмены или отсрочки мероприятий ЕС по профилактике загрязнения окружающей среды; принцип ликвидации последствий и возмещение ущерба. В случаях невозможности избежать ущерба экологии необходимо его «минимизировать», сдержать распространение и устранить его в кратчайшие сроки; виновник платит - ущерб оплачивается теми, кто его причинил.
Кроме того, страны ЕС являются активными инициаторами мер защиты окружающей среды на глобальном уровне. Так, в 1991 г. был запущен процесс «Окружающая среда для Европы», в котором активно участвуют практически все страны Европы, Северной Америки, Кавказа и Центральной Азии, ООН, Еврокомиссия, Организация экономического сотрудничества и развития (ОЭСР), Совет Европы, Европейский банк реконструкции и развития, региональные экологические центры и общественные организации.
В 2009 г. президент Франции Николя Саркози высказался за создание на форуме в Копенгагене (декабрь 2009 г.) Всемирной экологической организации, которая осуществляла бы мониторинг копенгагенских договоренностей и учредить новую организацию в 2012 г. на саммите Группы «Рио+20».
В сентябре 2009 г. МИД Франции, Великобритании и Швеции призвали выработать международную стратегию борьбы с глобальным потеплением, путем изменения в срочном порядке международного механизма решения глобальной экологической проблемы.
Эффективность общеевропейской природоохранной политики базируется на традициях государств континента, где появились «зеленые» политические движения. Во всех без исключения европейских странах проводятся научные исследования в области экологии. Установлены десятки нормативов по предельно допустимым концентрациям различных загрязняющих веществ в окружающей среде и в ее основных компонентах — воздухе, воде, почве.
Весомый вклад в дело защиты окружающей среды вносят неправительственные организации и общественные объединения. Например, в 1971 году в Канаде и США начало функционировать знаменитое движение «Greenpeace». С 1979 г. появилось «Greenpeace International». Сегодня «Гринпис» является крупной международной экологической организацией с 2,5 млн. сторонников и с представительствами в более чем 40 странах мира.
Если говорить в общем, то на пространстве ОБСЕ важным механизмом, обеспечивающим решение вопросов экологической безопасности, является так называемая вторая корзина Организации – «экономико-экологическое измерение». Ежегодно государство-председатель очерчивает определенный круг экологических вопросов, решаемых в рамках организации.
Так, Казахстан в качестве председателя ОБСЕ в 2010 году внимание акцентировал на решении проблем в области экологии, прежде всего по линии транзитно-транспортной тематики, проблем Аральского моря и диалога по вопросам энергетической безопасности.
Бесспорно, вопросы экологии в Центрально-азиатском регионе существенно шире и требуют поэтапного решения. В частности, помимо названных, актуальными являются такие направления, как:
- Решение экологических проблем Каспия.
- Исследование и решение проблем Семипалатинского полигона.
- Изучение вопросов деградации почв в Центрально-азиатском регионе.
- Развитие Орхусского процесса в регионе, т.е. подключение общественности к решению экологических проблем, используя потенциал НПО.
- Помощь развивающимся странам в процессе освоения альтернативных видов источников энергии и при переходе на «чистые» технологии.
Как видно, перед государствами ОБСЕ стоит серьезная задача в области защиты окружающей среды. При этом очевидно, что принимаемые в последние годы отдельные меры не способны сократить загрязнение окружающей среды. По мнению экспертов, человечество перешло порог устойчивости биосферы в начале XX века, в настоящее время она интенсивно разрушается. Считается, что в распоряжении мирового сообщества есть лишь десятилетие для того, чтобы предотвратить необратимые изменения климата.
Думается, что именно ОБСЕ способна стать тем самым механизмом, на базе которого будут «запущены» глобальные процессы по защите окружающей среды.
Используемая литература:
- Материалы МИД РК.
