Пособие составлено на основе использования элементов интенсивной методики обучения казахскому языку. Оно предназначено для взрослой аудитории, ранее не изучавшей казахский язык

Вид материала

Содержание

Подобный материал:

1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 15

2. Туған жылы, айы, күні ________________________________

3. Туған жері __________________________________________

4. Ұлты________________________________________________

5. Әлеуметтік жағдайы___________________________________

6. Білімі және мамандығы, қашан және қандай жоғары оқу орнын бітірді __________________________________________

7. Ғылыми дәрежесі және ғылыми атағы___________________

8. Ғылыми еңбектер мен өнертабыстары ___________________

9. Қандай шетел тілдерін білесіз және қандай дәрежеде?_____________________________________________

10. Шетелде болдыңыз ба, қай жерде және қашан?___________

11. Еңбек қызметіңіздің басталуы

Жылы, айы

09.1978 ж.

Лауазым және мекеме

Мекеменің мекен-жайы

12. Сайлауға қатыстыңыз ба?______________________

13. Марапатталдыңыз ба? _________________________

14. Әскери қызметке қатысы ______________________

15. Отбасы жағдайы _____________________________

Толтырылған уақыты ____________ жыл

қолы (подпись) _____________________

Көлік департаментінің

бастығы Ж.Қ.Әбілев мырзаға

жалпы бөлім меңгерушісі

Ғ.Сейітұлынан

ӨТІНІШ

Сізден осы жылдың төртінші шілдесінен бастап кезекті демалысымды пайдалануға рұқсат етуіңізді сұраймын.

2005 ж. шілденің 1-і қолы (подпись).

Лексикалық минимум: кезектен тыс демалыс беру – дать внеочередной отпуск, рұқсат етуіңізді сұраймын – прошу разрешить (прошу дать разрешение), Сізден сұраймын – прошу Вас.

Бастығыңыздан кезектен тыс демалысқа шығу үшін рұқсат сұраңыз.

Сіз – бастықсыз. Алдыңызда жатқан өтініштерге ұйғарым (өкім) шығарыңыз: Қарсы емеспін – Не возражаю. Қарсымын – Возражаю. Қайта қаралсын – Рассмотреть (на рассмотрение). Орынбасарға тапсырылсын – Возложить на заместителя. Тексерілсін – Разобраться.

МІНЕЗДЕМЕ

Қуаныш Өмірбекұлы Әлиханов, 1953 жылы туған, ұлты – қазақ, білімі – жоғары, Қазақстан Республикасының азаматы. Қуаныш Өмірбекұлы Әлиханов 1953 жылы қаңтар айының 5-інде Қазақстан Республикасы Солтүстік Қазақстан облысы, Булаев ауданы, Бірлік ауылында туған. Орта мектепті бітіргеннен кейін 1970 жылы Петропавл педагогикалық институтының тарих факультетіне оқуға түсіп, оны 1975 жылы үздік дипломмен бітірген. 1975-1980 жылдар аралығында Бескөл орта мектебінің мұғалімі. 1980-1985 жылдар аралығында Петропавл қалалық комитетінің бас маманы. 1985-1992 жылдар аралығында бөлім бастығы. 1992-2003 жылдар аралығында облыстық әкімдіктің бас маманы.

Қуаныш Өмірбекұлы - өз ісін жетік білетін, тәжірибелі маман. Ол бірнеше ғылыми еңбектердің авторы.

Қазақ, орыс, ағылшын тілдерін жетік біледі. Компьютерде жұмыс істей алады.

Қуаныш Өмірбекұлы - әріптестерінің арасында беделді,

үлгілі отбасы иесі.

Мінездеме облыстық әкімдіктің бөлім бастығы қызметіне ұсыну үшін беріледі.

