Geum.ru

Миколаївського навчального центру Одеської національної юридичної академії та 15-річчю юридичної освіти на Миколаївщині миколаїв 2008

Вид материалаДокументы

Содержание


Елизаров А.Б.
Ключові слова
Podstawy prawne pomocy społecznej rodzinom
Подобный материал:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   24
Литература:
  1. Елизаров А.Б. Наказания, не связанные с изоляцией от общества: теория и практика: Учеб. пос. Иваново, 2007.
  2. Судебная статистика: Преступность и судимость (современный анализ данных уголовной судебной статистики России 1923–1997 годов) / Под ред. И.Н. Андрюшечкиной. М., 1998.
  3. По данным Судебного департамента при Верховном Суде Российской Федерации.
  4. Российская газета. 2003.16 декабря.
  5. Данелян С.В. Освобождение от отбывания наказания в уголовном законодательстве Российской Федерации (теоретические, законодательные и правоприменительные аспекты): Дис. … канд. юрид. наук. Махачкала, 2006.
  6. Савельева, Ю.И. Исполнение исправительных работ: теория и практика: дис. … канд. юрид. наук / Ю.И. Савельева. – Иркутск, 2005.
  7. Алексеева, Г.А. О повышении эффективности исправительных работ // Конституция СССР и дальнейшее повышение эффективности норм уголовного права: межвузовский сборник научных трудов. Свердловск, 1980.
  8. Приказ Минюста РФ от 12 апреля 2005 г. N 38 «Об утверждении Инструкции о порядке исполнения наказаний и мер уголовно-правового характера без изоляции от общества» (в редакции приказов Минюста РФ от 17 августа 2005 г. N 134, от 13 января 2006 г. N 1) // Российская газета. 2005. 11 мая.
  9. Постановление Правительства РФ от 16 июня 1997 г. N 729 «Об утверждении Положения об уголовно-исполнительных инспекциях и норматива их штатной численности» (в редакции постановления Правительства РФ от 20 февраля 1999 г. N 199) // СЗ РФ. 1997. N 25. Ст. 2947.
  10. Парламентская газета. 2003. 11 декабря.
  11. Комментарий к Уголовно-исполнительному кодексу Российской Федерации. М., 2005.
  12. Собрание законодательства РФ, 01.01.2007, N 1 (1 ч.), ст. 36.
  13. Российская газета. 2005. 27 декабря.
  14. Письмо ФСС РФ от 23 января 2006 г. N 02-18/07-541 «Об отдельных вопросах исчисления и выплаты пособий по временной нетрудоспособности, по беременности и родам в 2006 году». П. 2 // Финансовая газета. 2006. N 7.
  15. Шибанкова О.П. Социально-правовые проблемы исполнения наказания в виде исправительных работ: Дис. … канд. юрид. наук. Рязань, 2004.
  16. Кукушкина Н.П. Условия отбывания наказания в виде исправительных работ без лишения свободы. М., 1973.
  17. Приказ Минюста РФ от 12 апреля 2005 г. N 38 «Об утверждении Инструкции о порядке исполнения наказаний и мер уголовно-правового характера без изоляции от общества».
  18. Орлов В.Н. К вопросу об исправительном воздействии на осужденных и о средствах их исправления // Сборник научных трудов юридического факультета. Вып. 4. Ставрополь, 2004.
  19. Уголовно-исполнительное право: Сборник нормативных актов. М., 1997.
  20. Стандартные минимальные правила Организации Объединенных Наций в отношении мер, не связанных с тюремным заключением (Токийские правила) // Организационно-правовые основы деятельности уголовно-исполнительных инспекций: Сборник нормативно-правовых актов / Под ред. О.В. Филимонова. М., 2002.
  21. Федеральный закон от 8 декабря 2003 г. № 162-ФЗ «О внесении изменений и дополнений в Уголовный кодекс Российской Федерации» (в ред. Федеральных законов от 11 марта 2004 г. N 12-ФЗ, от 5 января 2006 г. N 11-ФЗ) // СЗ РФ. 2003. N 50. Ст. 4848.