^ «ЕГЕМЕН ҚАЗАҚСТАН» ГАЗЕТІНДЕГІ ГЕОСАЯСИ ТАРАЗЫЛАУ ЕРЕКШЕЛІГІ
Баянды Қуандыққызы Сәрсенбина
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық
университетінің ізденушісі
1990-шы жылдар басында посткеңестік кеңістіктің геосаяси құрылымы
ең алдымен либералды экономика мен либералды халықаралық саясаттың ықпалына қарай ойыса бастады. Батыс өркениетінің негізгі элементтері –
жариялылық, демократия, нарықтық экономика көріністері қазақстандық өмірде орын алды. Бұл ең алдымен, батыс өркениеті мен Қазақстан арасында орнай бастаған жаңа саяси, экономикалық қатынастарда көрінді.
Әлемнің саяси бейнесінің түбегейлі өзгерісі Қазақстан қоғамына да әсер етті, бұл қоғамдағы өзгерістерді өте нәзік әрі жедел қабылдайтын қазақстандық журналистиканың қозғайтын негізгі тақырыбына айналды. КСРО империясы күйреген соң орнаған бос кеңістікте Батыс өркениетінен жеткен атлантикалық геосаясат мүдделер ашық басымдыққа ие болды. 1992 жылдан батыс саясаткерлері мен жетекші қаржы топтары, мемлекеттік құрылым өкілдерінің елімізге сапары кезінде геосаяси мүдделері анық көрініс беретін. Көбіне мұнай-газ секторындағы экономикалық қатынастарға негізделген ресми, іскерлік сапарларды қазақ журналистері саралай келе, «мұның біздің еліміздің даму болашағына қандай әсері болады» деген сауалды үнемі оқырмандардың ой таразысына салатын.
1990-шы жылдары Қазақстанның жағдайы: тоталитарлық қоғамның ыдырауынан кейінгі белгісіздік, әлеуметтік қысымның күшеюі, әлсіз инфрақұрылымдармен байланысқан орасан зор аумақ, жоспарлы, ортақ меншікке негізделген бір орталықтан басқарылған экономика, әлсіз ауыл шаруашылығы және тұрғындарының саны аз мемлекет. Коммунистік режимнен осындай мұра қалды. Сонымен бірге әлі игерілмеген және жүйелі түрде барлау жасалынбаған көмірсутегі шикізаттық ресурстары. 90-шы жылдары Қазақстан экономикасында еліміздің стратегиялық мұнай шикізат кеніштері батыстық компанияларға ие болуымен ерекшеленді. Қазақ баспасөзі ең бірінші болып ресурстарымыздың талан-таражға түсіп кетпеуіне алаңдаушылық білдірді. Стратегиялық кен орындарының шетел инвесторларына берілуі – қазақтілді басылымдардың басты тақырыптарының біріне айналды. Әсіресе, әлемдегі ең зор 10 мұнай кеніштерінің бірі Теңіздің «Шеврон» компаниясына өтуі қоғамдық пікірге үлкен қозғау салды. 1992 жылдың мамыр айында Қазақстан үкіметі АҚШ-тың «Шеврон» компаниясымен келісім-шарт жасасып, сол жылдың желтоқсанында «Шеврон-Теңіз» бірлескен кәсіпорнын құру жөнінде шартқа қол қойылуы жоспарланды. Геология-минералогия ғылымдарының докторы, профессор, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Сәдуақас Құрманов Теңіздегі барланған көмірсутегі қорын былайша бағалайды: «Тенгиз является одним из десяти величайших нефтегазовых месторождений земного шара. Извлекаемые запасы нефти его не менее 2,5 млрд т, газа более 2,0 трлн куб. .м, серы около 0,5 млрд т. Совокупная ценность этих богатств по нынешним ценам ориентировочно $ 600 млрд. [1].