Мекеме басшысы (Аты-жөні, қолы)

Айы, күні, жылы

Мекеменің мөрі

Мінездеме жазғанда кездесетін сөздер мен сөз тіркестері

1. Жеке адам туралы негізгі мәліметтер – Основные сведения о человеке:

- әскери қызметке қатысы – отношение к воинской службе;

- отбасы жағдайы – семейное положение;

- лауазымы – должность;

2. Жеке басының қасиеттері. Өз міндетіне, қоғамдық тапсырмаларға қарым-қатынасы – Личные качества. Отношение к своим обязанностям, общественным поручениям.

3. Мінездеме қайда берілді - Где (кем) выдана характеристика.

4. Мекеме басшысының қолы – Подпись руководителя учреждения.

5. Мінездеме берілген мерзімі (айы, күні, жылы) – Дата выдачи характеристики (месяц, день, год).

СЕНІМХАТ

1. Мен, Ахметов Болат, (жеке куәлігімнің № 6007258, мекен-жайым – Петропавл қаласы, Мир көшесі, 136-үй, 15-пәтер/ Петропавл қаласы, Пушкин көшесі, 63-үй, 40-пәтерде тұратын Қапаров Серікке шілде айындағы маған тиесілі жалақыны алуына сенім білдіремін.

2005 жылғы 7 маусым.

Ахметов Болат (қолы)

Осы сенімхатты 2005 жылғы 7 маусымда мен, Иванова Галина, Петропавл қаласы, «Іскер» нотариалдық кеңсесінің нотариусы, куәландырамын.

Сенім білдірушінің жеке басы анықталды, құқықтық іс-әрекетке қабілеттілігі тексерілді.

Сенімхаттың мәтіні дауыстап оқылды. №96/42 тізбесіне тіркелген. Мемлекеттік салық алынды.

Нотариус (қолы)

Мөрдің орны

ҚОЛХАТ

Петропавл қаласы, 2005 жылғы он бесінші шілде.

Мен, азамат Кереев Мұса, мекен-жайым: Петропавл қаласы, Ж.Жабаев көшесі, 47-үй, 10-пәтер, жеке куәлігінің № 707713, Қазақстан Республикасының ІІМ берген, Петропавл қаласы, Абай көшесі, 8-үй, 69-пәтерде тұратын азамат Найманов Еріктен жеке куәлігінің № 749498, Қазақстан Республикасының ІІМ берген, отыз мың теңге (30 000) алдым.

2005 жылғы 12 шілдеде жасалған келісімшартқа сәйкес алынған ақшаның пайызын төлеп тұруға міндеттенемін.

2005 жылғы 15 шілде Қолхат берушінің қолы

МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕР

Отан туралы

Туған жердей жер болмас, туған елдей ел болмас.

Отанды сүю – от басынан басталады.

Отан оттан да ыстық

Ел іші – алтын бесік

Туған жердің жуасы да тәтті.

Әркімнің өз жері – жұмақ.

Отансыз адам – ормансыз бұлбұл.

Туған жердің ауасы да шипа.

Әркімнің өз жері – Мысыр шаһары.

Туған жердің қадірін шетте жүрсең білерсің.

Кісі елінде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол.

Өнер-білім туралы

Білім мен даналық – адам көркі.

Оқу – білім бұлағы, білім – өмір шырағы.

Оқусыз білім жоқ, білімсіз күнің жоқ

Жердің сәні – егін, ердің сәні – білім.

Жеті жұрттың тілін біл, жеті түрлі білім біл.

Білім таппай мақтанба, өнер таппай баптанба

Өнер – ердің қанаты.

Білім кілті – тіл.

Ақыл – дария, жер – қазына

Ақыл – тозбайтын тон, білім – таусылмайтын кен.

Сөз де ара сияқты: балы да бар, зәрі де бар.

Халық, адам туралы

Халыққа қарсы жүру – ағысқа қарсы жүзу.

Атаның баласы болма, адамның баласы бол.

Ел ағасыз болмас, тон жағасыз болмас.

Аздың атасы бір, көптің батасы бір.

Бірлік болмай, тірлік болмас.

Адам тастай берік, гүлдей нәзік.