АНОТАЦІЯ

На підставі історичного аналізу нормативних актів радянських часів і наведеної статистики застосування окремих видів покарань у Російській Федерації автором обґрунтовується актуальність звернення до проблем застосування виправних робіт як виду покарання за вчинений злочин. Досліджується питання доцільності використання саме такої назви до покарання та особливості його застосування до окремих категорій осіб, зокрема неповнолітніх. Доводить необхідність підвищення ролі громадськості в процесі застосування покарання у вигляді виправних робіт.

Ключові слова: виконання кримінального покарання; виправні роботи; термін виправних робіт; виправні роботи неповнолітніх; ефективність виправних робіт.

УДК 349.3(475)

Pindera Michał

PODSTAWY PRAWNE POMOCY SPOŁECZNEJ RODZINOM

Historia pomocy społecznej ma swoje korzenie w odległych czasach. Już w Starożytnej Grecji rozwijała się działalność filantropijna. W odniesieniu do rzeczywistości greckiej trudno mówić o istnieniu bardziej sformalizowanych przejawów aktywności związanej z działalnością społeczną, która miała jakieś normy prawne. Wyznacznikiem pozycji społecznej był posiadany majątek i przynależność do elity. Wystawne przyjęcia, bogato urządzony dom czy duże ilości służby były wystarczającymi argumentami świadczącymi o zamożności, jej wyznacznikiem była przede wszystkim działalność dobroczynna, która dawała dostęp do zaszczytów, przywilejów i urzędów publicznych przynosząc powszechne poważanie społeczne. Tak więc filantropia w starożytnym rozumieniu ma znamiona instytucji społecznej.

Jedną z pierwszych form pomocy była instytucja klienta, geneza tego zjawiska nie jest pewna i istnieje kilka teorii o jej pochodzeniu. Wiadomo, że klienci pojawili się jeszcze w ramach organizacji plemiennej jako ludzie zależni lecz jednocześnie znajdujący sie pod opieką rodów, a później obywateli. „Do podstawowych obowiązków klienta, których znaczna liczba mogła być powiązana z danym partycjuszem, należało codzienne powitanie go, towarzyszenie mu w orszakach i udzielanie poparcia w czasie wyborów. W zamian za to otrzymywali zaproszenie na uczty, wsparcie pieniężne, obronę w sądzie czy podarki w formie nieużywanej odzieży” [1].

Pomoc w starożytnym Rzymie przybierała różnorakie formy od takich, których współcześnie nie uznalibyśmy za pomoc. Głównym celem filantropii rzymskiej nie było udzielanie pomocy szerokim rzeszą ludności, ale raczej związanie ludności poprzez szeroką sieć zależności z elitami panującymi i przeciwdziałanie pojawieniu się możliwych zaburzeń struktury społecznej. Rzym jako państwo opiekuńcze wprowadził alimentacje, które stanowiły zapomogi dla biednych rodziców na dzieci. Popularna formą wspomagania biednych było rozdawnictwo zboża, a także okazjonalnie wina, oliwek, soli. Inną formą wspomagania ubogich obywateli są prawa ograniczające jedzenie, wydawanie uczt, które miały na celu przeciwdziałanie nadmiernemu wydawaniu pieniędzy podczas gdy inni żyją w nędzy.

System pomocy przy tak wielkich dysproporcjach majątkowych jakie miały miejsce w Starożytnym Cesarstwie nie pozwalał na kumulowanie dóbr w rękach największych rodówwymuszając nieustanny obrót pieniądza, a co za tym idzie wspomaganie rozwoju ekonomicznego. Można więc stwierdzić, że całokształt działalności związanej z filantropią nosił wyraźne znamiona funkcjonalne, spełniające swe zadania nie tylko na rzecz pewnych grup znajdujących się na marginesie społecznym ale na rzecz całokształtu społeczeństwa.

