Психологические основы и юридическая конструкция форм виновности в уголовном праве

Вид материалаДокументы
Подобный материал:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   43

*(757) W. Volkmann. Op. cit. s. 398. В. II.

*(758) W. Volkmann. Op. cit. s. 399. В. II.

*(759) W. Volkmann. Op. cit. s. 451. В. II.

*(760) W. Volkmann. Op. cit. s. 459 f. В. II.

*(761) Тhe Lipps. Grundthatsachen des Seelenlebens. Bonn. 1883.

*(762) Th. Lipps. Grundthatsachen, s. 20.

*(763) Th. Lipps Grundthatsachen, s. 23 f.

*(764) Th. Lipps. Grundthasacten, s. 62.

*(765) Th. Lipps. Grundthatsaoten, s. 47 ff

*(766) Th. Lipps. Grundthatsacten, s. 55.

*(767) "Und doppelt unberechtight, добавляет Липпс, и st die Annahm eines Willens, der, nicht genug, dass er кеип Vorstellungsinhalt ware, auch nicht einmal in einem solchen sich zu erkennen gabe, da zu seiner Bmpfehlung nickt einmal die naturliche Neigung, dem Empfundenen aiich Wirklichkeit an sich zuzuschreiben, vorgebracht werden konnte..." Th. Lipps. Grundthatsaoten, s. 55.

*(768) Th. Lipps. Grundtgatsacten, s. 45.

*(769) Липпс поясняет эту мысль двумя примерами. Предположим, говорит он, что мы не слышим играющей под нашими окнами шарманки, но что вдруг она начинает играть знакомую и давно не слышанную нами мелодию. Это обстоятелъство приковывает наше внимание. По господствующему взгляду, в этой комбинации должно быть констатировано пассивное внимание; но, по мнению Липпса, случай этот не содержит ничего такого, что существенно отличало бы его от активного внимания. Знакомая мелодия достигает в этой комбинации нашей души и открывает известное предрасположение к представлению, которое было уже раньше заложено в душе. Мелодия находит, кроме того, предрасположение к другим представлениям, связанным с мелодией и которые образуют собой тот "интерес", который связан с мелодией. Этот случай внимания пассивного Липпс сопоставляет со следующей комбинацией внимания активного. Положим, говорит он, что мы получаем право сделать известного рода заключение на тот конец, когда на предмете, при помощи которого мы экспериментируем, выступит некоторая окраска. Мы внимательно дожидаемся этой окраски и, наконец, улавливаем ее. То, что обуславливает в данном примере результат, является представление окраски и связанное о ним заключение. Это последнее заставляет интересоваться окраской. Но то же почти мы имеем и в предыдущем примере, думает Липпс. Разница состоит только в том, что те элементы, которые должны доставить нашему возбуждению ту степень внимания, в котором оно нуждается для того, чтобы стать сознательным, в первом примере вызываются. только путем возбуждения, а в данном примере имеются уже налицо. Th. Lipps. Grundtbtsacten, s. 136 f.

*(770) Тh. Liррs. Grundthatsacten, s. 137.

*(771) Th. Lipps. Grundthatsacten, s. 59 f.

*(772) Th. Lipps. Grundthatsacten, s. 61.

*(773) Th. Lipps. Gruadthatsaoten, s. 596.

*(774) Th. Lipps. Grundthatsacten, s. 597, a также s. 378.

*(775) Th. Lipps. Grundthatsacten, s. 699.

*(776) Th. Lipps. Grundthatsacten, s. 650 и след, При Besinnen, замечает Липпс, мы имеем дело "mit gew6hnlicher reproductiver Thatigkeit... die gegen Hindernisse sich aufarbeitet..." s. 653. Ibid.

*(777) Th. Lipps. Grundthatsacte, s. 634.

*(778) R.Stammler. Wirthschaft und Recht nach der materialistischen Geschichtsauffassung. 1896. R. Stammler. Das Recht der Schuldverhaltnisse in seinen allgemeinen Lehren. 1897.

*(779) R.Stammler. Wirthschaft und Recht, s. 351

*(780) R. Stamm1er. Wirthschaft und Recht, s. 333.. Cp. также R. Stamm1еr. Das Recht der Schuldverhaltnisse in seinen allgemeinen Lehren, s. 14-21 passim.