Бірлескен кәсіпорынға қай тарап басшылық жасайды, шетелдіктер болса олардың іс-әрекетін бақылап, қадағалап отыратын, мүддемізге қайшы келетін тұстарын түзетіп, отыратын кеңес не басқару комитеті құрылу қажет деген пікір «Алтын жұмыртқа төңірегінде үміт пен күдік қаулап тұр» тақырыбындағы мақаланың негізгі өзегі. Мұнда «Егемен Қазақстан» газетінің арнаулы тілшілері Нұри Муфтах пен Қазихан Қабдел Атырау өңіріне іссапарға барып, кеніштің сатылуына байланысты жергілікті тұрғындар мен мұнайшылар көзқарастарын біледі, қоғамдық пікірді зерттейді: «Облыс әкімі Сағат Түгелбаевтың айтуынша, мұндағы мұнай өте сапалы, оның құрамында бензин 82-95% құрайтын көрінеді. Газдан, күкірттен, басқа да компоненттерден алынатын өнімдерді санап шығуға саусақ жетпейді. Сондықтан өңдейтін кәсіпорын қажет. Бұрын шикізат Мәскеуде өңделетін еді. Күні бүгінге дейін Теңіз мұнай--газ өндіру бірлестігінде өндіріліп жатқан қара алтынның 2/3-сі Ресей зауыттарына жіберіледі. Теңіз мұнайы Сарытау және Ор қалаларындағы зауыттарға беріледі... Қазір жылына 3.700 мың тонна мұнай өндіріп отырмыз,- деген Махамбет Батырбаев мырза бізбен әңгімесінде.- Соның 2100 мың тоннасын Ресейге, 1 миллион тоннасын шетелге сатамыз. Қалғаны Қазақстанның қажетіне жұмсалады. Махамбет Батырбаев –Теңіз газ-мұнай өндірістік бірлестігінде бас директор [2]. Авторлар Теңіз мұнайын өңдейтін кәсіпорынды өзімізде салу қажеттігіне баса назар аударған. Маман бар, бірақ қаржы тапшы дейді. Мұнай өңдеу кәсіпорны құрылысына 100 миллион $ қажет. Батырбаев қаржы табудың екі көзін ұсынды: бірі – ең кемі 3 жылда қайтарылатын ұзақ мерзімді қарыз алу. Екіншісі – шетелге сатылатын мұнай қаржысын өнім өндірушілердің өздерінде қалдыру. Айта кету керек, 1992 жылғы ресми дерек бойынша Теңіз кенішінен жылына 3 миллион тоннаға жуық мұнай өндірілген.
Атырау облысы тұрғындарын алаңдатқан мәселелер – шикізат саудасындағы еліміздің үлесі, мұнай саудасындағы мемлекеттік бақылау, өңдеуші өндірісті өз елімізде құру және саудадан түскен табыстың негізгі бөлігін облыс бюджетіне қалдыру. Жергілікті мұнай саласындағы мамандар тұжырымдары да осы. «Әзірше шетелге сатылып жатқан 1 миллион тонна мұнай құны республика қазанына түсіп жатыр, ал оның құлағын ұстап отырған үкіметтің Атыраудан басқа да баласы бар. Мұнайлы өңірге ортақ қазаннан түскен 100$ -дан 3-4, жарылқаса 6-7 $ тиеді екен»[2,2.]. Бұл жерде аймақ басшылығы шешім қабылдау процесіне ықпал ету мүмкіндігінің шектелгеніне наразы. Теңіз мұнай иелігін сатуға қатысты пікірлерін ашық білдірген осы облыс басшылығы, мұнай құрылымдарының жетекшілері көп кешікпей жергілікті биліктен кетті. Бірақ аймақ пен орталық арасында байқалған көрінбес қайшылық сақталынып қалды. Мұнайлы өңірлер өздеріне орталық алдында міндеттеме көп қойылса да, құқықтары аз деген келіспеушілікті үнемі білдіріп келеді.
