Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
| Вид материала | Документы |
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті «болашақ», 4480.5kb.
- Парат министрлігі л. Н. Гумилев атындағы еуразия ұлттық университеті, 8635.57kb.
- Л. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің баспасөз орталығЫ, 38.13kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, 5310.66kb.
- Л. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің баспасөЗ орталығЫ, 24.63kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы еуразия ұлттық университеті кафедра : Халықаралық қатынастыр, 133.64kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті қазақ әдебиеті кафедрасының аға, 217.87kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, 426.6kb.
- Ылым министрлігі л. Н. Гумилев атындағы еуразия ұлттық университеті заң факультеті, 1996.9kb.
- Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі, 74.63kb.
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
10.02.20 – «Салыстырмалы - тарихи, типологиялық және салғастырмалы тіл білімі»
Астана 2009
Филология ғылымдары бойынша
10.02.20 – «Салыстырмалы – тарихи, типологиялық және салғастырмалы тіл білімі» кандидаттық емтиханының
бағдарлама – минимумы
Кіріспе
10.02.20 - «Салыстырмалы - тарихи типологиялық салғастырмалы тіл білімі» мамандығының кандидаттық емтиханының мақсаты ғылым кандидаты деңгейінің аспиранттары мен ізденушілерінің салыстырмалы тарихи, типологиялық және салғастырмалы тіл білімінің іргелі мәселелері жайлы білімдерін тексеру болып табылады.
Емтиханға дайындық реферат жазуды, бағдарламаның жеке бөліктеріне, диссертацияның мәселелеріне сынақты қамтамасыз етеді. Тіл білу деңгейі тіл дамуының әр түрлі кезеңдеріне байланысты әр түрлі мәтіндерді сараптау жасауды қажет етеді.
- Салыстырмалы - тарихи тіл білімі.
- Салыстырмалы - тарихи тіл білімі пәні
- Салыстырмалы - тарихи тіл білімі пәні
Тілдің ақпараттық кодтың диахроникалық орын ауыстыруы секілді өзгеруі. Тұрақты фонетикалық сәйкестіктердің салыстырмалы – тарихи тіл білімінің негізі ретіндегі қағидасы. Тілдің генетикалық туыстығы: генеологиялық теория, толқындық теориясы, «праязык» жайлы түсінік.
- Алыс тілдер жағдайының қайта құрылу қағидасы
Сыртқы және ішкі қайта құру. Қайта құрудың верификациялық тәсілдері. Фонетикалық типологиясы, өзге тілдік енулер, қайта құрудың иерархиясы қайта құрылу жүйесінің шынайылығы.
- Фонетикалық қайта құрылу.
Сәйкестіктерді көрсету, қосымша болу қағидасы, вокалдық, дауыссыздық, акценттік, тоналдық жүйесінің қайта құрылу мәселелері. Фонетикалық қайта құрылумен фонетикалық типологияның қатынасы. Фонетикалық өзгеру ережелерінің реттелген жүйесінің жасалуы.
- Морфологиялық және синтаксистік қайта құрылудың мәселелері.
Морфологиялық парадигмалардың жасалу қағидалары. Тілдік қайта құрылудағы грамматикалық (архаизмдермен) көнерген сөздермен жаңалықтардың рөлі. Тіл дамуындағы деңгейлік мәселелері.
- Лексикалық қайта құрылу.
Тарихтың жазу пайда болмаған кезеңіндегі мәліметтік қайнар көзі ретіндегі сөздік
Ортақ пәндердің (тарихи, археология, мәдениеттану) құрылудың лингвистикалық рөлі «Сөз және әдіс» әдісі.
1.6 Этимологиялық сөздік.
Этимологияның негізгі қағидалары.
Этимологиялық сөздіктердің құрылымы.Жеке тілдердің және туыс тілдердің этимологиялық сөздіктері.
1.7. Тілдердің генетикалық топтасуының қағидалары. Генетикалық топтасулардың дәстүрлі әдістері. Бірлескен жаңалықтардың негізінде тілдердің бірігуі. Туыс тілдер мен тілдік одақтар.
1.8. Салыстырмалы – тарихи тіл білімінің (статистикалық) санақтық әдістері.
Сөз санағы және глоттохронология
Сөз санақтық әдістердің негізі ретінде тілдердің генетикалық топтасуы.
1.9. Туыс тілдер
Салыстырмалы - тарихи тіл біліміндегі тілдердің алыс туыстығы мәселелері. Алыстап кеткен тілдердің жағдайының қайта құрылу компаративистикасына дәстүрлі әдістердің қолданылуы.
1.10. Тіл әлемінің генетикалық топтасуы.
Мәселенің қазіргі жағдайы.
