Қазақстан республикасы бiлiм және ғылым министрлiгi

Вид материала

Документы

Содержание Сабақ түрі СОӨЖ – на тапсырмалар мен әдістемелік нұсқаулар СӨЖ-на арналған тапсырмалар мен әдістемелік нұсқаулар 9-Тақырып: «Ұзақ мерзімді активтер есебі» Дәріс мазмұны Негізгі түсініктер Тәжірибелік сабақтың мақсаты

Подобный материал:

• Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрлiгiнiң мемлекеттiк қызмет стандарттарын, 650.15kb.
• Диссертация 2010 жылы тамыздың «27» күні сағат 14. 30-да Қазақстан Республикасы Білім, 486.04kb.
• Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі білім және ғылым саласындағы бақылау, 846.05kb.
• Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі, 2688.62kb.
• Қазақ шаруаларын отырықшылыққа көшірудегі мемлекет саясаты (ХХ ғ. 20-30-шы жж.), 406.09kb.
• Диссертация ның, 975.74kb.
• Г. Н. Потанин және қазақ зиялылары: саяси және рухани көзқарастарды тарихи талдау >07., 944.02kb.
• Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі, 2199.79kb.
• Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі, 1990.59kb.
• Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі, 2670.73kb.

«Тауарлық-материалдық құндылықтар есебі» тақырыбы бойынша тәжірибелік сабақ

Сабақ түрі: тәжірибелік сабақ..

Негізгі түсініктер: тауар, материал, шикізат, дайын өнім, негізгі материалдар, қосымша материалдар, аяқталмаған өндіріс, шала фабрикаттар, ыдыс материалдары, қайтарымды өндіріс қалдықтары, өзіндік құн, ФИФО, орташа салмақтау, ерекшеліктеріне қарай сәйкестендіру, кезеңдік жүйе, үздіксіз жүйе, таза өткізу құны, сальдолық әдіс, сандық-сомалық әдіс. Тәжірибелік сабақтың мақсаты: қорлар есебінің теориялық және әдістемелік аспектілерін түсініп, олардың өзіндік құнын анықтау бойынша, шоттар корреспонденцияларын құру бойынша есептер шығара білу.

Тәжірибелік сабақ сұрақтары:

1. ТМҚ туралы түсінік және оның түрлері.
   
2. ТМҚ бағалау әдістері
   
3. ТМҚ өзіндік құнын анықтау әдістері
   
4. Есеп жүйелері.
   
5. ТМҚ қоймадағы және бухгалтериядағы есебі.
   
6. Дайын өнім есебі
   

Студент білуі тиіс:

• дәрісте берілген сұрақтар көлеміндегі материалды;
  
• ТМҚ шығыстарын тану және бағалау шарттарын;
  
• ТМҚ синтетикалық есебін;
  

Студент меңгеруі тиіс:

1. Есептер шығару, машықтандыру барысында теориялық материалды қолдана білуді;
   
2. ТМҚ бағалау әдістерін.
   
3. ТМҚ есепке алу шоттарын
   

Практикалық сабаққа әзірленуге қажетті әдістемелік нұсқау:

Практикалық сабақта талқыланатын сұрақтардың тізімімен танысып, оларды дәрістің негізгі мазмұны мен ұсынылған әдебиеттер бойынша пысықтаңыз. Сабаққа әзірлену барысында практикалық сабақ сұрақтарын белсенді талқылауға қажетті студенттердің білімі мен міндеттеріне қойылатын талаптарға көңіл бөліңіздер


СОӨЖ – на тапсырмалар мен әдістемелік нұсқаулар

СОӨЖ мақсаты: тақырып бойынша алынған теориялық білімді бекітіп, тауарлық-матриалдық қорлар және оны есепке алу, бағалау тәртібін біліп, өзіндік жұмыс барысында практикалық дағды қалыптастыру

Есеп 1.

Компания компакт дискілерді сатумен айналысады. Ағымдық жылдың қаңтар айының басында (01.01…) компанияда дискілердің қалдығы (1000 дана 700 теңгеден)- 700000 теңгені құрады.