Адамның ұяты бетінде, адамгершілігі ниетінде.

Кісі қатесіз болмас, от түтінсіз болмас.

Отбасы туралы

Қыз өссе – елдің көркі, гүл өссе – жердің көркі.

Әкені көріп ұл өсер, шешені көріп қыз өсер.

Жақсы қыз – жағадағы құндызың, жақсы жігіт – көктегі жұлдызың.

Жігітке жеті өнер аз, жетпіс өнер көп емес.

Әйел – үйдің көркі, еркек – түздің көркі.

Жақсы келін – қызыңдай, жақсы күйеу – ұлыңдай.

Әке көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер.

Жақсы болса әйелің, үйіңдегі ырысың.

Жақсы болса ұл балаң, қайрап қойған қылышың.

Ұл – орнықты алтын ту, қыз – айдыннан ұшатын аққу.

Ата – асқар тау, ана – бауырындағы бұлақ, бала – жағасындағы құрақ.

Ата – бәйтерек, бала – жапырақ.

Анаңды Меккеге үш рет арқалап барсаң да, қарызыңнан құтыла алмайсың.

Әдепті бала – арлы бала, әдепсіз бала – сорлы бала.

Үйдің жылы-суығын қыс түскенде білерсің,

Кімнің алыс-жақынын іс түскенде білерсің.

Еңбек туралы

Көз – қорқақ, қол – батыр.

Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей.

Не ексең, соны орасың.

Жалқаудың жауы – жұмыс.

ФРАЗЕОЛОГИЗМДЕР

1. Байтақ дала; кең байтақ дала – обширная бескрайняя степь

2. Асқар тау – защитник, опора (букв. высокая гора)

3. Тал бойында бір міні жоқ – безупречно красивый, без изъяна

4. Айдай таза, күндей нұрлы – писаная красавица.

5. Ақ жүрек – душа на распашку.

6. Ақ жарқын – жизнерадостный.

7. Ақ жаулық – подруга жизни, супруга, жена.

8. Ала жібін аттамау – быть честным и скромным.

9. Алақанына салу – носить на руках.

10. Аспанға көтеру – возносить до небес.

11. Атам заманнан бері – испокон веков.

12. Аты шыққан адам – знаменитый, прославившийся человек.

13. Аяқ астынан – внезапно, вдруг, неожиданно.

14. Екі кеме құйрығын ұстау – гоняться за двумя зайцами.

15. Екі жүзді – двуличный.

16. Дүние қоңыз – скупой, скупердяй.

17. Бес саусақтай білу – знать как свои пять пальцев.

18. Қурайдың басын сындырмау – сидеть сложа руки

19. Бетегеден биік, жусаннан аласа – робкий, скромный, незаметный (букв. выше ковыля, ниже полыни). Ср. русск. Тише воды, ниже травы.

20. Түймедейді түйедей ету – сильно преувеличивать что-либо. Ср. русск. Делать из мухи слона.

21. Бір күн бие, бір күн түйе – так говорили о ком-либо, у кого быстро меняется настроение, решения, намерения и т.п. Ср. русск. Семь пятниц на неделе.

22. Есік пен төрдей – близкое расстояние

23. Сұрай-сұрай Меккені де табады – ср. русск. Язык до Киева доведет.

24. Көк найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен – побеждать, подчинять силой (букв. Острием стального копья и силой рук)

25. Екі қошқардың басы бір қазанға сыймайды – двое сильных мира сего на одном месте не уживутся.

26. Қой аузынан шөп алмас – робкий, застенчивый, скромный

27. Екі қозыдай – дружные, неразлучные друзья

28. Ердің құны, нардың пұлы – вещь огромной ценности

29. Тары болса, тауық табылады – букв. Было бы пшено, а куры найдутся. Ср. русск. Был бы хомут, а шея найдется.

30. Ши жүгірту – поссорить, посеять раздор.

31. Кімнің тарысы піссе, соның тауығы – подневольный, зависимый человек.