Туыс және алыс тілдердің қысқаша сипаттамасы.
Полигенездегі моногенездің мәселесі.
1.11. Салыстырмалы – тарихи тіл білімінің компьютерлік технологиясында қолданылуы.
Есептеу техникасының сөз – сараптау,тілдердің генетикалық топтасулары, фонетикалық сәйкестіктердің жасалуы, этимологиялық мәліметтер қоймасының өңделуі мен сақталу мақсатында қолданылуы.
2. Әлем тілдері мен тілдік ареалдар
Ойкүмендер мен лингвонездің қоныс аударуы жаңа заманның көшіп қонуы және олардың тілдердің аймақтық бөлінуіне әсер етуі тілдің қоғамдық қызметі, әлемдік және аймақтық тілдер.
Ареальді бейне. Ареалдағы қазіргі тілдің жағдайы тарихи негізгі ерекшеліктері, ареалдан тыс таралған тілдер, сәйкес келетін тілдердің ең маңызды құрылымдық жақтары және ареалдық типологиялық ерекшелік. (Компаративистикалық, типологиялық және социалингвистикалық ақпараттардың әр ареал дағы қатынасы оның лингвистикалық және жалпы мәдени құндылығымен айқындалады; сәйкес келетін оқу пәндерінің бағдарламаларыда есепке алынады, яғни компаративистика, социалингвистика және типология). Ресей, Кеңес үкіметінің Еуропалық бөлінуіндегі мемлекеттер.Батыс және Шығыс Еуропа Түркия, Закавказье, Таяу Шығыс (Иран, Ауғаныстан). Орта Азия және Шығыс Түркістан. Африка сахараның оңтүстікке жақынырақ бөлігі Солтүстік Африка және Таяу Шығыс , Шығыс Азия (Қытай, Маңғолия, Корея, Жапония) Оңтүстік Азия (Индия, Пакистан, Непал, Бутан, Бирма, Бангладеш, Шри-Ланка, Мальдива). Үндіқытай және жанындағы аймақтар (Вьетнам, Лаос, Камбоджа, Тайланд, Оңтүстік Қытай). Австронезиялық аймақ: аралдың Оңтүстік- Шығыс Азия, Малайзия, Мадагаскар және Океания (Жаңа Гвинеясыз).
Папуастық аймақ. Австралия: көне тілдер. Америка: көне тілдер. Жаңа заманның көпелі негізгі аумақтары (Австралия, Жаңа Зеландия, Үнді мұхитының аралдары).
3.Типология
Типологияның қарастыратын объектісі. Типологияның эмпирикалық негізі. Типологиялық әдістің ерекшелігі. Жалпы жүйелі және жеке типология.Басқа пәндермен қатынасы (тіл теориясы, суреттелінетін тіл білімі, контрастивті лингвистика, ареалды лингвистика, салыстырмалы-тарихи тіл білімі).
3.1. Типологияның негізгі түсінігі. Тілдік түр. Тілдік параметр. Тіларалық салыстыру. Тілдердің салыстырылатын мәселелрі. Таңдау мәселелері. Типологиялық топтасу. Тілдік бағыттар.
Тілдік универсалдар. Тілдік фреквентальдар. Типологиялық мүмкіндіктердің кеңістігі. Тілдердің мүмкін не мүмкін болмайтын түрлері. Тілдік параметрлердің мағыналарының импликативті қатынасы. Импликативті универсалдар, олардың пропозиционалды – логикалық және кестелік көрініс. Доминантты /рецессивті түр. Гармония түсінігі. Тілдік түрдің мотивтілігі. Мотивациядағы қиындық. Типологиядағы өзгеруі. Өзгеру кретерилары (құрылымдық кретерилары, статистикалық кретерилар, нейтралиация контекстіндегікретерилар. Өзгеру иерархиясы. Грамматикалық категориялар (сөз таптары, уақыт, түр, септіктер, етістер, есім сөздер, аффиксация түрлері,жекеше, көпше түрлері т.б.). Иерархия түсінігі, оның импликативті универсалилермен қатынасы. Грамматикалық иерархияның түрлері (синтаксистік қатынастың иерархиясы, жанды заттардың иерархиясы, фонологиялық иерархия). Прототип түсінігі және типологиялық модельдердің қатынасы. Прототиптің типологиялық түсінігі. Парметрлер клстері (жандылық, анықтылық, прототиптер). Типологиялық параметрлер мағыналарының өзгеріп тұруының табиғи корреляциясы. (ұяң және дауыссыздардың жасалу тәсілі).