*(781) R. Stammler. Das Recht der Schuldverhaltnisse, s. 16.

*(782) Спенсер. Основания психологии. Пер. И.И.Билибина. Ч. I-V. Спб. Ч. VI-IX. Москва. 1898. Th. Ribot. Lapsychologie anglaise contemporaine. Paris. 1870.

*(783) F. Jodl. Lehrbuch der Psychologie. Stuttgart. 1896. s. 129. относит доктрину Спенсера к типу учения о воле, защищаемого, но не приводит в оправдание такой классификации каких бы то ни было аргументов

*(784) Г. Спенсер. Основания психологии. Т. I, стр. 262.

*(785) Г. Спенсер. Основания психологии. Т. I, стр. 265.

*(786) Г. Спенсер. Основания психологии. Т. I, стр. 269.

*(787) Г. Спенсер. Основания психологии. Т. I, стр. 272. Ср. также Th. Ribot. La psychologie anglaise contemporaine. Paris. 1870. p. 191.

*(788) "... De meme, говорит Рибо, излагая доктрину Спенсера, que l'instinct peut etre considere соmmе une sorte de memoire organisee, de meme la meinoire peut etre considere comme un instinct naissant... quand 1'instinct devient trop complexe pour se produire avec la surete automatique qui lui est propre, il en resulte un conflit entre tous le mouvements. Ceux qni ne parviennent pas a se realiser, restent a 1'etat de simples tendances, c'est-a-dire de mouvements simplements concus; et ces impressions internes en suscitant d'autres, ainsi se forme cette succession d'idees reguliere ou irregnliere que nous appellons memoire..." Th. Ribot. Psychologie anglaise coDtemporaine. 1870. p. 192.

*(789) Г. Спенсер. Основания психологии. Т, I. стр. 278.

*(790) Г.Спенсер. Основания психологии. Т. I. стр. 290.

*(791) Проф. Рибо, излагая доктрину Спенсера, ставит в упрек английскому психологу, между прочим, не вполне законченное и суммарное трактование чувствований, которое наблюдается в трудах Спенсера "... il y a peut etre, замечает Рибо, lieu de regretter que M. Herb. Spencer n'ait point compris dans son analyse les volitions et les emotions et qu'il ne nons ait pas montre cominent ce ramlau vient se sonder au tronc commun: il eut donne ainsi une veriflcation nouvelle de son principe de 1'unite de composition..." Ribot. La psychologie anglaise contemporaine. Paris. 1870. p. 217.

*(792) Г. Спенсер. Основания психологии. Т. I, стр. 304.

*(793) Г. Спенсер. Основания психологии. Т. I, стр. 295.

*(794) Г. Спенсер. Основания психологии. Т. I, стр. 81.

*(795) Г. Спенсер. Основания психологии. Т.. I, стр. 304. 653

*(796) Г. Спенсер. Ibid.

*(797) Г. Спенсер. Основания психологии. Т. I, стр. 304-5.

*(798) Г. Спенсер. Основания психологии. Т. I, стр. 308.

*(799) H. Maudsley. Physiologie de 1'esprit. Traduit sur la III edition par Al. Herzen. Paris. 1879.-Henry-Maudsley. The physical basis of the will. London. 1880.-Henry Maudsley. Body and will, being ali essay concerning will in its metaphysical, physiological and pathological, aspects. London. 1883.

*(800) Henry Maudsley. Body and will. London. 1883. Глава, посвященная вопросу о Will in its physiological aspect. p. 99-123.

*(801) Henry Mandsley. Physiologie de 1'esprit, p. 417.

*(802) Henry Maudsley. Physiologie de 1'esprit, p. 189.

*(803) Неnгу Maudsley. Physiologie de 1'esprit, p. 251.

*(804) Henry Maudsley. Physiologie de 1'esprit, p. 417.

*(805) Henry Maudsley. Physiologie de l'esprit, p. 323.

*(806) Неnrу Maudsley. Physiologie de 1'esprit, p. 285.

*(807) Henry Maudsley. Physiologie de 1'esprit, p. 272.

*(808) Henry Maudsley. Physiologie de 1'esprit, p. 338.