Бір ай ішінде сатып алынды:

03. 01....- 500 дана 600 теңгеден

07. 01....- 200 дана 500 теңгеден

23.01.... - 250 дана 550 теңгеден

30.01....- 300 дана 650 теңгеден.

Сатуға дайын тауарлардың саны 2250 дана. Бір ай ішінде компакт дискілердің 2000 данасы сатылды. Сатып өткізілген тауарлардың өзіндік құнын ФИФО, орташа құн әдістері бойынша есептеп шығарыңыз.


Есеп 2.

«Өркен» компаниясы ТМҚ есебін өзіндік құн мен таза өткізу құнының ең аз мөлшерімен, негізгі тауарлық топтар әдісін қолдана отырып жүргізеді. Бас бухгалтердің көмекшісі келесі талдауды жүргізді:

ТМҚ категориялары Бастапқы құн Таза өткізу құны

А 22000 20000

Ә 45000 95000

Б 18000 36000

В 56000 55000

Барлығы: 141000 206000

Бухгалтерлік баланста ТМҚ-ның қандай сомасы көрсетілуі тиіс?


СӨЖ-на арналған тапсырмалар мен әдістемелік нұсқаулар

СӨЖ ның мақсаты: тақырып бойынша алған білімді тереңдету, талдап зерделеу және тауарлық-материалдық қорлар есебі туралы теориялық білімін тәжірибе жүзінде бекіту.


Ұсынылған және өз беттеріңізше таңдап алған ғылыми әдебиет тізіміне сүйене отырып келесі сұрақтарға жауап беріңіз:

1. ТМҚ қозғалысын құжаттау.
   
2. ТМҚ бухгалтериядағы және қоймадағы есебіне және онда қолданылатын әдістерге сипаттама беріңіздер.
   

1-Есеп.

Компания да ТМҚ бойынша мерзім басында қалдық болмаған:

ТМҚ Сатып алынды Бір бірлігінің

сатып алу күні саны өзіндік құны

15.01 2000 2,00

20.07 3000 2,20

03.09 1000 2,30

29.10 5000 2,50

12.12 1000 2,60

ТМҚ соңғы қалдығы-2500 дана. ФИФО әдісі бойынша сатып өткізілген ТМҚ мен мерзім соңындағы қалдығының өзіндік құнын анықтаңыздыр.

2-Есеп

2002 жылы сауда фирмасы кілем фабрикасынан 600000 теңгеге 100 кілем сатып алды. Оларды тасымалдауға 60000 теңге жұмсалған. Бір кілемнің өзіндік құны – 6600 тг болды. Фирма жыл ішінде 7500 теігеден 80 кілем сатып өткізді. Жылдың соңында фирмада 20 кілем қалған, оның 5-уі бүлінген. Бүлінген кілемдердің әрқайсысын 3500 теңгеден сатып жіберуге болады. Қалған 15 дана кілемнің әрқайсысын 7500 теңгеге сатуға болады. Жылдың соңында тауар қалдығы баланста қандай құнымен есепке алынады?


9-Тақырып: «Ұзақ мерзімді активтер есебі»

Тақырыптың мақсаты: негізгі құралдар және материалдық емес активтер туралы түсінік алу, оларды бағалау түрлерін, ҚЕХС сай амортизация есептеу әдістерін меңгеріп, есептей білу.

Дәріс сұрақтары:

1. Негізгі құралдар туралы түсінік және оларды бағалау.

2. Негізгі құралдар қозғалысының есебі.

3. Негізгі құралдардың тозу есебі.

4. Негізгі құралдарды жөндеу шығынының есебі.

5. Жал есебі.

6. Материалдық емес активтер туралы түсінік, олардың жіктелуі және бағалануы.

7. Материалдық емес активтер қозғалысының есебі.

8. Материалдық емес активтерге амортизация есептеу есебі.