Тілдік типтердің уәждемелілігі. Таңбалау және үнемдеу ұстанымы. Тілдік форманың ұстаным дағдысы. Мағына мен форма құрамдарының (компоненттерінің) изоморфизмі (бөлімдеріне сәйкес): бір форма – бір мағына; изоморфизм ұстанымынан типтердің ауытқуы. Мағына мен форма компоненттері арасындағы қарым-қатынас изоморфизмі (танымдық және тілдік құрылымы): қарапайым/кешенді айтылым мен концептілер; тілдік категориялану мен концептілердің танымдық жақындығы; құрылымдық изоморфизм (танымдық аралық және сөйлем мен сөз форманы құраушы құрылым); Т.Гивон теориясы бойынша атаулы сөйлем байланыстылығының иерархиясы; синтаксистік категориялар, нысандар және жағдайлар. Уәждеменің бәсекелестігі.
3.2. Типологиялық зерттеудің мақсаты, әдістемесі және ұстанымы; типологиялық тұжырымдаманың қысқаша тарихы
Құрылымдық типология (Н.Трубецкой, Р.Якобсон, Дж.Гринберг, Дж.Никольс). Формальды/контенсивті типология (Г.А.Климов). Таптастыру және түсіндіру типологиясы. Гипотезаның қалыптасуы, тілдік модель. Қызметтік түсіндірме. Семантикалық және прагматикалық түсіндірме (Т.Гивон, у.Фоли, Б.Комри, Э.Кинэн, П.Хоппер, С.Томпсон, Дж.Байби және т.б.). Статистикалық/динамикалық типология (А.Е.Кибрик). Типологиялық импликациялар (Дж.Гринберг). Диахрониялық (эволюциялық) типология. Тілдік өзгерістердің бағыттары. Тіл дрейфі (Э.Сепир). Грамматикалану, грамматикасыздану (Дж.Гринберг, Дж.Хокинс, К.Леманн).
3.3. Тілдік деңгейлер типологиясы.
Фонетикалық типология. Дауыссыздар жүйесінің типологиясы. Дауыстылар жүйесінің типологиясы. Просодикалық жүйенің типологиясы. Алмасу типологиясы. Морфологиялық типология. ХІХ ғасыр таптастырулары (классификациясы). Э.Сепир тұжырымдамасы. Грамматикалық категория типологиясы. Синтаксистік типология. Сөздердің орын тәртібі. Сөйлем типологиясы. Атаулы топ типологиясы. Етіс типологиясы. Ауысу. Өзгелік етіс типологиясы. Семантикалық типология. Атау типологиясы. Метафоралық атау.
4. Психолингвистика
Психолингвистика пәнаралық ғылым ретінде. Психолингвистиканың нысаны мен пәні. Оның ғылым саласындағы мәні. Психолингвистиканың анықтамасы.
4.1. Ғылыми ұғым ретіндегі мәні.
Адам құлығы және оның сөйлесімдік формасы. Адам құлығын талдаудың үш түрі: 1) лингвистикалық тұрғыдан – Ф.Соссюрдің, И.А.Бодуэн де Куртэненің, Л.В.Щербаның тілдік зерттеулеріндегі психолингвистикалық аспектілері; 2) психологиялық тұрғыдан – Дж.Уотс мен Э.Толменнің құлық теориясы; 3) ақпараттық тұрғыдан – «код», «белгі», «хабарлама», «кодтау», «кодсыздау» түсініктері. Сөйлесімдік қарым-қатынас белгілі бір стимулға жетудің реакциясы секілді (бихевиоризм). Ч.Осгудтың тілдік құлығының үш деңгейлі моделі. Құлық пен қарым-қатынас: К.Бюлердің белгі, симптом және символ туралы теориясы; бихевиоризм жөніндегі сыны.
Адам құлығын талдаудың жаратылыстану-ғылыми және гуманитарлық амалдары. Дәл және жалған ұғымдар. Бихевиористік психолингвистиканың жаратылыстану ғылымы ұстанымы жөніндегі хабары. А.А.Ухтомский оқуларындағы психолингвистика үшін оның маңыздылығын көрсететін құлық факторы ретіндегі тірек сөздің гуманитарлық қыры.
Тілдік мүмкіншіліктерді және тілдік белсенділікті түзуші (Н.Хомский, Дж.миллер) ретіндегі сөйлесімдік құлық. ХҮІІ ғасырдағы құлық пен ойлау табиғатын зерттеуші ғылыми теориясы аталмыш тұжырымдаманың философиялық негізі болып саналады (Декарттың философиясы, картезиандық тіл білімі, Х.Гуарттың теориясы). Трансформацияның психологиялық дәлдігі негізінде қалыптасқан психолингвистикалық зерттеулер (Дж.Миллердің, К.Мак-Киннің, Г.Сэвиннің, Э.Перчоноктың эксперименттері). Семантикалық компоненттің кіріспесінде қалыптасқан психолингвистикалық эксперименттер. Дж.Миллердің психолингвистикаға көзқарасы. Адамзат санасында берілетін тілдерді үйрену және білім жүйесі арасындағы байланыс (Н.Хомский). Н.Хомский мен Дж.Миллер тұжырымдамаларының күшті және әлсіз жақтары.