Dla każdego z okresów działalności filantropijnej charakterystyczne były specyficzne założenia ideowe i określone formy instytucjonalne. W okresie Średniowiecza działalność filantropijna wypływała z nakazu chrześcijańskiego miłosierdzia i związanej z nim idei świętej wymiany. „Jałmużna była traktowana jako swoisty kontrakt, w którym obdarowany ubogi, w zamian za udzielone mu wsparcie, zapewnił darczyńcy modlitwę” [2, 17].

Główna instrukcją średniowiecznej dobroczynności były szpitale, które pełniły funkcje przejściowego zakładu opiekuńczego dla wszystkich ubogich, w mniejszym stopniu były natomiast szpitalem we współczesnym rozumieniu. Rozwój szpitalnictwa datuje się w praktyce od XII wieku. „W 1198 roku we Francji powstał zakon szpitalny św. Ducha, którego podstawą była nie tylko opieka nad chorymi lecz także wyjście poza mury hospicjum w poszukiwaniu potrzebujących pomocy. Polegało to na tym, że przed bramą klasztoru było wyznaczone miejsce dla podrzutków, a także każdy z zakonników miał obowiązek cotygodniowego przemieszczania miast i wsi w celu poszukiwania chorych” [1, 85].

Jedna z pierwszych fundacji szpitalnych na ziemiach polskich był ufundowany przez Jana Grafitę w 1152 roku szpital przy opactwie rycerskim w Jędrzejowie. Poza Jędrzejowem powstały szpitale w Zamościu, Poznaniu a we Wrocławiu zapoczątkowało działalność pierwsze hospicjum. Forma działalności tych placówek ogólnie zwanych szpitalami była trudna do ustalenia. „Zacierała się granica między hospicjum a przytuliskiem. Szpitale przyjmowały wszystkich, nie tylko ludzi chorych ale też niezdolnych do pracy czy nawet szukających okresowo schronienia. Często przyjmowani byli ludzie związani ze światem przestępczym” [1, 218].

W okresie średniowiecza w wyniku wzrostu ludności ubogiej przychylność dla tych ludzi uległa weryfikacji i podziałowi na godnych i niegodnych wsparcia. Odtąd wsparcie filantropijne koncentrowało się na zapewnieniu opieki niezdolnym do samodzielnej egzystencji, osobom niedołężnym, chorym, osieroconym dzieciom.

Pewną formą pomocy społecznej były domy poprawy, których początek datuje się na około XVI wiek. Ideą tych domów było skuteczne działanie poprzez sięganie do psychiki człowieka i jej odpowiednie kształtowanie. Był to początek wychowania resocjalizacyjnego, pierwsze domy poprawy powstały w Anglii, Holandii i Niemczech.

Wiek XIX zapisał się nie tylko rewolucją przemysłową. Kształtują się też podstawy dla pracy socjalnej. W tych czasach działalność filantropijna była podporządkowana narodowym potrzebom. Wyrazem tego była między innymi działalność charytatywno opiekuńcza, wspieranie rozwoju oświaty, nauki. Narastające problemy socjalne powodowały działalność filantropijną skierowana dla najuboższych, a z czasem objęła również ludność robotniczą [3, 45].

Pod koniec XIX wieku w Europie rozwinęły się organizacje charytatywne, które wypracowały odpowiednie metody pracy socjalnej [4, 10; 1, 249].

Usamodzielnienie się pomocy społecznej jako oddzielnej funkcji nastąpiło na przełomie XIX i XX wieku. Wiek XX przyniósł ekspansję praw socjalnych, które były podstawą roszczeń o pomoc o pomoc, uprawnienia do zabezpieczenia społecznego w okresie bezrobocia, chorób czy też różnych trudności życiowych.

Wybuch I wojny światowej spowodował likwidację wielu placówek opiekuńczych a tym samym konieczność powołania instytucji obywatelskich, które miały zajmować się opieką nad dziećmi i młodzieży. Dobroczynność w pierwszych latach niepodległości opierała się przede wszystkim na działalności fundacji, towarzystw oraz osób prywatnych [5, 18; 6, 130-135]. W tym też czasie opieka społeczna miała różne formy m.in. wypłacano zapomogi pieniężne, dostarczano żywność. W większych miastach zaczęto zajmować się osobami bezdomnymi.