Негізгі түсініктер: ұзақ мерзімді активтер, негізгі құалдар, баланстық құн, әділ құны, амортизациялық құн, жойылу құны, бастапқы құн, амортизация, тозу, қаржылық жал, ағымдық жал, ағымдық жөндеу, күрделі жөндеу, материалдық емес актив, гудвилл.


Дәріс мазмұны:

Негізгі құралдар есебі №16 «Жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар» халықаралық қаржылық есеп стандартына сәйкес жүргізіледі. Аталған стандартқа сәйкес негізгі құрал деп кәсіпорында өнім өндіру, тауарларды тасымалдау немесе қызмет көрсету үшін, басқа көсіпорынға жалға беру үшін немссс әкімшілік мақсатта пайдаланылатын және бір операциялық циклдан немесе кезеңнен (І жылдан) артық мерзім ішінде пайдаланады деп болжанатын материалдық активтерді айтады.

Негізгі құралға қозғалмайтын мүлік, жер.үйлер мен ғимараттар, өткізгіш тетік, машина мен жабдықтар, өлшеу және реттеу аспаптары мен қондырғылары, есептеу машиналары, көлік құралдары, аспаптар, шаруашылық құрал-саймандар, және т.б. жатады.

Негізгі құралдар объектісі төмендегі шартқа сай келсе актив ретінде танылуы (есепке алуға) тиісті:

А) Егер кәсіпорынның активпен байланысты болашақ экономикалық пайда алатынын аса үлкен ықтималдықпен сендіру мүмкін болса; Ә) Егер кәсіпорын үшін оларды сатып алуға кеткен нақты шығындарды сенімді түрде бағалау мүмкін болса.

Негізгі құрал есебін ойдағыдай жүргізу үшін жүйелеп топтастыру қажет. Барлық негізгі құралдар өздерінің өндіріске қатысына қарай өндірістік және өндірістік емес болып екіге бөлінеді. Өндірістік негізгі құрал деп өндірісте қызмет ететін, пайдалы құралды айтады. Оларға: өндіріске арналған үйлер, ғимараттар, өткізгіштік тетік, көлік тасымалдау құралдары, әртүрлі станоктар, двигательдер, құрал-саймандар, өлшеуіш аспаптар, және т.б. жатады.

Өндірістік емес негізгі құрал қатарына шаруашылық өндірістің басқа салаларында пайдаланылатын негізгі құрал жатқызылады. Оларға: тұрмыстық үй-жай (коммуналдық) шаруашылықтарда, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамсыздандыру, білім беру және мәдениет салаларында пайдаланылатын негізгі құралдар және т.б. жатады. Негізгі құралдар өнеркәсіптік ауыл шаруашылығы, орман, тасымалдау, байланыс, құрылыс, материалдық-техникалық жабдықтау және сату, өткізу әосіпорындары, қоғамдық тамақтандыру, басқа ұйымдар,

әлеуметтік сақтандыру, ғылым және білім беру, ғылыми көмек көрсету және т.б. салалар бойынша топтастырылады.

Негізгі құрал пайдалану мақсаты және қызметіне қарай мынадай топтарға бөлінеді:

1. Жер (кәсіпорында пайдаланатын барлық жер).

2. Өндірістік ғимараттар мен құрылғылар.

3. Машина мен жабдықтар, өткізгіш тетіктер.

4. Көлік құралдары

5. Басқадай негізгі құралдар.

Негізгі құрал кімнің меншігінде, иелігінде екендігіне қарай мсншікті яғни кәсіпорынның өзіне тиісті және уақытша жалға алынған болып екіге бөлінеді.

Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес негізгі құралдарды бағалаудың түрлері:

1. Өзіндік (бастапқы) құны

2. Жойылу құны

3. Амортизациялық (тозу) құны

4. Әділетті (сатып өткізу) құны

5. Баланстық құн

6. Өтелмелі құны

Өзіндік құн (бастапқы)- бұл төленген ақша қаражаттарының немесе баламаларының сомасы, не болмаса активті сатып алу немесе құрылысын салу кезінде берілген басқадай төлемдердің әділетті құны. Актив ретінде танылуға жататын жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар объектісі алдымен өзіндік ќұн бойынша өлшенуге тиіс.
Өзіндік құнның компоненттері:
жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар объектісінің өзіндік ќұны оның сатып алу бағасын, оның ішінде импорттық баждарды және сатып алуға салынатын өтелмейтін салықтарды, сондай-ақ нысаналы пайдалану үшін активті жұмыс күйіне келтіру жөнінде соған жатқызылатын барлық тікелей шығындарды қамтиды; сауда және басқа жеңілдіктердің барлығы сатып алу бағасын анықтаған кезде шегеріледі.
Кәсіпорынға есепке алынған негізгі құралдардың өзіндік бастапқы құны тек мына жағдайларда ғана өзгереді:

1) негізгі құралдардың пайдалы қызмет ету мерзімін ұзартпай немесе қысқартпай, оның жалпы жағдайына әсер ететін қосымша күрделі қаржы жұмсағанда (кеңейткендс, жаңартқанда т.б.) немссе ішінара бұзғанда, жойғанда және бөлшектегенде;

2) негізгі құралдарды қайта бағалағанда;

Негізгі құралдар кэсіпорынға мынадай тәсілдермен, жолдармен алынуы мүмкін:

1) Нақты ақшаға сатылып алынады.

2) Несиеге алынады.

3) Кәсіпорынның жарғылық капиталына салынған салым ретінде (акцияларына айырбастау жолымен алынады).

4) Басқа кәсіпорынның, мемлекеттік органдардың берген сыйы ретіндс тегін алынады.

5) Салу, құру, жасау арқылы алынады.

6) Басқа активтерге айырбастау арқылы алынады.

Кәсіпорынға қабылданған негізгі құралдар № НҚ – 1 нысанындағы «Негізгі құралдарды қабылдау, тапсыру актісін» толтыру арқылы алынады. Қабылданган объектінің әрқайсысына жеке инвертарлық нөмір беріліп бекітіледі. Олар тұрақты түрде беріледі. Кәсіпорынның бухгалтериясында негізгі құралдардың инвентарлық объектісі бойынша есебі мүліктік инвентарлық карточкаларда жүргізіледі.

НҚ-дың кәсіпорыннан шығуының есебі. Негізгі құралдар кәсіпорыннан келесі жағдайларда шығады:

- басқа жеке және заңды тұлғаларға сатылғанда;

- моралдық және физикалық тозу нәтижесінде;

-объектілерді жарғылық капиталға салым ретінде салуға бергенде;

- табиғи апат, авария және басқа да төтенше жағдайлар нәтижесінде;

- басқа субъектілерге айырбастау, сыйға беру келісімі бойынша тапсыру;

- бұрын жалға сатып алу құқығымен берілген объектілер бойынша меншік құқығының жалға алушыға көшуі кезінде;

- негізгі құралдардың жоғалуы немесе зақымдануы анықталса;

НҚ кәсіпорыннан қандай себептермен есептен шықса да, есептен шыққан күнге дейін олар бойынша амортизация, тозу есептелінеді. Содан кейін бастапқы құны мсн тозу сомасы есептсн шығарылады. Негізгі құралдардың есебі жұмыс шоттар тізбегінің екінші бөліміндегі 2400 «Негізгі құралдар» бөлімшесінің активті 2410 «Негізгі құралдар» шотында жүргізіледі. Бұл шоттың дебетінде негізгі құралардың айдың басындағы және соңындағы жай-күйі, келіп түскен негізгі құралдар көрсетілсе, кредитінде кәсіпорыннан шыққан негізгі құралдар құны көрсетіледі.

Тозу дегеніміз-негізгі құралдардың табиғи және сапалық қасестін жоғалтуы. Негізгі құралдардың тозуын сапалық (моралдық) және табиғи деп екіге бөлінеді.

Негізгі құралдар шаруашылық процесінде пайдалану нәтижесінде бірте-бірте тозуына байланысты құндылықтарын өндірілетін өнімге біртіндеп ауыстырып отырады. Оны амортизация деп атаймыз.

Бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес амортизация дегеніміз активтердің амортизацияланатын құнын олардың пайдалану мерзімі ішінде тұрақты таратып отыру және де тозудың ақшалай көрінісі болып табылады. Негізгі құрал объектісінің жалпы өзіндік құнымен салыстырғанда бастапқы құны басым болатын әрбір компоненті жеке амортизациялануы тиіс. Негізгі құралдардың амортизациялық құны жүйелі түрде объектінің пайдалы қызмет ету мерзімі ішінде есептен шығарылып отырылуы керек.

№16 ХҚЕС сәйкес, амортизация есептеудің 3 әдісі бар:

1) Негізгі кұралдардың құнын бір қалыпты (түзу сызықты) есептен шыгару әдісі.

2) Кемімелі қалдық әдісі.

3) Амортизацияны орындалған жұмыстың көлеміне пропорционал түре есептеу әдісі (өндірістік тәсіл).

Жөндеу жұмыстарының көлеміне байланысты қарапайым және күрдслі жөндеуге бөлінеді. Қарапайым әдетте негізгі құралдарды күнделікті пайдалануға байланысты болатын қарапайым жұмыстарды айтады. Күрделі үйлердің, құрылыстардың және күрделі машиналардың тозығы жеткен бөлшектері мен детальдарының барлығын ауыстыруға байланысты болатын ірі жөндеу түрін айтады.

Жөндеу жұмыстары мердігерлік және шаруашылық әдіспен орындалуы мүмкін.

Жөндсу жұмыстары шаруашылық әдіспен жүргізілгенде барлық жұмыстарды шаруашылық өз күшімен орындайды. Мердігерлік әдісті пайдаланғанда жөндеу жұмыстарын арнайы құрылыс мекемелері орындайды.

Жөндеу жұмыстарының бухгалтерлік есебін жүргізу олардың қандай әдіспен орындалатындығына байланысты.

Жал-бұл жалға берушінің келісілген мерзімге жал төлемін немесе бірқатар төлемдерді төлеу шартымен активті пайдалану құқығын жалдаушыға беру келісім-шарты.

Жал есебі №17 «Жал» ХҚЕС-мен реттеледі. Жал келесі түрлерге бөлінеді:

• Қаржылық жал
  
• Операциялық жал
  
• Жойылмайтын жал.
  

Стандарт бойынша барлық тәуекелділік пен экономикалық тиімділгі жалдаушыға көшетін жал қаржылық жал болып табылады. ХҚЕС бойынша жал келесі шарттар орындалса ғана қаржылық жал болып табылады:

1. жал мерзімі жалға алынған мүліктің пайдалы қызмет ету мерзімімен дәл келсе немесе дәл келетіндей болса;
   
2. бүкіл жал мерзімі ішінде жал төлемі жалға алынған мүліктің құнынан асатын болса немесе оған жақын келсе;
   
3. жал мерзімінің соңында меншік құқығы жалдаушыға көшсе;
   
4. жал келісімінде жалдаушының жал мерзімінің соңында немесе жалдау мерзімінің ішінде кез-келген уақытта жалға алған мүлікті сатып алу құқығы қарастырылса;
   
5. жалға алынған мүлікті өзінің спецификасы бойынша тек жалдаушы пайдалана алатын болса ғана.
   

Осы жоғарыда аталған белгілердің бірі орындалса жал қаржылық жал ретінде танылады.

Жалдың сыныпталуы ХҚЕС на сәйкес, мәміле нысанына емес, операцияның мазмұнына байланысты болып келеді. Сондықтан да, егер жалдың мәні жалды қаржылық жал ретінде сыныптауға келетін болса, онда жалданған актив бойынша меншік құқығы жалдаушыға өтпесе де, қаржылық есептілікте ол қаржылық жал ретінде бейнеленеді. Жалдың түрі жалдау мерзімінің басында анықталады.

Ұзақ мерзімді активтердің келесі бір негізгі түрі – материалдық емес актив (МЕА) болып табылады.