*(809) "... danS Tattention reflexe ou involontaire, Factivite de la pensee est de nature a eveiller immediatement et a retenir la conscience; tandis que dans 1'attention volontaire, Fexcitation n'arrive au diapason d'activite que grace a 1'aide d'energies supplementaires, de contriliutions reflexes, qu'elle repoit des idees associes. Dans le premier cas 1'acte est directement reflexe; dans le second, il est indirectement..." Henry Maudsley. Physiologie de Fesprit, p. 302 и след.

*(810) Munsterberg. Die Willenshandlung. Ein Beitrag zur Physiologischer Psychologie. 1888.

*(811) Munsterberg. Die Willenshandlung. 1888. s. 11 ff.

*(812) Munsterberg. Die Willenshandlung. 1888. s. 17 f., a также 140 ff.

*(813) Munsterbefg. Die Willenshandlung. 1888. s. 20 f.

*(814) Munsterberg. Die Willenshandlung. 1888, s. 22.

*(815) Пытаясь обосновать этот взгляд с точки зрения учений дарвинизма Мюнстерберг Ор. cit., s. 22-52 passim, замечает, что "... die ganze Welt, einschliesslioh der gesammten Measchheit ist fur den einzelnen Organismus еипе unendlich mannigfaltige Reizquelle, welche in ihm durch seinen sensoriseh motorischen Mechanismus notwendig dijenige Bewegungen verursacht, welche fur die Brhaltung des Organismus oder seiner Nachkommen zweckmassig sind; in eben diesen Bewegungen besteht die Gesammtheit der thierischen und mensehlichen Reflexe, Trieb und "Willkur-Handluhgen..." Mtinsterberg. Op. oit., s. 52. - Cp. приближающийсяк этому, mutatis mutandis, взгляд Лотце. Lotze. Mikrokosmus. Ideen zur "Naturgeschichte der Menschheit. I B. 1856. s. 313.

*(816) Munsterberg. Willenshandlung. I. 1856. s. 56 f.

*(817) Munsterberg. Willenshandlung, s. 60.

*(818) Munsterberg. Willenshandlung, s. 62.

*(819) Munsterberg. Willenshandlung, s. 67.

*(820) Munsterberg. Willenshandlung, s. 70 ff. "... Der innereWille hatsich... in der Analyse als ein sehr mannigfaltiges Vorstellungsgebilde erwiesen, zusammengesetzt aus Vorstellungsreihen bestimmter Art und Innervationsgefiihlen...". Mtinsterberg. Op. cit., s. 72.

*(821) Munsterberg. Willenshandlung, s. 84 f.

*(822) Munsterberg. Willenshandltmg, s. 85 f.

*(823) Munsterberg. Willenshandlnng, s. 90.

*(824) О волевом действии, замечает Мюнстерберг, может быть речь "... wenn der Wahrnehmung eines durch eigene Bewegung erreichten Effectes die Vorstellung der Brreichung, respeetive der Bewegungsempflndung die Erinnerungsvorstellung derselben, d. h. die Irmervationsempflndung voranging..." Munsterberg. Willensliandlung, s. 102.

*(825) Munsterberg. Willenhandlung, s. 92 f.

*(826) Munsterberg. Willenshandlung, s. 70.

*(827) "... es wiirde uberhaupt keiner Sinn von der Erinnernng an einen Gegenstand zu spreclien, wenn die Vorstelhmg andere Qualitaten umfassen wtirde..." Munsterberg. Willenshandlung, s. 138. f.

*(828) Th. Ziehen. Leitfaden der physiologischen Psychologie. Jena. 1893. Cp. в особ. s. 193.

*(829) J. Baumann. Ueber Willens und Characterbildung auf physiologischpsychologischer Grundlage. Sammlmg von Abhandlungen aus dem Gebiete der padagogischen Psychologie und Physiologie. B. I. H. 3. 1897.

*(830) Th. Ziehen. Leitfaden, s. 22, a также 21 passim.

*(831) Th. Ziehen. Leitfaden, s. 199.

*(832) Th. ZJiehen. Leitfaden, s. 205.

*(833) Чувствования Циген считает свойствами или существенными ингредиентами ощущений и представлений и характеризует их "als Gefuhlst6ne der Empflndungen und Vorstellungen. Cp., между прочим, Ziehen. Leitfaden, s. 123 и след., a также 7 Vorles., s. 92-107 passim.