Ważnym etapem w historii rozwoju systemu zabezpieczenia społecznego w Polsce była ustawa społeczna z 1923 roku. Wynika z niej, iż opieka społeczna polega na „…zaspokajaniu ze środków publicznych niezbędnych potrzeb życiowych tych osób, które trwale lub chwilowo własnymi środkami materialnymi lub własna pracą uczynić tego nie mogą”.

Zgodnie z tej ustawą obowiązek sprawowania opieki ciąży „na związkach komunalnych, o ile w poszczególnych przypadkach pewne osoby fizyczne lub prawne na mocy przepisów czy innego tytułu prawnego nie są zobowiązane do pokrycia wydatków na niezbędne potrzeby życiowe ... Państwo poza przypadkami ponosi wydatki połączone z opieką nad osobami względem których ma specjalne obowiązki, które przekraczają możliwość świadczenia związków komunalnych”.

Obok ustawy zasadniczej w następnych latach wydano kolejne rozporzadzenia między innymi z 6 marca 1928 roku o opiekunach społecznych i komisjach opieki społecznej. Zgodnie z tym, podstawowe obowiązki w dziedzinie opieki społecznej spoczęły na związkach samorządowych, terytorialnych (gminach). W porównaniu ze stanem sprzed ustawy (1923 roku) oznaczało odejście od działalności charytatywnej na rzecz kontrolowanej przez państwo opieki społecznej. Jednak niewielkie środki finansowe na cele opiekuńcze, jakimi dysponowały związki samorządu terytorialnego, spowodowały iż taktyczna realizacja przewidzianych ustawą działań pozostawiała wiele do życzenia.

W okresie II Rzeczypospolitej charakterystyczna właściwością rozwoju pomocy społecznej było współdziałanie opieki charytatywno-filantropijnej z kształtującymi się nowoczesnymi formami opartymi na założeniach służby społecznej wobec osób wymagających opieki.

Okres II wojny światowej to wzrost potrzeb opiekuńczych i personelu ośrodków pomocy społecznej. Główne formy pomocy to: dostarczanie odzieży, dożywianie, organizowanie domów noclegowych i schronisk dla bezdomnych.

Po II wojnie zostały odtworzone organizacje opiekuńcze i społeczne. W 1945 roku zostało powołane Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej oraz odpowiednie wydziały w urzędach wojewódzkich, a także społeczne Komitety Opieki Społecznej. Stopniowo też wznawiały swoją działalność różne organizacje [7, 23-24].

Lata 1947-1953, to okres reorganizacji i likwidacji wielu organizacji i stowarzyszeń. Ustawa o terenowych organach jednolitej władzy państwowej anulowała w praktyce ustalenia wynikające z ustawy o pomocy społecznej z 1923 roku w odniesieniu do dzieci i młodzieży. Opiekę nad dzieckiem podzielono między resorty: Oświaty, Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Sprawiedliwości [7, 23-24].

Podstawy prawne organizacji służb społecznych stworzone zostały w artykule Konstytucji PRL z 1952 roku, który określa:
  • zasady państwowego charakteru pomocy społecznej,
  • zasady organizacji różnych form pomocy,
  • zasady obligatoryjności świadczeń z tytułu pomocy społecznej [8].

Konstytucja stworzyła gwarancje prawne dla wszystkich chętnych do podjęcia pracy zawodowej. Zakładano, iż możliwości podjęcia pracy przez wszystkich obywateli zlikwiduje najbardziej palące problemy społeczne, głównie zjawisko ubóstwa ze wszystkimi jego społeczno-ekonomicznymi następstwami.

Kierunki rozwoju opieki społecznej określały kolejno akty prawne, między innymi:
  • Ustawa z 7 kwietnia 1949 o przekazaniu opieki nad dziećmi od 3 roku życia do 18 lat - Ministerstwo Oświaty,
  • Uchwała z 4 lutego 1950 roku o przekazanie opieki nad matką i dzieckiem do lat 3 - Ministrowi Zdrowia,
  • Uchwała z 21 lipca 1956 roku o wydzieleniu problematyki rehabilitacji zawodowej inwalidów spośród innych problemów opiekuńczych - przekazanie Ministrowi Pracy i Opieki Społecznej, a następnie Ministrowi Zdrowia i Opieki Społecznej opieki specjalistycznej nad dziećmi od 3 lat i młodzieżą upośledzoną umysłowo,
  • Ustawa z 10 grudnia 1959 roku o przejęciu przez opiekę społeczną części obowiązków w zakresie zwalczania alkoholizmu.

