Працэс тэрытарыяльнага пашырэння Расійскай імперыі на прыкладзе каўказскага вектара знешняй палітыкі дзяржавы
Курсовой проект - История
Другие курсовые по предмету История
урэцкія султаны імкнуліся выкарыстоўваць сувязі падуладнага ім Крыме з Казанню, Астраханню і нагайцаў з мэтай падпарадкавання іх сваёй улады для процідзеяння ўсходняй палітыцы Масковіі і адцясьненьне яе ад Каспійскага і Чорнага мораў. Гэта не магло не прывесці да абвастрэння руска-турэцкіх адносін у першай палове XVI ст.
Карыстаючыся феадальнай раздробленасьці дзяржаў Закаўказзя, турэцкія заваёўнікі захоплівалі багатыя, урадлівыя армянскія, грузінскія і азербайджанскія зямлі, прибирая да рук Ширванском шоўк, воўну і прыродныя багацці Азербайджана.
Закаўказзе мела для турэцкіх султанаў таксама вялікае стратэгічнае значэнне як плацдарм для барацьбы супраць Ірана, для пранікнення на паўднёвыя ўскраіны Расіі і ў Сярэднюю Азію.
Першае сутыкненне Турцыі з дзяржавай Сефевидов, распаўсюдзіла ў першым дзесяцігоддзі XVI ст. ўлада з Азербайджана на Карабах, Арменію, Курдыстан і інш., скончылася знакамітай бітвай, якая адбылася ў Чалдиранский раўніне, блізу горада Маку, у жніўні 1514 У гэтай бітве туркі атрымалі поўную перамогу. Па дамове, заключанага ў 1515, у Турцыі адышлі Заходняя Арменія [11, с.302].
Вострая барацьба за Закаўказзе паміж двума супернікамі адбывалася і ў 1533-1538 г., і ў 1547-1555 г. Па мірнаму дагавору заключанага ў г. Амасіі (1555) у Турцыю адышла паўднёвая частка Арменіі (басейн возера Ван) і Заходняя Грузія .
Па меры барацьбы за Закаўказзе раслі і шырыліся захопніцкія апетыты султанской Турцыі, што цяпер распасціраліся на ўвесь Каўказ. Турцыя баялася збліжэння Сефевидского дзяржавы з Масквой, зацікаўленай у развіцці гандлю з каўказскімі народамі. Пад уплывам захопніцкай барацьбы за Закаўказзе ў султанской Турцыі выношваліся яшчэ вялікія планы, што да Волгі і Дона, якія служылі зручнымі воднымі шляхамі ва ўсходнія краіны. Крымскія ханы, а за імі і турэцкія султанамі ў XVI ст. адкрыта прэтэндавалі на панаванне над нагайскімі ордамі і ханствам Паволжа.
Крымскія ханы ўступілі ў канфлікт з Маскоўскай дзяржавай праз Казань, што яны падтрымлівалі ў яе барацьбе супраць Масквы. Ў 1505 г. казанскі хан Мухамед-Эмін, пастаўлены ў Казань Іванам III, нечакана напаў на Ніжні Ноўгарад, яго войска толькі з працай было адбітая. Ў 1506 г. Няўдача маскоўскіх войскаў пад Казанню паслужыла сігналам да варожых выступаў супраць Маскоўскай дзяржавы шэрагу ханстваў і раней Крымскага. Карыстаючыся дынастычным сувязямі з казанскім ханамі, крымскія ханы штурхалі іх на актыўную барацьбу супраць Масквы.
Крымскі хан здолеў наладзіць Астраханскае ханства супраць нагайцаў і Масковіі і тым самым зрабіў яго сваім саюзнікам.
Калі да гэтага дадаць, што ў 1524 г. казанскі хан Саиб-Гірэй (стаўленік Крыму) выявіў гатоўнасць прызнаць сябе васалам Турцыі і абвясціць Казанскае ханства валоданнем султана Сулеймана, то можна зрабіць выснову, што пазіцыі крымскага хана, а значыць і турэцкага султана ва Усходняй Еўропе ў 1525. былі вельмі моцнымі.
Да ажыццяўленню гэтых планаў былі прыцягнутыя крымскія ханы, абавязаны дзейнічаць у якасці нібыта законных спадчыннікаў і нашчадкаў Залатой арды. Меркавалася, што Астрахань, Паўночны Каўказ і Нагайская арда ці добраахвотна прызнаюць ўлада турэцкіх султанаў і крымскіх ханаў або будуць падпарадкаваныя ім шляхам заваёвы.
Аднак ажыццяўленне турэцкіх планаў сустрэла сурёзнае процідзеянне перш за ўсё з боку народаў, якія жылі на Паўночным Каўказе.
Адным з самых шматлікіх народаў Паўночнага Каўказа былі кабардзінцы, якія складалі ў XVI ст. некалькі феадальных уладанняў (княстваў).
Пасля ліквідацыі золатаардынскага ханства на ўсім Паўночным Каўказе пачалі інтэнсіўна складацца раннефеадальныя палітычныя адукацыі (у адыгейцы, заходніх чаркесаў, кабардзінцы і інш) .. У кабардзінцы ў XVI ст. зявілася два асноўных княства, вядомых пад назвай Вялікая і Малая Кабарды. Мяжой паміж імі была рака Церак, злева ад якой знаходзілася Вялікая Кабарды, а па правую - Малая. Гэтыя два княства ў сваю чаргу распадаліся на больш дробныя валодання. У гэтых кабардинский княствах пераважалі патрыярхальна-феадальныя адносіны [15, с.224].
Да пануючага класа Кабарды здарылася мусульманскага духавенства. Рэлігія (іслам) гуляла важную ролю ў жыцці кабардинского феадальнага грамадства пачынаючы з XVII ст. Аднак мусульманскае духавенства не мела вялікага аўтарытэт у мясцовага насельніцтва. Мулы былі часцяком выхадцамі з Крыму або Турцыі; насаджаючы ў Кабарды далёкія горца нормы мусульманскага заканадаўства, яны служылі адначасова праваднікамі палітыкі гэтых краін.
Веды Каўказам дало бы ў рукі Турцыі велізарная перавага перад Іранам і палегчыла б туркам пранікнення ў Сярэднюю Азію. Акрамя таго, гэта ставіла ў вельмі нявыгаднае становішча Маскоўская дзяржава. Замацаваўшыся на Каўказе, туркі рабілі ціск на Казанскае і Астраханскае ханства і на нагайцаў; іх валадарства тут нанесла б шкоду гандлёвым сувязях Масквы з закаўказскіх абласцямі, Іранам і Сярэдняй Азіяй.
Аднак толькі тады, калі Турцыя авалодала ў 1514 - 1515 р. Курдыстану і падышла ўшчыльную да Закаўказзя, можна датаваць пачатак турэцкага пранікнення на Каўказ.
Прыкладна да таго ж часу адносяцца і буйныя набегі крымскіх татараў на Астрахань і на Паўночны Каўказ.
На працягу ўсёй першай паловы XVI ст. Турцыя рабіла спробы пазбіваць блок Крыму, Казані і Астрахані супраць Масквы. Аднак дзяржава апярэдзіла Турцыю. У 50-х гадах XVI ст. яна авалодала Казанню і Астраханню і ўстанавіла сувязі з народамі Каўказа
Раздробнены на мноства невялікіх феадальных уладанняў,. Паўночны Каўказ здаваўся Турцыі на