4.2. Психолингвистикалық аспектідегі ойлау.
Эгоцентризм мен децентризмнен бастап объективті ұстанымға дейінгі ойлау мен сөйлесімнің дамуы (Ж.Пиаждың тектік теориясы). Әлеуметтік тектегі ойлаудың қалыптасуы: Л.Леви-Брюльдің ойлаудың пралогикалық және логикалық типтері туралы пікірі. Л.С.Выготский мен А.Баллонның тектік теориясының сыналуы. Ойлау мен сөйлесімнің іскери табиғаты. Оның дамуын түсіну сыртқы қызметтердің интериоризациясы сынды. Л.С.Выготскийдің ішкі сөйлесім жөніндегі ойлары. Оның негізгі мазмұны. Ойлаудың дамуын қарастыру қызметтің басты түрлерінің ауысуы секілді (А.Н.Леонтьев). Вербальды және вербальсыз ойлау.
4.3. Оның вербальды және вербальсыз қарым-қатынастың санасыздығы.
Санасыздықтың екі тұжырымдамасы: З.Фрейд және А.А.Ухтомский. Интеллектуалды әрекет құрылымындағы санасыздықтың рөлі. Саналылық пен санасыздықтың өзара арақатынасы тұлғаның психологиялық типінің бір мазмұны ретінде (К.Юнг). Санасыздық және тіл (Ж.Лакан).
4.4. Айтылымның негізгі моделі.
Модел түсінігі. Қарым-қатынас моделі (Дж.Синклер, Дж.Брунер). Л.С.Выготскийдің моделі: ішкі сөйлесім арқылы уәжден семантикалық жоспар мен сыртқы сөйлесімге дейін. А.Р.Луридің деңгейлік моделі. А.А.Леонтьев пен Т.В.Рябовтың (Ахутин) айтылым моделі.
4.5. Ойлау мен сөйлесім онтогенезінің психолингвистикалық қыры.
Тілді ұқсастыру жолымен меңгеру және ұқсату тәсілімен әрекет ету (бихевиористикалық және небихевиористикалық зерттеулер). Баланың тілдік қабілетінің тумалығы туралы қағида жалпы грамматикалық ұстанымдардың түсінігі ретінде (Н.Хомский). Әлеуметтендіру баланың интеллектуалды және сөйлесім әрекеті қалыптасуының негізін салушы ретінде қарастырылады (Л.С.Выготский). Баланың қарым-қатынасын кешенді түрде зерттеу аспектінің үш жағы ретінде саналады, олар: дамудың формасы, құралы, қарастырылуы, сондай-ақ қарым-қатынас.
4.6. Сөйлесім ауытқушылығының психолингвистикалық аспектісі.
Сөйлесім ауытқушылығы және оны зерттеудің психолингвистикалық тәсілдері. Өндіріс пен сөйлесім кезінде синтагматиканың немесе парадигматиканың бұзылуы негізінде афазияның таптастырылуы (А.Р.Лурия). Осы бұзылудың сол жарты шардың белгілі бір аймақтағы бұзылумен өзара арақатынасы. Жарты шар арасындағы асимметрия проблемасы. Адамның сөйлесім және интеллектуалды әрекеті кезінде оң жарты шардың қызметі.
4.7. Бұқаралық ақпарат қатынасының ықпалын зерттеу саласында психолингвистиканың мақсат-міндеті.
Психолингвистикалық зерттеулердің болашағы.
5. Әлеуметтік лингвистика.
5.1. Тіл білімі саласына әлеуметтік лингвистикалық ықпалы.
Тілді түрлендіру және оның әлеуметтік құбылуымен байланысы. Тілдік құрылымдар мен әлеуметтік лингвистика деңгейлері. Микро және макролингвистика. Әлеуметтік лингвистиканың негізгі ұғымдары мен бағыттары.
5.2. Әлеуметтік лингвистика және аралас пәндер.
Әлеуметтану және әлеуметтік психология. Әлеуметтік құрылым және әлеуметтік қоғам; кіші және ірі топтар; қоғамдағы жеке тұлғаның өзара әрекеті; әлеуметтік іс жүргізу.