Po 1952 roku, zakłady opiekuńcze dla dzieci, młodzieży i dla dorosłych zostały upaństwowione. Powołano Polski Komitet Pomocy Społecznej, uruchomiono domy pomocy społecznej. Powstały pierwsze punkty Polskiego Czerwonego Krzyża. Powstały również pierwsze szkoły pracowników socjalnych (1966 roku). Utworzono także sieć ośrodków opiekuna społecznego [7, 24].

Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracują w tym zakresie na zasadach partnerstwa z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim oraz innymi kościołami, związkami wyznaniowymi a także osobami fizycznymi i prawnymi [9].

Pomoc społeczna adresowana jest do obywateli polskich zamieszkujących i przebywających na terytorium Rzeczypospolitej polskiej, cudzoziemców mających miejsce zamieszkania i przebywających na terytorium Rzeczypospolitej polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego [9].

Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom z powody między innymi: ubóstwa, sieroctwa, bezrobocia, bezdomności, przemocy w rodzinie, niepełnosprawności, ciężkiej choroby, ochrony macierzyństwa, klęski żywiołowej [9].

Punktem zwrotnym w powojennej historii opieki społecznej w Polsce było reaktywowanie instytucji opiekunów społecznych. Wprowadzona Uchwała Rady Ministrów z dnia 05 maja 1959 roku określiła warunki, teren działania, sposób powoływania, a także zadania terenowych, zakładowych i specjalistycznych opiekunów społecznych. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 27 października 1959 roku (oraz Uchwała nr 29 RM) nadawały opiekunom społecznym przywilej w podejmowaniu działań opiekuńczych w terenie, zobowiązując jednocześnie administrację państwową do udzielania wszelkiej pomocy w realizacji wniosków przedstawionych przez opiekunów.

Obecnie pomoc społeczna funkcjonuje na podstawie Ustawy z dnia 12 marca 2004 roku. Ustawa ta nakłada na gminy obowiązek opracowywania i realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracją osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych zorientowana jest przede wszystkim na rozszerzenie pracy socjalnej, współpracę różnych instytucji i organizacji pozarządowych zajmujących się pomocą społeczną w mieście oraz instytucji działających w szerszym obszarze polityki społecznej jak: oświata, służba zdrowia, sądownictwo. Nowoczesny model pomocy społecznej kładzie nacisk na wzmocnienie postaw aktywnych w sferze społecznej i indywidualnej, utworzenie systemu wsparcia psychologicznego, poradnictwo prawne, pedagogiczne, terapię, wyspecjalizowaną prace socjalną połączoną ze stymulowaniem postaw progospodarczych i prospołecznych wśród lokalnej społeczności.

Zadania pomocy społecznej [10] w szczególności obejmują:
  • tworzenie warunków organizacyjnych funkcjonowania pomocy społecznej w tym rozbudowywania niezbędnej infrastruktury społecznej,
  • analizę i ocenę zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia pomocy społecznej,
  • przyznawanie i wypłacanie świadczeń przewidzianych ustawą,
  • pobudzanie społecznej aktywności w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych (osobistych i rodzinnych),
  • prace socjalną, rozumianą jako działalność zawodową, skierowaną na pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie oraz na tworzenie warunków służących temu celowi.

Rozdział drugi ustawy o pomocy społecznej poświęcony jest pracownikowi socjalnemu.

W Polsce zawód pracownika socjalnego ma bogatą tradycję sięgającą przełomu XIX i XX wieku. Weryfikacja zawodu pracownika socjalnego zmieniała się w zależności od warunków polityczno-społecznych. Początkowo istniał termin „opiekun społeczny”, który to zmienił się w termin „pracownik socjalny”.