*(834) "... Wir konnen, замечает там же Циген, den Verflechtern der Lehre von einem besonderen Willensvermogen mit vollem Recht das onus pro bandi zuwalzen. Wir haben alle psychisohen Vorgange ohne dasselbe erklart..." Th. Ziehen. Leitfaden, s. 205.

*(835) Ziehen. Leitfaden, s. 206.

*(836) Th. Ziehen. Leitfaden, s. 207.

*(837) J.Baumaun. Ueber Willens-und Characterbildung, s. 13.

*(838) J. Baunmnn. Ueber Willens-und Characterbildung, s. 30 f., s. 19 f.

*(839) Близки к этим учениям, элиминирующим волю и заменяющим ее представлением в числе многих других в новейшей немецкой психологической литературе Lehmann. Die Hauptgesetzte des menschlichen Gefuhllebens. Leipzig. 1892., a также R. Wahle. Das Ganze der Philosophie und ihr Ende. Wien und Leipzig. 1894.

*(840) W. James. Textbook of Psychology. Русск. перев. Лапшина. Спб. 1896.-W. James. The Prmciples of. Psychology. V. I, II. London. 1891.

*(841) Джемс. Психология. Перев. Лапшина. Спб. 1896. стр. 7.

*(842) "The whole neural organism, замечает Джемс, ...is, physiologically considered, but a machine for converting stimuli into reactions... Using sweeping terms and ignoring exceptions, we might say that every, possible feeling produces a movement, and that the movement is a movement of the entire organism, and of each and all it's parts. What happens potently when an explosion or a flash of lightning startles us, or when we are tickled, happens latently with every sensation which we receive..." W. James. The principles of Psychology, v. II, p. 372.

*(843) Cp. многочислeнные доказательства этого y W. James. Op. cit., p. 374 и след., а равно Feге. Sensation et movement. 1887. p. 56.

*(844) W. James. The principles of Psychology. V. II, p. 442. "Emotions... fall short of instincts, in that the emotional reaction utnally terminates in the subjects own body, whilst the instmctive reaction is apt to go farther and enter into practical relations with the exciting object..."

*(845) "... the bodily changes, замечает Джемс, follow directly the perceptions of the fact and- aur feeling of the same changes as they occur is the emotion..." W. James. The principles. V. II, p. 449.

*(846) W. James. The principles. V. II, p. 458.

*(847) "... If we fancy some strong emotion, and then try to abstract from our consciousness of it all the feelings of its bodily symptoms, we flnd we have nothing left behind..." W. James. The principles. V. II, p. 451.

*(848) Ср. по этому вопросу W. James. Mind. 1884. Psychol. Revue 1894. I. n° 5. p. 514-52Э. Irons. О теории эмоций Джемса. Mind. 1894. p. 77-97. Mind. 1895. p. 93. Dewey. Psychol. Rev. Nov. 1894 и Jan. 1895.

*(849) Джемс. Психология. Перевод Лапшина, стр. 325.

*(850) W. James. The principles. Vol. II, p. 390.

*(851) Джемс. Психология. Русск. перев. Лапшина, стр. 348.

*(852) W. James. The principles. V. II, р. 531 и след.

*(853) К этому сводится, главным образом, возражение Вундта, высказанное им в Philosophische Syudien. 1891. VII. s. 349 и след.

*(854) Возражение Irons'a в Mind. Jan. 1895. р. 93 и след.

*(855) Worcester. Ср. замечания на некоторые пункты психологии Джемса. Monist. VII. р. 285. 1893.

*(856) Последователь Джемса, Dewey (Psychological Revue Nov. 1894 и Jan. 1895), старающийся привести в соответствие теорию эмоций Джемса с доктриной Дарвина о выражений эмоций, в противность Джемсу, настаивает на том, что существует прямая, инстинктивная, предустановленная, наследственно передающаяся связь между некоторыми восприятиями и рефлексами нашего организма, связь, возникшая в результате актов приспособления, ставших, с течением времени, бесполезными. Дюи считает несомненным, что восприятие и ответ на него в форме эмоции осуществляются без примеси феноменов идеации, памяти или мышления.