1. Некоторые арабизмы в казахском языке

Алфибаун

- әліппе

- букварь

Аманун

- аман

- здоровье

Заманун

- заман

- время, эпоха

Дафтарун

- дәптер

- тетрадь

Дуниа

- дүние

- мир

Дукканун

- дүкен

- лавка, магазин

Исмун

- есім

- имя

Каламун

- қалам

- ручка

Маджлесун

- мәжіліс

- собрание

Мүлкін

- мүлік

- имущество

Мумкинун

- мүмкін

- возможно

Сабунун

- сабын

- мыло

Сабрун

- сабыр

- терпение

Сафарун

- сапар

- путь, дорога

Табиғатун

- табиғат

- природа

Табибун

- тәуіп

- лекарь

Шартун

- шарт

- условие

Хабарун

- хабар

- известие

Хиарун

- қияр

- огурец

Хукуматун

- өкімет

- правительство

2. Некоторые тюркизмы в русском языке

Алтын

- алтын

- золото

Беркут

- бүркіт

Богатырь

- батыр

- герой

Булат

- болат

- сталь

Буран

- боран

- метель

Деньги

- теңге

- монета

Ералаш

- аралас

- смесь

Караван

- керуен

Қарандаш

- қаратас

- черный камень

Карагач

- қарағаш

- черное дерево

Каракум

- қарақұм

- черный песок

Каракурт

- қарақұрт

- черное насекомое

Кавардак

- қуырдақ

- поджарка из мяса

Кызылкум

- қызылқұм

- красный песок

Курган

- қорған, қорғану

- защищаться

Кушак

- құшақтау

- обнимать

Очаг

- ошақ

Серьга

- сырға

Тимур

- темір

- железо

Чабан

- шопан

ақын, айтыс, домбыра, сель, туман и др.

Литература

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 1995

2. Ресми қарым-қатынас тілі: Қазақ тілі бағдарламасы. Астана, 1998. Программа казахского языка для официально-делового общения.

3. Ақанова Д.Х., Алдашева А.М., Қадашева Қ.Қ., Сүлейменова Ә.Д., Қазақ тілі. Өрнектер және кестелер. «Арман баспасы», 2003 ж.

4. Бектуров Ш.К., Бектурова А.Ш. Карманный самоучитель казахского языка. Алматы, 1997.

5. Библиография ученых Казахстана. Алматы, Институт философии и политологии, 2001 ж.

6. Болашаққа батыл қадам. «Солтүстік Қазақстан» газеті, 28 ақпан, 2005 ж.

7. Жанайдаров О. Менің елім – Қазақстан. Алматы: «Балауса баспасы», 2003.

8. Қазақстан – Ресей: ынтымақтастықты арттырудағы шекаралас аймақтардың үлесі, «Солтүстік Қазақстан» газеті, 23 мамыр, 2005 ж.

9. Қамзебаева Р.Е. Грамматикалық минимум. Алматы, 2004.

10. Мұрзалина Б., Нұркеева С., Нұрғазина Г., Сағындықова М., Байтасова С. Учебное пособие для интенсивного обучения казахскому языку. Алматы, Ана тілі, 1998.

11. Сариева К. Қазақ тілі. Алматы, «Білім», 2000.

12. Тамыры терең достық. «Солтүстік Қазақстан» газеті, 30 наурыз, 2005.

13. Хан ордасы орнайды! «Солтүстік Қазақстан» газеті, 25 наурыз, 2005.

14. Меморандумға қол қойылды! «Солтүстік Қазақстан» газеті, 25 мамыр, 2005 ж.

15. Ұрпаққа үлгі достық. «Солтүстік Қазақстан» газеті, 25 мамыр, 2005 ж.

С О Д Е Р Ж А Н И Е

Предисловие

5

Вводный курс

10

Особенности казахского языка

11

Личные местоимения

16

Общие вопросы о делах, обстоятельствах

17

Множественное число существительных

20

Вопросительные предложения

21

Регрессивная ассимиляция

24

Притяжательная форма существительных

25

Имя числительное

27

Дни недели. Месяцы.