Саяси география, этнография, демография. Потестартты формалар, ұлт түрлері, этникалық және демографиялық жағдайдағы мемлекеттік институттар, көші-қон. Әлеуметтік лингвистика және тілдің басқа салалары: диалектология, стилистика, тілдік қарым-қатынас теориясы, тарихи тіл білімі.
5.3. Тұлғааралық қатынастағы тіл
Жеке тұлғаның тілдік құлығы. Жеке тұлғаның (қарым-қатынас) коммуникативті дайындығы. Жекелік диглоссия. Жеке тұлғаның көптілділігі және оның әртүрлілігі (координативті және аралас, репродуктивті); кодтарды ауыстыру және араластыру; сөйлесім мен тілдегі интерференция. Тілдік түйісулерге, байланыстарға қатысты психо- және нейролингвистикалық көзқарастар.
5.4. Әлеумет пен тіл
Тілдің аймақтық және әлеуметтік дифференциациясы.Тілдің қоғамдағы қызметтік ауқымы. Тілдің қалыптасу формалары. Стандарт мен норма. Аймақтық диалект. Кодталмаған диалектілік сөйлесім. Койнэ. Қарапайым сөздік қор. Әдеби тіл мен ауыз екі сөйлеу тілі. Әдеби тіл мен оның стилистикалық жүйесі. Әлеуметтік диалектілер. «классты» диалектілердің пайда болу мәселелері. Кәсіби, корпоративті, және құпия тектес тілдер. Әлеуметтің иерархиясы мен тіл қызметтері. Тіл ұлтаралық қатынаста жалғастырушы, лингва-франка.
5.5. Билік пен тіл
Мемлекеттік және ресми тілдер; тілді мемлекеттік институттарда қолдану; тіл саясаты, тілдік құрылыс. Тіл мен білім. Тіл мен идеология. Тіл мен мәдениет.Тіл мен дін. 5.6. Тарихи әлеуметті клингвистика
Тілдік қатынастар мен тілдер эвлоюциясы; кірме сөздерге әлеуметтіклингвистикалық қыр; субстрат пен суперстрат, тілдің ауысымы, конвергенция, тілдер одағы.
5.7. Түйіскен тілдер тілдер тоғысының маңызды нәтижесі ретінде
Әлеуметтік-тарихи тілдер тоғысының пайда болуының алғы шарттары. Жаргон, пиджин, креолдық тіл. Постконтактілі континуум. Тілдер тоғысының генетикалық бөліну мәселелері. Атлантика мен Меланезия тілдерінің тоғысы. Руссенорск. Орыс-қытай пиджин.
5.8. Тілдік жағдаяттар
Эндо- және экзоглоссты тілдік ситуациялар. Теңестірілген және теңестірілмеген тілдік жағдайлар. Қазіргі әлемдегі кейбір тілдік жағдайлар. Бұрынғы Кеңес одағындағы тілдік жағдайлар. Ресей мен таяу шетелдегі әлеуметтік лингвистикалық мәселелер мен тіл аралық мәселелер.
6. Тіл білімінің тарихы
6.1. Лингвистикалық дәстүрлер
Тіл туралы ғылымның пайда болу себептері, лингвистикалық дәстүрлердің қалыптасу формалары. Үнділік дәстүр. Панини грамматикасы. Қытай дәстүрі. Иероглифтер жіктелісі. Фонетикалық кестелер. Еуропалық дәстүрлердің қалыптасуы. Александрлық грамматика. Дионисия Фракийца грамматикасы. Аполлония Дискола синтаксисі. Александрлық грамматиканы латын тіліне көшіру ұғымы. Доната мен Присциана грамматикасы антикалық дәуірдің соңы ретінде. Ортағасырлық грамматика. Латын және грек дәстүрлерінің нұсқалары. Пәлсапалық грамматиканың пайда болуы. Синтаксис ұғымының жасалуы. Араб дәстүрлері мен оның ерекшеліктері. Сибавейхи грамматикасы. Жапондық дәстүр. Токугава грамматикасының дәуірлері. Лингвистикалық дәстүрлердің жалпы ерекшеліктері, тілдік әмбебап құрылымының көрініс табуы және тіл дәстүрлерінің типологиялық ерекшеліктері. Лингвистикалық дәстүрлердегі норма ұғымы. Әртүрлі дәстүрлерде белгіленген негізгі бірліктердің грамматикалар мен сөздіктердегі ара қатысы.
6.2. Әмбебап грамматика.
XVI—XVII ғасырлардағы еуропа ғылымдағы әмбебап грамматиканың қалыптасуы. Көптілділік пен оны салғастыру мүмкіндігі туралы ойдың пайда болуы. Пор-Роялл грамматикасы мен оның маңыздылығы.