МЕА деп табиғи болмысы жоқ өндіріске немесе тауарларды
сатып өткізу операцияларына, өкімшілік мақсаттарға үзақ уақыт (1
жылдан артық) пайдаланылатын және басқа субъектіге жалға беруге
арналғандығын айқындауға болатын, үйым бақылау жүргізе алатын,
сондай-ақ пайдаланған үйым келешекте табыс күтетін ақшалай емес
активтерді айтады.

Бухгалтерлік есептің 38-ші МЕА-дің есебі стандартына сәйкес МЕА осы анықтамаға және томендегі талаптарға сай келгенде ғана актив ретінде танылады, яғни есепке алынады:

1. Егер ұйымның келешекте тікелей осы объектіге байланысты экономикалық пайда табуының ықтималдылығы жоғары болса.

2. Егер актив құны дұрыс анықталса.
МЕА-дің түрлері:

• Авторлық құқық-ғылыми туындыны, әдеби музыкалық шығарманы басуға, шығаруға, орындауға, пайдалануға қүқық береді.
  
• Патент- оны иеленушіге заңмен белгіленген мерзім ішінде онім ондіруге немесе сатып откізуге қүқық береді.
  
• Өндірістік үлгілерге беретін қүқық-онімнің сыртқы түрін анықтайтын коркемдік және консультациялық шешімдерді қолдануға ерекше қүқық береді
  
• Тауар белгілері-белгілі , бір үйымның ондірісті-нфнімдерін немесе корсететін қызметтерін басқа үйымдардағы біртекті тауар мен қызметтерден айыру үшін қолданылатын белгілер.
  
• Лицензиялық келісім-патент иесі озінің лицензиятымен қандай да бір онімді сатып откізуге ерекше қүқығы үшін лицензия беруіне байланысты жасалынатын келісім-шарт.
  
• Гудвилл-фирма бағасы. Фирманың іскерлік репутациясы. Ол жүмыс істеп түрған кәсіпорынды түтас немесе оның қүрылымдық болімшелерін сатып алғанда пайда болады. Әдетте мүндай кәсіпорындар активтердің баланстық қүнымен емес нарықтық құнымен сатылып алынады.
  

• Үйымдастыру шығындары-субъектінің қүрылуына байланысты
(мемлекеттік тіркеуден откенге дейінгі) шығындар. Үйымдастыру
шығындарынарркеуден оту үшін қажетті қүжаттарды дайындауға
шығындар, қүжатарды дайындау жөне тіркеуден откізу кезіндегі

кеңесші қызметінщ шығындары, мемлекеттік тіркеуден өту үшін шығындар жатады. Бухгалтерлік есептің 38 стандартына сәйкес МЕА-ді бағалау түрлері белгіленген және негізгі құралдарды бағалау түрлеріне ұқсас болып келеді.

Маериалдық емес активтер есебі Типтік Шоттар тізбегінің 2700 «Материалдық емес активтер» бөлімшесінде:

2710 – Гудвилл

2720-Гудвиллдың құнсыздануы

2730-Басқа да материалдық емес активтер

2740-Басқа да материалдық емес активтердің амортизациясы мен құнсыздануы шоттарында жүргізіледі.

Қорытынды:

Негізгі құралдар кәсіпорында өнім өндіру, тауарларды тасымалдау немесе қызмет көрсету үшін, басқа кәсіпорынға жалға беру үшін немесе әкімшілік мақсатта пайдаланылатын болса және бір кезеңнен (І жылдан) артық мерзім ішінде пайдаланады деп болжанса, ұзақ мерзімді активтер ретінде танылып есепке алынады. Негізгі құралдар есебін №16 «Жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар» ҚЕХС-ты реттейді. Стандарт бойынша амортизация есептеудің үш тәсілі ұсынылған: құнды бірқалыпты (түзусызықты) есептен шығару әдісі, кемімелі қалдық әдісі және амортизацияны орындалған жұмыстың көлеміне пропорционал түрде есептеу әдісі (өндірістік тәсіл). Материалдық емес активтерге өнім өндіру, тауарларды тасымалдау немесе қызмет көрсету үшін, басқа кәсіпорынға жалға беру үшін немесе әкімшілік мақсатта пайдаланылатын табиғи болмысы жоқ бірегейлендірілген монетарлық емес активтер жатады.