29

Местный падеж

30

Знакомство

33

Настоящее время глагола

35

Исходный падеж

40

Дательный падеж

42

Сложная форма настоящего времени

44

Время. Часы.

48

Формы выражения «давай попробуем…»

51

Словообразование

52

Творительный падеж

53

Поздравления

55

Наречие

57

Степени сравнения прилагательных и наречий

59

Модальные слова

60

Частицы.

62

Местоимение

62

Союзы

63

Будущее время глагола

64

Благословение

65

Мой рабочий день

66

Формула выражения намерения

68

Обращения

70

Личные окончания именных частей речи (образование личных форм).

71

Комплексный тест

75

Реплики согласия, несогласия

77

Рабочее место

78

Квартира

80

Юрта

82

Моя семья

85

Рабочая неделя

87

Что я могу делать?

88

Перед началом работы. После работы

90

Винительный падеж

91

Очевидное прошедшее время глагола

92

Продукты. Продуктовый магазин.

94

На базаре. Овощи, фрукты, ягоды.

96

Как добраться до определенного места

97

Ориентация в городе

99

Транспорт

100

Времена года

101

Родительный падеж существительных

102

Столовая

105

Поездка

107

Части тела

108

Условное наклонение

109

Желательное наклонение

110

В поликлинике

111

Свободное время. Музыка. Театр. Просмотр теле передач

113

Спорт

115

В книжном магазине

116

В библиотеке

117

У газетного киоска

118

Почтовое отделение

119

Разговор по телефону

119

Таможня

122

Северо-Казахстанская область

122

Наш город

132

Казахстанско-российские отношения

135

Ағынтай батыр

138

Карасай батыр

138

Кожаберген жырау

139

Магжан Жумабаев

139

Сабит Муканов.

141

Габит Мусрепов

141

И.Шухов.

142

Е.Букетов

142

Республика Казахстан

145

Астана

147

Государственные символы РК

151

Политическая система Республики Казахстан

153

Система образования Республики Казахстан

154

Конституция Республики Казахстан

155

Президент

156

Казахстан – 2030

157

Вооруженные силы Республики Казахстан

157

Абылай хан

159

Ш.Уалиханов

160

А.Кунанбаев

161

Ы.Алтынсарин

162

Казахстанцы в Великой Отечественной войне

162

Награды Республики Казахстан

165

Партии Республики Казахстан

169

Казахский язык

173

Деловые бумаги

176

Пословицы-поговорки

181

Фразеологизмы

184

Арабизмы, тюркизмы в казахском языке

185

Использованная литература

187

Содержание

189

Т.А. САУЫТОВА, Р.Н. ЖОЛДЫБАЕВА

Бұрын қазақ тілін оқымаған ересектерге арналған

ҚАЗАҚ ТІЛІ

для взрослых, ранее не изучавших казахский язык.

Теруге 10.08. 2005 ж. берілді

Басуға 17.04. 2006 жылы қол қойылды

Офсеттік басылым. Әріп түрі «Arial KKEK». Пішімі 60х90, 1/32, көлемі 4,5 баспа табақ. Тапсырыс № 3105. Таралымы 10 000 дана. Бағасы келісім бойынша.

Қазақстан Республикасы, Солтүстік Қазақстан облысы, Петропавл қаласы, Қазақстан Конституциясы көшесі, 11, «Полиграфия» АҚ, 2006 ж.

Отдано в набор 10.08.2005 г.

Подписано в печать 17.04.2006 г.

Печать офсетная. Шрифт «Ариел ККЕК». Формат 60х90, 1/32, Усл. Печ. 4,5. Заказ № 3105. Тираж 10 000 экз. Цена договорная

Республика Казахстан, Северо-Казахстанская область, г.Петропавловск, ул.Конституции Казахстана, 11, АО «Полиграфия» 2006 г.

Blog

Содержание