6.3. Салғастырмалы-тарихи тіл білімінің пайда болуы
XVIII ғасыр еуропа ғылымында тарихилық туралы ойдың пайда болуы. Санскритті ашудың маңыздылығы. Компаративистика басты ұғымдары. Ф. Боппа, Р. Раска, Я. Гримма, А. X. Востоков жұмыстары. Компаративистикадағы натуралистік бағыттар, А. Шлейхер.
6.4. В. Гумбольдт және типологияның қалыптасуы.
В. Гумбольдт концепциясы. Тілге философиялық байлам. Тіл ішкі дүниесі, ішкі формасы ұғымы. Ағайынды Шлегелей мен В. Гумбольдт еңбектеріндегі алғашқы типологиялық жіктеліс. Стадия мәселелері.
6.5. Тіл біліміндегі психологизм.
XIX ғасыр тіл біліміндегі психологиялық концепция, Г. Штейнталь, А. А. Потебня, В. Вундт.
6.6. Младограмматизм
Младограмматизмнің пайда болуы. Лейпцигтік мектеп. Младограмматиктердің тарихи сипаттамаларының басты принциптері. Младограмматиктердегі лингвистикалық заң мен факторлар және оларды бұзу ұғымдары. Орыс младограмматизмі: Ф. Ф. Фортунатов.
6.7. Көне лингвистикалық парадигмадан жаңа парадигмаға.
Тілге салғастырмалы-тарихи қырынан келудің шектеулілігі мен оның сыны. Ограниченность сравнительно-исторического подхода к языку, его критика. Тілге тарихи қырынан келудің младограмматизмдік сыны: Г. Шухардт пен «сөз бен зат» мектебі, лингвистикалық география мен неолингвистика, К. Фосслердің эстетикалық мектебі, Ларингальді теория мен оның теориялық маңызы. Орыс тіл біліміндегі ілеспелі қырға ауысы мәселелері: Қазан мектебі, И. А. Бодуэн де Куртенэ мен оның маңызы, Л. В. Щербы, Г. О. Винокур концептілері.
6.8. Жаңа парадигманың қалыптасуы. Фердинанд де Соссюр
Ф. де Соссюрдың «Жалпы лингвистика курсы» мен оның маңызы. Тіл мен сөйлеу. Синхрония мен диахрония. Субстанция мен форма.
6.9. Женева мектебі.
Ф. де Соссюр ілімі мен оның шәкірттерінің ойын дамыту. Ш. Балли, А. Сеше, С. О. Карцевскийдің лингвистикалық концепциясы.
6.10. Социологические направления во Франция мен Кеңес одағындағы әлеуметтік бағыттар.
Француздық әлеуметтік мектеп: А. Мейе, Ж. Вандриес. Кеңес тіл біліміне әлеуметтік қырынан келу: Е. Д. Поливанов, оның тіл эволюциясы теориясы.
6.11. Функционалды лингвистика
Праждық лингвистикалық үйірме. Н. Трубецкий, Р. Якобсон және т.б. еңбектеріне функциялық қырынан келу, Н. Трубецкийдің фонологиялық және морфонологиялық концепциясы. Праждық типология: В. Скаличка және т.б. Кеңес дәуіріндегі функционалды лингвистика: Н. Ф. Яковлев, Мәскеулік фонологиялық мектеп.
6.12. Француздық структурализм
Э. Бенвенист пен А. Мартиненің лингвистикалық концепциясы. Лингвистикадағы экономия принциптері.
6.13. Глоссематика
Даттық структурализм. Тілге глоссематикалық тұрғыдан келудің негізгі ерекшеліктері.
6.14. Дискриптиті лингвистика
Дескриптивизмді қалыптастыру алғышарты ретінде үнді тектес тілдерге дәстүрлі әдістерді қолданудың сәйкессіздігі туралы Ф. Боас концепциясы. Л. Блумфилд концепциясы. Дескриптивизмнің 3. Харрис және т.б. еңбектерінде одан әрі өрістеуі. Тілге дескриптивті қырына келудің басты принциптері.
6.15. Америкалық этнолингвистика
Э. Сепир мен оның мектебі. Э. Сепирдің типологиялық концепциясы. Тіл мен мәдениетті біріктіру идеясы. Б. Уорфтың лингвистикалық қатыстылық туралы болжамы.
6.16. Тілге әмбебап тұрғыдан келу
Р. Якобсон концепциясы мен оның қызмет жолындағы америкалық кезеңдер. Дифференциалды белгілер теориясы мен оның теориялық мәні. Универсалилер лингвистикасы. ХХ ғасыр ортасы кезеңіндегі лингвистикалық типологияға деген жаңа бағыттар.