*(857) Очень глубокие соображения в пользу сближения воли и представления можно найти еще у Бэна, несмотря на то, что он является защитником совершенно другого взгляда. "L'attention, замечает Бэн, que nous portons aux objets que nous entourent, occupe le premier rang panni les circonstances qui reglent nos actions. La fascination qu'exerce sur 1'homme la vue d'un precipice est un ехеюрие bien connu... L'idee d'un corps qui tombe est suggere avec tant d'intensite, qu'nn effort de volonte est necessaire pour preserver le spectateur de la realiser sur sa propre personne..." Al. Bain. Les sens et 1'intelligence. 1895. p. 259, 260.

*(858) Самыми значительными его сочинениями считаются Peri arcwn и Kata Kelson? Первое из них сохранилось отчасти в латинской переделке Руфина. Изд. Migne. Т. 11-17. Оригену посвящены, главным образом, следующие труды: С. Тhomasius. Origenes. Nurnberg.1837. Redepenning. Origen. Eine Darstellung seines Lebens und seiner Lehre. 2. B. Bonn. 1841-1846. j. Denis. De la philosophie d'0rigenes. Paris. 1884. Труды Оригена изданы De 1a Rue в Париже. 1733. Ср.Джемсъ Робертсон. История христианской церкви. Перев. с VI англ. изд. Лопухина. Спб. 1890. Т. I. стр. 89 и след. Виндельбанд. История древней философии. Спб. 1898. изд. II. стр. 310 и след.

*(859) Ср. Arch. Alexander. Theories of the will in the History of Philosophy. 1898. p. 96

*(860) Ср. Виндельбанд. История древней философии. Спб. 1898. 2 изд., стр. 312.

*(861) Summa Theol. II. Q. XXXVII. Ср. Alexander. Op. cit., p. 128.

*(862) Ibid. I. Q. LXXVIII. 1.

*(863) "Appetitus naturalis est inclinatio cujuslibet rei in aliquid ex natura ua..." Summa Theol. I. Q. LXXVIII. 1.

*(864) Ibid. II. ?. Q. I, п; II. ?. Q. VIII. 1.

*(865) Фуллье. Схоластика и возрождение. с. 372 в Истории древней философии Виндельбанда.

*(866) В соответствии с отрицанием самостоятельности воли у Фомы Аквинского, у него"нравственность и право, по словам Фуллье, построены тоже на чисто умственных и рассудочных началах. Фома понимает гражданский закон по образцу стоиков и платоновцев. Это приказание разума, издаваемое для общего блага тем, на ком лежит забота об общественной жизни..." Фуллье. Схоластика и возрождение. стр. 374, в Истории философии Виндельбанда. Спб. 1898.

*(867) "Voluntatem et intellectum non esse duas animae patentias realiter et a se distinctas; ex hac distinctione orta esse omnes circa doctrinae de libero a Aitrio difficultates..." Episcopius. Tractatus de libero arbitrio. II.

*(868) "Voluntas enim non est facultas quaedam distincta necdum diversa ab intellectu, uti neque intellectus facultas aut potentia quaedam est diversa a vita divina... quia si voluntatis est potentia distincta aut diversa ab intellectu tum necesse est, ut voluntas ut volitio omnis. caeca sit, es stulta sive irrationalis, prout suo tempore demonstrabimusfusius..." Episcopius. Institut. Theol.IV.II.20. Amsterdam. 1650-1655.

*(869) Уже Декарт сводил волю к силе утверждения и отрицания. Ср. Фапькенберг. История новой философии. стр. 121. - Spinoza. Eth. II. ргор. 49 королларий.

*(870) Spinoza. Eth. I. Def. 3. "Per substantiam intelligo id quod in se est et per se concipitur: hoc est id, cujus conceptus non indiget conceptu alterius rei, a quo formati debeat". Cp. B. Спиноза. Этика. V вып., Трудов психологич. общества. 1892. сuр. 1.

*(871) S.pinoza. Eth. I. Def. 4. "Per atributum intelligo id, quod intellectus de substantia percipit, tamquam ejusdem essentiam constitnens".

*(872) Spinoza. Eth. II, prop. 1.

*(873) Spinoza. Eth. II. prop. 48.

*(874) Spinoza. Eth. I. Def. 5.

*(875) Spinoza. Eth. II. prop. 48.