Назар аударарлығы – 1992 жылдары мұнай саласындағы отандық мамандардың жоғары кәсіби шеберліктері мен мемлекетшілдігі, отандық мүддені жеке мүддеден жоғары қоя білетіндігі басылымдар мақалаларында білінетін. Екінші жағынан, жергілікті атқарушылық билік басшылығы мен мұнай өндірісі басшыларының ой-тұжырымдары үйлесті. Облыс әкімі Сағат Түгелбаевтың сол кездегі жағдайға келіспеушілік көзқарасынан да байқалады: «Бір мұнайдың басында әрі министрлік, әрі компания болуы түсініксіз. Өздері ештеңе өндірумен айналыспай, тек қағаз кемірумен отырған екі мекеменің азаматтары тіпті осы өңірде болашақта қанша кен орны ашылуы, қанша мұнай өндірілуі, одан қанша өнім алынуы, қанша пайда түсірілуі керек деген бағдарлама да жасалмаған сияқты» [2,2]. Үшіншіден, тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында «Егемен Қазақстанда» мемлекетшіл, ойлары батыл, ел қамын ойлайтын, сыни көзқарастары басым, ашық пікірлі журналистердің болуы да газеттің бағытына әсер еткен. Мұның өзі 1992 жылдардағы ресми бас басылымның екпіні мен екінші мыңжылдық басындағы осы газеттің айырмашылығын айқын аңғартады.
Тәуелсіз Қазақстанның жаңа әлемдік кеңістікке қадам басуы мен Батыс өркениетінің Қазақстанды тануға ұмтылыстары, АҚШ және Еуропа елдерімен екіжақты байланыстары «Егемен Қазақстанның» ең сәнді және көп қозғайтын тақырыбы. Қазақстанды сырттан тану және Қазақстанды сыртқа таныту мәселесіне ерекше қызығушылықпен көңіл бөлді. АҚШ-та кіндік Азия жөніндегі мамандардың жоқтығын айта келіп, Висконсин университетінің профессоры Камал Карпат: «Бірақ біздің қатарымыз әлі аздау. Өйткені, бұрын АҚШ ғалымдары советология деген саламен айналысатын. Олардың шамасы 3 мыңдай еді. КСРО тарқаған соң олар Ресейді, қала берді Украинаны, бірен-сараны ғана Беларусьты зерттеуге ойысты. Шындығында, советология тек орыс тіліндегі еңбектерді қамтыды. Осылайша, қазір АҚШ-та Орта Азия жөніндегі мамандардың орны ойсырап жатыр...
Енді бұл елдердің сыртқы және ішкі мүмкіндіктерін барлау, зерттеу басталды. Бұл орайда мамандар даярлауға және жедел даярлауға АҚШ әбден мүдделі» [3]. Висконсин университетінде Орталық Азияны зерттейтін қоғам құрылған. АҚШ-тың Қазақстанға қатысты мүддесі анық. Тегі түрік Камал Карпаттың айтқандары Гарвард университетіндегі стратегиялық зерттеулер орталығы директоры С.Хантингтонның қырғи-қабақ соғыс аяқталғаннан кейін әлемдік саясатқа АҚШ-тың «басқа өркениеттердегі батыс құндылықтары мен мүдделеріне бағытталған топтарды қолдау» арқылы процеске ықпал ету концепциясымен үндеседі [4].
Әлемдік өзгерістерге сай геосаясат бағдарын реформалауға ұсыныс білдірген американдық ғалым Сэмюэл Хантингтон болмай қоймайтын өркениеттер қақтығысында басқа өркениеттердегі батыстық мүдде мен құндылықтарға бағдар алған топтарды қолдау және батыстық мүдде мен құндылықтарды білдіретін институттарды қолдау мен насихаттау бағытын анықтады. Хантингтон идеясы 1990-2000 жылдар аралығындағы АҚШ –тың Орталық Азия, соның ішінде Қазақстанға қатысты ұстанымында ашық көрінді.
АҚШ-тың халықаралық қатынастар профессоры, адмирал Т. Мэхен теориясын жалғастырушы Николас Спайкмен (1893-1943жж.) мемлекеттің геосаяси қуаттылығын көрсететін 10 белгісін тұжырымдайды: мемлекет аумағының үстіңгі бөлігі, шекарасы сипаты, тұрғындар саны, пайдалы қазбаларының болуы, экономикалық және технологиялық дамуы, қаржы қуаттылығы, этникалық біртектілігі, әлеуметтік интеграциялану деңгейі, саяси тұрақтылығы, ұлттық рухы [5].