6.16. Генеративизнің қалыптасуы
Структуралистік парадигма сыны, жаңа парадигманың қалыптасуы. Хомскианск революциясы. Тілге генеративті қырынан келудің негізгі белгілері, құрылымдық және генеративті парадигмалардың тоғысы. Кеңестік генеративизм: « мәтінінің мәні» үлгісі, аппликативті үлгі.
Негізгі әдебиеттер
Апресян Ю. Д. Лексическая семантика. М., 1974.
Баранов А. Н., Кобозева И. М. Семантические метаязыки для описания смысла предложения // Лингвистическое обеспечение информационных систем. М., 1989.
Бендикс Э. Г. Эмпирическая база семантического описания // НЗЛ. Вып. 14. М., 1983.
Бирвиш М. Насколько линейно упорядоченной является языковая обработка // НЗЛ. Вып. 23. М., 1988.
Блумфилд Л. Язык. М., 1968.
Богуславский И. М. Исследования по синтаксической семантике. М., 1985.
Бондарко А. В. Теория морфологических категорий. Л., 1976.
Булыгина Т. В. Грамматические и семантические категории и их связи // Аспекты семантических исследований. М., 1980.
Булыгина Т. В. Проблемы теории морфологических моделей. М., 1977.
Ван Валин Р., Фоли У. Референциально-ролевая грамматика // НЗЛ. Вып. Х1. М., 1982.
Ван Дейк Т. А. Анализ новостей как дискурса // ван Дейк Т. А. Язык. Познание. Коммуникация. М., 1989.
Вежбицкая А. Из книги «Семантические примитивы» Введение // Семиотика. М., 1983.
Виноград Т. К процессуальному пониманию семантики // НЗЛ. Вып. 12. М., 1983.
Виноградов В. В. Основные типы фразеологических единиц в русском языке // Виноградов В. В. Русский язык. Грамматическое учение о слове. М., 1972.
Гальперин И. Р. Текст как объект лингвистического исследования. М., 1981.
Гаузенблаз К. О характеристике и классификации речевых произведений // НЗЛ. Вып. 8. М, 1978.
Гиндин С. И. Советская лингвистика текста. некоторые проблемы и результаты (1948-1975). Изв. Ан СССР. Сер. лит. и яз., 1977, т. 36, № 4.
Глисон Г. Введение в дескриптивную лингвистику. М., 1959.
Гловинская М. Я. Семантические типы видовых противопоставлений русского глагола. М., 1982.
Городецкий Б. Ю. К проблеме семантической типологии. М., 1969.
Грайс П. Логика и речевое общение // НЗЛ. Вып. 16. М., 1985.
Грамматика современного русского литературного языка. М., 1970.
Гринберг Дж. Квантитативный подход к морфологической типологии языков // НЛ. Вып. 3. М., 1963.
Деркач М.Ф. и др. Динамические спектры речевых сигналов. Львов, 1983.
Доброхотова И. Ю. Моделирование соотношения тезауруса и текста при решении некоторых задач прикладной лингвистики. АКД, 1983.
Доброхотова И. Ю., Кобозева И. М. Факторы вариативности семантического поля // Прикладные аспекты лингвистики. М., 1986.
Долинина И. Б. Системный анализ предложения М., 1977.
Есперсен О. Философия грамматики. М., 1958.
Звегинцев В. А. Предложение в его отношении к языку и речи. М., 1976.
Звегинцев В. А. Язык и лингвистическая теория М., 1973.
Зиндер Л. Р. Общая фонетика. М., 1979.
Ингве В. Гипотеза глубины // НЛ. Вып. 4. М., 1965. С. 126-138.
Канцельсон С. Д. Типология языка и речевое мышление. Л., 1972.
Касаткин Л. Л. Фонетика // Современный русский язык. М., 1982.
Касевич В. Б. Фонологические проблемы общего и восточного языкознания. М., 1983.
Катц Дж. Семантическая теория // НЗЛ. Вып. Х. М., 1985.
Кобозева И. М. «Смысл» и «значение» в наивной семиотике // Логический анализ языка. Культурные концепты. М., 1991.
Кобозева И. М. Теория речевых актов как один из вариантов теории речевой деятельности // НЗЛ. Вып. 17. М., 1986.
Кодзасов С. В., Кривнова О. Ф. Современная американская фонология. М., 1981.
Кодзасов С. В., Кривнова О. Ф. Фонетика в модели речевой деятельности // Прикладные аспекты лингвистики. М., 1989.
Красильников В. А. Звуковые и ультразвуковые волны в воздухе, воде в твердых телах. М., 1960.
Лайонз Дж. Введение в теоретическую лингвистику. М., 1978.
Лакофф Дж. Мышление в зеркале классификаторов // НЗЛ. Вып. 23. М., 1988.