*(876) Ср. Spinoza. Eth. II. prop. 48. доказат. и схолия.

*(877) "In mente nulla datur absoluta facultas volendi et nolendi, sed tantum singnlares volitiones, nempe haec et illa affirmatio, et haec et illa negatio". Spinoza. Eth. II prop. 49.

*(878) Доказат. к coroll. propos. 49. II. Eth.

*(879) Как ученик Лейбница (| 1716), Вольф был, главным образом, популяризатором философии первого. В своих взглядах на природу воли Вольф опять-таки не выступает с самостоятельными исследованиями, но популяризует и отчасти приводит в порядок то учение о воле, которое Лейбниц развивает в Nouveaux Essals и в Principes de la Nature. В первом из этих трудов Лейбниц отличает volonte, как способность при помощи мысли дать повод к реализации какого-нибудь действия, от volition, как наклонности к добру, и appetition, как стремления, возникающего из незаметных представлений. "Poir parier, пишет Лейбниц; plus rondement et pour aller peut etre plus avant, je dirai que la volition est 1'eftort ou la tendance (conatus) d'aller vers се qu'on trouve bon et loin de ce qu'on trouve mauvais". Nouv. Ess. II. XXI. 5. В Principes de la nature Лейбниц определяет желание, как стремление одного представления к другим. В своей Theodicee Лейбниц переносит на volonte свойства volition. "La volonte, говорит он, consiste dans 1'inclination a faire quelque chose aproportion du bien qu'elle renferme..."

*(880) G.F.Меuеr. Theoretische Lehre von den Gemuthsbewegungen uberhaupt. 2 Aufl. Halle. 1759.

*(881) Meйep настаивает "... dass alle Begierden und Verabscheuungen aus Vorhersehungen, Verinuthungen, Vergnugen, Missvergnugen, mit einem Worte aus einer Erkenntniss als aus ihrer Quelle entstehen. Diese Erkenntniss wird daher die Triebfeder und der Bewegungsgrund genannt, weil sie die Kraft der Seele antreibt, anstrengt und zu begehren und zu verabscheuen bewegt. Nachdem nun diese Erkenntniss beschaffen ist nachdem sind auch die Begierden und Verab- v soheuungen beschaffen, die aus ihr entstehen". G. P. Meier. Theor. Lehre von den Gemuthsbewegungen. 1759. s. 42.

*(882) Cp. Фалькенберг. История новой филоcофии. Спб. 1894. отр. 365.

*(883) Eberhard. Allgemeinen Theorien des Denkens und Bmpflndens. 1786.

*(884) Eberhard. Allgemeinen Theorien des Denkens und Empflndens. 1786 S. 20.

*(885) Eberhard. Op. cit., s. 32.

*(886) James Mill. Analyse des phenomenes de 1'esprit humain. 1869.

*(887) James Mill. Analyse de phenomenes de Tesprit humain. t. I. ch. II, p. 52.

*(888) Таков, наприм., Лотце, который допускает, что воля является чисто акцессорным моментом в деле воспроизведения произвольных движений и что ее деятельность ограничивается воссозданием представления или настроения, с которыми возникновение движения связано, как чисто автоматическое последствие. Н. Lotze. Medicinische Psychologie, s. 313 f.

*(889) Настаивая на элементе движения, как существенной особенности психических процессов, мы отнюдь не хотим этим сказать, что считаем возможным свести на движение психическую деятельность. Для такого вывода не дает достаточных оснований современное состояние психологии. В настоящее время даже более, чем когда-либо, является предпочтительным признать в процессе функционирования нервной системы совершенно особый род феноменов. Если мы говорим о движении, как об основной черте нашей раздражимости, то только потому, что совершенно ничего не знаем о раздражимости наших нервных клеточек, пока она не выражена в форме движения "Только движение, пишет известный физиолог Ш. Рише, может нам обнаружить... раздражаемость: будет ли это движение выражено химическим изменением, или сокращением тканей, или изменением температуры, или анатомическим изменением строения; во всех случаях это будет движение, потому что в конце все явления сводятся наукой к движениям заметным, видимым и осязаемым". Ш. Рише. Опыт общей психологии. Пер. Федоровой. Спб. 1895. стр. 14. Ср. также по этому вопросу стр. 144 и след. настоящего нашего труда.