Працэс тэрытарыяльнага пашырэння Расійскай імперыі на прыкладзе каўказскага вектара знешняй палітыкі дзяржавы
Курсовой проект - История
Другие курсовые по предмету История
анія па гандлі з Персіяй. Паводле наяўных дадзеных, гэтая кампанія вяла гандаль з народамі Паўночна-Усходняга Каўказа [26, с.43].
Вялікае значэнне мела і пачата яшчэ да паходу рускіх войскаў вывучэння прыродных рэсурсаў, гісторыі і этнаграфіі народаў Паўночна-Усходняга Каўказа. Апісання краю, складзеныя А. П. Валынскім, А.И.Попухиним, А. Бекович-Чаркаскі, І. Г. Гербер, Л. Ф. Еропкиним, Д. Кантемиром, Ф. І. Соймоновым і многімі іншымі, зяўляецца каштоўным крыніцай для вывучэння яго гісторыі і этнаграфіі.
Аднак народы Дагестана і Азербайджана нядоўга заставаліся ў складзе Расіі. Пасля 13-гадовага валодання, пры ўмове Рештського (1732) і Гянджынскага (1735) дагавораў, Расія вымушана саступіць імі Ірана. Расійская мяжа была вызначана па г. Церак, па левы бераг якой былі пераведзеныя войскі, а крэпасць Святога Крыжа перакапана (яе насельніцтва перавялі ў Кізляр).
3. Паўночны Каўказ ў руска-ірана-турэцкіх адносінах у перыяд з 1725 да 1762 г.г.
.1 Першы паход Надзіра на Дагестан
У 30-х гадах XVIII ст. Надзір, які стаў пасля працяглых міжусобіц фактычным кіраўніком Ірана, і пачаў барацьбу з Атаманскай Портай за вяртанне тэрыторыі ранейшаму належыць Ірану. Насельніцтва, якое знаходзіцца пад ярмом імперыі асманаў, знемагаў і гатова было на барацьбу са сваімі прыгнятальнікамі. Да таго ж у 1730 г. у Канстанцінопалі быў скінуты султан Ахмед III, пасля чаго пачаліся звычайныя феадальныя ўсобіцы. Усё гэта спрыяла дзеянням Надзіра. Да верасня 1730 года ён авалодаў Тавриз, а затым без адмысловай працы заняў Ардебиль.
Тады як Надзір вёў падрыхтоўку да паходу на Эривань (Ерэван), стала вядома, што паўсталыя жыхары Хорасана забілі яго брата. Надзір накіраваўся для падаўлення паўстання. У адсутнасць Надзіра шах Ірана вырашыў пачаць ваенныя дзеянні, разлічваючы ваеннымі поспехамі аднавіць свой падарваны аўтарытэт. У 1731 г. ён пачаў ваенныя дзеянні супраць султана.
Але беспаспяховымі аказаліся ваенныя дзеянні шаха. У красавіку 1731 г. ён пацярпеў паразу пад Ериванью, пасля чаго войскі султана рушылі да Паўднёвага Азербайджана. У гэты час ад турэцкага Алі-пашы Сурхай атрымаў загад, каб ён са сваім войскам злучыўся з войскамі турак ў Гянджы і ішоў на Тэбрыз.
Між тым шах, пацярпеўшы шэраг паражэнняў, вымушаны адмовіцца ад працягу вайны і ў студзені 1732 у Керманшаху падпісаў нявыгадны для Ірана мірны дагавор. Але гэтая дамова апынуўся недаўгавечным. Вярнуўшыся з Хамадана, Надзір зняў Тахмосиба II і абвясціў уладаром яго 8-месячнага сына пад імем Абаса III, сябе ж пры ім рэгентам; ануляваў толькі што падпісаны з султанам дагавор, аднавіў супраць Парты ваенныя дзеянні. Па загадзе султана для барацьбы з Іранам у Закаўказзе былі накіраваны 20-25-тысяч крымска-татарскага войскі пад камандаваннем фаты-Гірэя. Аднак Расея, зацікаўлена ў свеце з Іранам, аказвала яму падтрымку ў барацьбе з Портай. Рускія войскі, засяроджаныя ў крэпасці Святога Крыж нанеслі сурёзныя страты крымскім войскам [18, с.124].
Тым часам Надзір атрымаў рашучую перамогу над асманамі, якая вымусіла султана прасіць свет. У лютым 1733 ў Багдадзе паміж Іранам і Турцыяй быў заключаны мірны дагавор. Межы паміж імі вызначаліся ў рамках ірана-турэцкага дагавора 1639
Пасля гэтага Надзір прыняў рашэнне пакараць Сурхая. Улетку 1734 на чале вялізнай арміі ён уварваўся на Каўказ, а ў канцы жніўня заняў Шеме загадаў разбурыць яе дашчэнту, а насельніцтва перавесці ў Агсу. Неўзабаве адбылося бітва паміж шахскай войскамі і горцамі. Сурхай-хан пацярпеў паразу і адступіў у горы. Войскі іранскага шаха, пераследуючы Сурхая, дасягнулі Казикуг, але Сурхай збег у Аварыі.
Надзір не адважыўся працягваць паход. Не паспеў Надзір сысці з Закаўказзя, як у Азербайджане і Дагестане пачаліся антыіранскія выступу.
Супраць азербайджанскіх і дагестанскіх паўстанцаў была накіравана 20-тысячнае войска на чале з братам Надзіра Ібрагім-ханам. Але ён шмат чаго не дамогся.
На чале абяднаных сіл горцаў Дагестана сталі вопытныя кіраўнікі джаробелоканци Ібрагім-канапу і Халіл. Першы час іранцам атрымалася пацясніць горцаў. Аднак у сярэдзіне 1738 паблізу Джаник горцы ўшчэнт разбілі иранцив.У бою быў забіты сам Ібрагім-хан і іншыя ваеначальнікі Ірана. Па наяўных дадзеных, з 32-тысячнай арміі выратаваліся 8 тыс. Услед за гэтым антыіранску рух ахапіла шматлікія раёны Паўночнага Азербайджана.
Таму летам 1739 урад Ірана накіравала на Каўказ вялікае войска пад камандаваннем Сифи-хан-султана. Нягледзячы на ??некаторыя поспехі, і яму не ўдалося падпарадкаваць шаху свабодалюбных горцаў. Незадаволены гэтым, Надзір зноў накіраваў на Каўказ шматлікія войскі пад камандаваннем Гане-хана Абдальського, Фаталі-хана і Мухамед-Алі-хана.
3.2 Кабарды ў руска-турэцка-крымскіх адносінах
У 30-х гадах XVIII ст. перад Расеяй стаялі успадкаваныя ад папярэдняга стагоддзя тры вялікія рэгіянальныя знешнепалітычныя праблемы - балтыйская, польская і Чарнаморскага. Асаблівая зацікаўленасць шэрагу еўрапейскіх і азіяцкіх дзяржаў у гэтых пытаннях ператварала ўсе гэтыя праблемы ў адзін заблытаны клубок, замінаючы развязкі кожнай з іх. Так, праз рэзкае разыходжанне з Расіяй па польскаму пытанню Францыя падагравалі антырасейскія настроі, падбухторвала султана на ўзброены канфлікт, адначасова падштурхоўваючы Швецыю і Польшчу ў вайну супраць Расеі. У гады вайны за польскую спадчыну (1733 - 1735 г.) Асманская імперыя была варожая Расіі. Дваістай была палітыка Швецыі, таму што пэўная частка выношвала планы рэваншу і перагляду вынікаў Паўночнай вайны. Нацягнутымі