Лакофф Дж., Джонсон М. Метафоры, которыми мы живем // Теория метафоры. М., 1990.
Лангакер Р. У. Когнитивная грамматика. М., 1992.
Ландсберг Г. С. Элементарный учебник физики. Т. 3. М., 1960.
Лич Дж. К теории и практике семантического эксперимента // НЗЛ Вып. 14. М., 1983.
Мартине А. Принцип экономии в фонетических изменениях. М., 1960.
Мельчук И. А. Опыт разработки фрагмента системы понятий и терминов для морфологии (к формализации языка лингвистики) // Семиотика и информатика, 1975. Вып. 6.
Мельчук И. А. О супплетивизме // Проблемы структурной лингвистики 1971. М., 1972.
Мельчук И. А. О терминах «устойчивость» и «идиоматичность» // ВЯ 1960, № 4.
Мельчук И. А. Опыт теории лингвистических моделей «Смысл Текст». М., 1974.
Мельчук И. А. Словообразование в лингвистических моделях типа «Смысл текст» (предварительные замечания) // Metody formalne w opisie jezykow slowianskich. Bialystok, 1990.
Найда Ю. А. Процедуры анализа компонентной структуры референционного значения // НЗЛ. Вып. 14. М., 1983.
Никитина С. Е. Тезаурус по теоретической и прикладной лингвистике. М., 1978.
Падучева Е. В. Высказывание и его соотнесенность с действительностью. М., 1985.
Пешковский А. М. Русский синтаксис в научном освещении. М., 1928.
Реферовская Е. А. Лингвистические исследования структуры текста. Л., 1983.
Севбо И. П. Структура связного текста и автоматизация реферирования. М., 1969.
Скрэгг Г. Семантические сети как модели памяти // НЗЛ. Вып. 12. М., 1983.
Соссюр Ф. Курс общей лингвистики // де Соссюр Ф. Труды по языкознанию. М., 1977.
Теньер Л. Основы структурного синтаксиса. М., 1988.
Тураева З. Я. Лингвистика текста. И, 1986.
Успенский Б. А. Структурная типология языков. М., 1965.
Успенский В. А. К понятию диатезы // Проблемы лингвистической типологии и структуры языка. Л., 1977.
Филлмор Ч. Дело о падеже // НЗЛ. Вып. Х. М., 1981.
Филлмор Ч. Основные проблемы лексической семантики // НЗЛ. Вып. 12. М, 1983.
Филлмор Ч. Фреймы и семантика понимания // НЗЛ. Вып. 23. М., 1988.
Фрумкина Р. М. Об отношении между методом и объектом изучения в современной семантике // Семиотика и информатика. Вып. 10. М., 1979.
Холодович А. А. Залог: Определение. Исчисление // А.А. Холодович. Проблемы грамматической категории. Л., 1979.
Холодович А. А. Типология каузативных конструкций: Морфологический каузатив. Л., 1969.
Хомский Н. Аспекты теории синтаксиса. М., 1972.
Части речи: Теория и типология / Под ред. Алпатова В.М. М., 1990 (Ч. 1).
Чейф У. Данное, контрастивность, определенность, подлежащее, топики и точка зрения // НЗЛ. Вып. Х1. М., 1982.
Чейф У. Значение и структура языка. М., 1975.
Чейф У. Память и вербализация прошлого опыта // НЗЛ. Вып. 12. М.. 1983.
Шахматов А. А. Синтаксис русского языка. М., 1941.
Шведова Н. Ю. Очерки по синтаксису русской разговорной речи. М., 1960.
Шэнк Р. Обработка концептуальной информации. М., 1980.
Якобсон Р. В поисках сущности языка // Семиотика. М., 1983.
Ярцева В. Н. О синтаксической роли прямого дополнения в языках различных типов // Члены предложения в языках различных типов. Л., 1993.
Bybee J. L. Morphology: A study of the relation between meaning and form. Amserdam, 1985.
Catford I. C. Fundamental problems in phonetics. Bloomington and London, 1977.
Comrie B. Aspect. Cambridge, 1976.
Dahl O. Tense and aspect systems. Oxford, 1985.
Ladefoged P. Preliminaries to linguistics phonetics. Chicago, 1971.
Ladefoged P. A course of phonetics. Los Angeles, 1982.
Laver J. Principles of phonetics. Gambridge, 1994.
Lieberman Ph., Blumstein Sh. E. Speech physiology, speech perception, and acoustic phonetics. Gambridge, etc., 1988.
Matthews P. H. Morphology. Cambridge, 1991.
Nida E. Morphology:The descriptive analysis of words. Ann Arbor, 1949.
Wierzbicka A. The semantics of grammar. Amsterdam, 1988.