Імператар Аляксандр I
Информация - История
Другие материалы по предмету История
аслужыла пакаранне герцага Энгиенского (1804), сваяка Аляксандр I, захопленага на Баденской тэрыторыі. Запэўніваючы, што мэта вайны - незалежнасць дзяржаў Еўропы, што рускі васпан, валодаючы велічэзнай імперыяй, нічога не жадае, акрамя карысці сваіх саюзнікаў, і пачынае вайну не супраць французскага народа, Аляксандр I уступіў у бой, каб выканаць, як ён яе разумеў, абавязак магутнага гаспадара (grand souverain) і, разам з тым, дазволіць польскі пытанне.
Вайна пачалася, але Прусія не далучалася да кааліцыі. Аляксандр I паехаў у Пулавы, каб падрыхтаваць польскае грамадскае меркаванне да абвяшчэння яго каралём польскім, а кн. П. Долгорукова паслаў дамовіцца з каралём прускім аб канвенцыі адносна праходу рускіх войскаў праз прускую тэрыторыю. Калі Аляксандр I пазнаў аб гэтым, ён з пула праехаў не ў Варшаву, як раней меркавалася, а ў Берлін, тут ён дамогся умоўнага далучэння Прусіі да кааліцыі, за што ёй абяцаны быў Гановер; тады ж у Патсдаме, у грабніцы Фрыдрыха Вялікага, Аляксандр I пакляўся ў вечным сяброўстве каралю прускаму і яго дому. Затым Аляксандр I паспяшаўся да сваёй арміі. Маецца шмат сведчанняў, што ён і вакол яго не сумняваліся ў перамозе. Напярэдадні бітвы князь Далгарукаў гаварыў з Напалеонам ад імя Аляксандр I так, як быццам рускія сілы стаялі на вышынях Монмартра. Аляксандр I сам гарэў нецярпеннем пазмагацца з Напалеонам.
Параза рускіх і аўстрыйскіх войскаў пад Аўстэрліцам (20 лістапада 1805 г.) было поўнае, кааліцыя была засмучаная, Аўстрыя паспяшалася заключыць мір з Францыяй. Пасля Аўстэрліц Аляксандр I не адмовіўся ад асноўных сваіх перакананняў, але, атрымаўшы баявое хрышчэнне, стаў самастойныя, стражэй, падазроным. Самалюбства яго не магло не пакутаваць: у гэтак засуджаны ім эпохі Кацярыны і Паўла рускія войскі атрымлівалі толькі перамогі - а пры ім, у прысутнасці яго, цара (чаго не было з часу Пятра Вялікага), войскі былі рашуча разбітыя. Ён шукаў у душы апраўдання і знайшоў яго - у навакольных. Шырока распаўсюдзілася легенда пра падступнага вобразе дзеяння аўстрыйцаў; нават Лізавета Аляксееўна, якія чэрпалі свае звесткі з першакрыніцы, у лістах да маці запэўнівае апошнюю, што прычына няўдачы аўстрыйцы, не знаходзіць слоў для іх вымовы (lache, traitre, bete), запэўнівае нават, што аўстрыйцы не толькі прымусілі галадаць рускую армію, але і звярнулі зброю сваю супраць рускіх! У тым жа духу казаў у Берліне князь Далгарукаў.
Акрамя Аўстрыі, у вачах Аляксандр I вінаватыя былі і рускія генералы, асабліва Кутузаў, і члены неафіцыйнага камітэта: яны ўвялі гаспадара ў зман адносна сіл Напалеона. Гурток неафіцыйнага камітэта распаўся. Увага Аляксандр I цалкам засяродзілася на знешняй палітыцы. Знешнюю палітыку ён узяў непасрэдна ў свае рукі; пры галоўных дварах Еўропы сталі час ад часу зяўляцца асаблівыя пасланцы яго з важнымі, сакрэтнымі даручэннямі; міністр замежных спраў не заўсёды быў цалкам дасведчаны аб сапраўдных намерах Васпана. Аляксандр I адважыўся працягваць вайну з Напалеонам, на гэты раз - у саюзе з Прусіяй.Дарэмна князь Чартарыйскі энергічна паўставаў супраць такога ладу дзеянняў, прадказваў гібель Расіі ад саюза з Прусіяй, паказваў на неабходнасць для Расіі набыцця вусцяў Нёмана і Віслы, г.зн. як раз тое, што пасля і Напалеон прапанаваў Аляксандру I.
Усе гэтыя парады не пераканалі Аляксандра I, і князю Чартарыжскімі засталося толькі пакінуць пасаду міністра замежных спраў. У наступным 1807 пакінуў пасаду міністра ўнутраных спраў і Качубей, а Навасільцавым вымушаны быў зехаць ад гневу гаспадара ў Вену. І Аляксандр I, і армія яго, і грамадства рускае былі ўпэўненыя, што Аустерлицкий бой - прыкрае непаразуменне, якое патрабуе помсты.
Няўдачы прывялі Расію да Тыльзіцкага міру: Аляксандр I стаў саюзнікам Напалеона, прыняў ад яго Беластоцкую вобласць з былых уладанняў Прусіі, абавязаўся далучыцца да кантынентальнай сістэме; 2 новыя саюзніка абавязаліся дзейнічаць разам; Напалеон паказаў Аляксандр I на неабходнасць для Расіі дасягнуць натуральных межаў - ракі Торнео на поўначы, Нёмана ці нават Віслы на захадзе і Дуная або Балкан на поўдні. Асабліва цяжкае ўражанне было выраблена далучэннем Беластоцкай вобласці, адабранае ў гаспадара, якому так нядаўна Аляксандр I даў клятву вернасці. Такім чынам, Аляксандр I станавіўся ў шэрагі звычайных васпаноў старога рэжыму, пад прыкрыццём часам ідэямі, але на справе захапляльнымі здабычу ўсюды, дзе толькі было можна.
Невялікі абём гэтага набыцця падкрэсліваў сімвалічнае значэнне яго: Аляксандр I быў прыцягнуты да рабунак Прусіі. Адукацыя герцагства Варшаўскага, з якога павінна была вырасці Рэч Паспалітая, рабіла Тыльзіцкі свет безумоўна невыгодным для рускага ўрада; Напалеон, і па свядомасці саміх французскіх гісторыкаў, уносіў гэтым разбурэнне ва ўласнае справа. Нябожчык гісторык Шыльдэр, прывёўшы нямала сведчанняў вельмі скептычнага стаўлення Аляксандр I да Напалеону нават у дні Тильзита, схіляўся, аднак, да высновы, што Аляксандр I шчыра адважыўся прытрымлівацца новай сістэме.
Тыльзіцкі мір таму кульмінацыйны пункт у жыцці Аляксандр I, незвычайны ўздым яго духоўнага развіцця, астатняе ўжо следства, вынікаючай адгэтуль пры слабее ўжо настроі. Асабліва рэльефным становіцца яго вобраз у параўнанні, з аднаго боку, з Напалеонам, з другога - з усім рускім грамадствам. Ён увесь час задае Напалеону пытанні, калі ж і як абодва імператара будуць дзейнічаць у Турцыі? Па меры таго, як Напалеон ўсё больш заблытваюцца ў Іспаніі, Аляксандр I пачаў звяртацца да яго з нясмелымі спачатку намёкамі аб польскіх справах і на карысць н