Pracownikiem socjalnym może być osoba, która posiada dyplom uzyskania tytułu zawodowego w zawodzie pracownik socjalny, dyplom ukończenia kolegium pracowników służb społecznych, dyplom ukończenia wyższej szkoły zawodowej o specjalności praca socjalna na jednym z kierunków: pedagogika, psychologia, socjologia, politologia, polityka społeczna lub nauki o rodzinie [10].

Zawód pracownika socjalnego jest zawodem specyficznym. Do jego wykonywania nie wystarcza wiedza zawodowa. Niezbędna jest odpowiednia postawa, uzdolnienia, umiejętności. Istotą zawodu pracownika socjalnego jest niesienie pomocy ludziom potrzebującym wsparcia materialnego i psychicznego. Dlatego też kandydatów powinna cechować: otwartość na problemy ludzi, umiejętności wczuwania się w cudze położenie, życzliwość, opiekuńczość, troskliwość, łatwość nawiązywania kontaktów społecznych, umiejętność panowania nad emocjami, spostrzegawczość, umiejętność obserwacji. Pracownik zobowiązany jest też do zachowania w tajemnicy informacji uzyskanych o ludziach.

Z badań [6, 130-135] wynika, że pracownik socjalny powinien charakteryzować się następującymi cechami:

- powinien być cierpliwy (82,5% wypowiedzi badanych pracowników socjalnych),

- mieć pozytywny stosunek do ludzi (81,5%),

- posiadać odpowiednie kwalifikacje (79,5%),

- posiadać umiejętność pracy z ludźmi (73,5%),

- łatwość w nawiązywaniu kontaktów (55,5%),

- mieć autorytet (52%),

- powinien byc uprzejmy (22%),

- powinien być odpowiedzialny (21,5%),

- być samodzielny (21%),

- powinien być kreatywny (19,5%),

- musi mieć świadomość własnej wartości,

- powinien umieć przezwyciężać trudne sytuacje życiowe osób wymagających pomocy.

Literatura:

1. J. Radwan-Pragłowski, K. Frysztacki, Społeczne dzieje pomocy człowiekowi: od filantropii greckiej do pracy socjalnej, Warszawa 1996.

2. E. Leś, Zarys historii dobroczynności i filantropii w Polsce, Warszawa 2002, s. 17.

3. T. Kaźmierczak, M. Łuczyńska, Wprowadzenie do pomocy społecznej, Katowice 1998, s. 45

4. K. Wódz, Praca socjalna w środowisku zamieszkania, Warszawa 1991, s. 10;

5. L. Malinowski, M. Orłowski (red.), Praca socjalna służbą człowiekowi, Warszawa 1998, s. 18;

6. M. Pindera, Rola i funkcja pomocy społecznej, „Nauczyciel i Szkoła” 2006, nr 3-4, s. 130-135.

7. A. Góra, Tradycje opieki i pomocy społecznej w Polsce, „Praca Zbiorowa” 1989, nr 2, s. 22-34.

8. Artykuł 60 Konstytucji PRL z 1952 roku.

9. Artykuł 22 Ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej.

10. Artykuł 8 Ustawy o pomocy społecznej.

11. P. Pindera, Wpływ środowiska rodzinnego na naukę szkolną uczniów, „Rocznik Pedagogiki Rodziny” 2002, Tom 5, s. 307-322.


АНОТАЦІЯ

В роботі аналізуються правові основи надання матеріальної допомоги соціальним групам, які об’єднані родинними зв’язками у Польщі. Автор звертається до історії становлення та перспектив розвитку системи соціальної допомоги з позиції нормативного закріплення підстав визнання суб’єктів, які мають право на допомогу, характеру такої допомоги та порядку позбавлення державної допомоги сімей, які втрачають на неї право. Враховуючи, що нормативне визначення порядку надання допомоги сім’ям у Польщі безпосередньо пов’язане з проблемою діяльності відповідних державних установ і громадських організацій, автор звертається до проблем та гарантій діяльності соціального працівника.