АҚШ геосаясатындағы «анаконда» идеясының авторы Спайкменнің анықтамасымен бағалағанда, 1992 жылдары тәуелсіз Қазақстан Республикасы 3 сипатымен ғана мақтана алды: мемлекет аумағының үлкендігі, пайдалы қазбасы және саяси тұрақтылығы. Этникалық әртекті Қазақстанда саяси тұрақтылықтың сақталынуына қазіргі Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың командасы да айрықша еңбек сіңіргені өз алдына. Сол кездің саяси әділ бағасын кейінгі тарихшылар беретін болар.
Дегенмен, дәл осы жылдары Қытай халық республикасы ресми өкілдерінің де көптеп сапарлауымен ерекшеленді. Әсіресе, Қазақстан мен Қытай арасындағы шекара белгілеу мәселесі күн тәртібіндегі өзекті мәселе еді. «Егемен Қазақстанның» «Ең қолайлысы экономикалық байланыстар» тақырыбымен берілген Қытай мемлекеттік кеңесінің мүшесі, Сыртқы істер министрі Цянь Цичэньмен сұхбатында журналист Қайнар Олжай қытай дипломатынан «Экономикалық, саяси және мәдени байланыстардың қайсысына басымдық бересіздер?» деген сұрағына: «Ең алдымен, сауда-экономикалық байланыс. Шекарада 6 өткізу қостары ашылған. Теміржол түйіскен. 50-ге жуық бірлескен кәсіпорындар жұмыс істеп жатыр» деп жауап берген. «Министрдің саяси немесе мәдени салаларды орағытып, тек экономика мен сауда жағына ойысуы кейде көңілге күдік қалдыратындай. Министрдің мәлімдеуінше, Қытай жалпы ядролық сынақты АҚШ-қа қарағанда 25 есе, ал бұрынғы КСРО-ға қарағанда, 19 есе аз жасапты. «Оның үстіне, біз сынақты не 1 жылда, не 1,5 жылда 1 рет қана жасаймыз»
-Қытай қазақтары неге құрылтайға жіберілмеді?
- Бізде мұндай жиынға өкілдер жіберу дәстүрде жоқ. Қытайда 56 ұлт тұрады. Олардың әрқайсысы мұндай жиындарға қатысатын болса, ол –өте қиын мәселе»[6],-деген жауап берілген.
Қытай ТМД-ның 4 мемлекетімен шектеседі, ал Қазақстанмен арадағы шекарасы –1700 шақырымға созылып жатыр. Қайнар Олжай кейбір мәселелерді қозғай отырып, «келісілмеген кейбір телімдер жөнінде Қазақстан мен Қытайдың үкімет делегациялары жұмыс істеп жатыр» деп түйіндейді. Айта кету керек, екі мемлекет арасындағы шекара демаркациялау кезінде үкіметіміз ақпарат құралдарына сараң мәліметтер берумен ғана шектелді. Демаркация жүргізіліп жатқан аумақтарға барып, ол жерлерді көзбен көріп, комиссия мүшелерімен сөйлесіп, жағдайды бақылауға баспасөз өкілдері тарапынан да құлықсыздық танытылды. Сол себепті мерзімді басылымдарда бұл мәселе толық қамтылған жоқ.
1992 жылдардың соңында халықаралық қатынастар тақырыбына жарық көрген мақалаларды талдай отырып, қазақтілді басылымдарда геосаясат мәелелерінің жазылуы тың әлі бұрын тақырып болғандықтан саяси сараптама жазуда не сұрақ қойғанда жалпылама мәселелерге көбірек ойысатындығы байқалады. Бір тақырыпты тереңдету, қитұрқы сұрақтар қою тәжірибесі аз. Сөйлемдер шұбалаңқы, мақалалар тақырыбы да ұзақ, айтар негізгі ой кейде көрінбей жатады. Терминдер аударылмады, қазақ тілінде баламасы болса да, аударылмай беріліп жатады. Дәл мұндай жағдай демократиялық баспасөзден тәжірибесі жоқ, демократиялық құндылықтар енді-енді ғана қалыптасып жатқан жас мемлекеттің баспасөзіне тән құбылыс болатын.