Әдістемелік нұсқау:

1. Маңыздылық деңгейіне қарай құрылымдық жоспар әзірлеу.

2. Тақырыптың соңында келтірілген сұрақтарға жауап беру

3. СОӨЖ және СӨЖ тапсырмаларын орындаңыз.


Ұсынылатын әдебиеттер

1. Қазақстан Республикасының "Бухгалтерлiк есеп және қаржылық есеп беру туралы" Заңы -27.02.2007
   
2. Қаржылық есептіліктің №16 «Жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар» халықаралық стандарты, Қаржы министрлігі, 2006
   
3. Кеулiмжаев К.К. Бухгалтерлiк есеп принциптерi. - Алматы: Экономика, 2003 ж.
   
4. Назарова В.Л. Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп, Алматы, 2005.
   

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1. Негізгі құралдар түсінігі.
   
2. Негізгі құралдар қандай түрлерге бөлінеді?
   
3. Негізгі құралдарды бағалау түрлері?
   
4. Негізгі құралдар қандай операциялар нәтижесінде түсуі мүмкін?
   
5. Қандай операциялар нәтижесінде негізгі құралдар кәсіпорыннан шығуы мүмкін?
   
6. Негізгі құралдардың тозуы деп нені айтады?
   
7. Тозудың экономикалық мазмұны қандай?
   
8. Негізгі құралдардың тозу түрлерін атаңыз?
   
9. Негізгі құралдардың есебі қандай шоттарда жүргізіледі?
   
10. Негізгі құралдардың тозуының есебі қандай шоттарда жүргізіледі?
    
11. Негізгі құралдар құнын бірқалыпты (түзусызықты) есептен шығару әдісінің мәні?
    
12. Амортизация есептеудің кемімелі қалдық әдісінің мәні?
    
13. Өндірістік тәсіл бойынша амортзация қаалй есептеледі?
    
14. Негізгі құралдар бойынша жал түрлері?
    
15. Операциялық жал деген не?
    
16. Қаржылық жал деген не?
    
17. Лизинг деп нені айтады?
    
18. Қандай активтер материалдық емес активтер деп аталады?
    
19. Материалдық емес активтерге амортизация қалай есептеледі?
    
20. Материалдық емес активтердің есебі Жұмыс шоттар тізбегінің қай бөлімшесінің шоттарында жүргізіледі?
    

«Ұзақ мерзімді активтер есебі» тақырыбы бойынша тәжірибелік сабақ

Сабақ түрі: тәжірибелік сабақ..

Негізгі түсініктер: негізгі құрал, өзіндік құн, тозу, амортизация, бірқалыпты түзу сызықты әдіс, кемімелі қалдық, пайдалы қызмет мерзімі, өндірістік тәсіл, қаржылық жал, операциялық жал, лизинг, материалдық емес актив, гудвилл, патент, тауарлық белгі, лицензия, ноу-хау.

Тәжірибелік сабақтың мақсаты: негізігі құралдар мен материалдық активтер есебі және оның түрлері туралы теориялық және әдістемелік аспектілерді түсініп, олардың өзіндік құнын және басқа да құн түрлерін анықтау, сонымен бірге, амортизацияны есептеу әдістері бойынша, шоттар корреспонденцияларын құру бойынша есептер шығара білу.

Тәжірибелік сабақ сұрақтары:

1. Ұзақ мерзімді активтер категориялары.
   
2. Негізгі құралдар туралы түсінік, олардың бағалануы.
   
3. Негізгі құралдар амортизациясы және оның есебі
   
4. Амортизацияны есептеу әдістері.
   
5. Материалдық емес активтер туралы түсінік және оның түрлері.
   
6. Іскерлік бедел туралы түсінік.