Імператар Аляксандр I
Информация - История
Другие материалы по предмету История
Станаўленне
Аляксандр I, імператар ўсерасійскі, старэйшы сын імператара Паўла Пятровіча і Марыі Фёдараўны, нарадзіўся 12 сьнежня 1777 года.
Радасна сустрэтая была народам вестка аб нараджэнні першынца ў спадчынніка прастола: прамое пасада ў спадчыну, здавалася, забяспечвалася надоўга, і трывожыць Расію смуты павінны былі спыніцца. Імя сваё Аляксандр I атрымаў у гонар св. Аляксандра Неўскага, патрона Пецярбурга.
Восприемниками пры хрышчэнні яго былі імператар Іосіф II і кароль прускі Фрыдрых II: Расія, Аўстрыя і Прусія злучыліся ў калысцы творцы Святога саюза.Паэты таго часу - Майкоў, Пятроў, Дзяржавін - віталі урачыстымі одами нараджэнне будучага ўладара Расіі.
Больш за ўсіх ўзрадавала была нараджэннем Аляксандра I Кацярына II, усю сілу мацярынскага пачуцця аддала любімаму ўнуку-першынцу. Нараджэнне Аляксандра I не ўнёс, аднак, міру ў царскую сямю, а, наадварот, павялічыла розніца паміж маці, з аднаго боку, сынам і ятроўкаю - з іншай. Кацярына вырашылася сама выхоўваць ўнука.
Праз паўтара года (у красавіку 1779) нарадзіўся ў Паўла Пятровіча і Марыі Фёдараўны другі сын - Канстанцін, - пастаянны таварыш Аляксандр I, з якім разам ён рос і выхоўваўся.
У справу выхавання ўнукаў Кацярына ўклала шмат розуму, сэрца і любові: яна дала рускай грамадству наглядны курс педагогікі і школьнай гігіены, напісала для ўнукаў "Бабулін азбуку", нямала аповядаў-баек (пра Февее, хлор), "Запіскі, якія тычацца рускай гісторыі" . Пазней яна прыцягнула да гэтай справы лепшыя навуковыя і педагагічныя сілы тагачаснай Расіі: акадэміка Палласа - па натуральнай гісторыі, Эпинуса - па матэматыцы; працы іх склалі 2 томікам ручной бібліятэкі, так званай Аляксандра-Канстанцінаўскім.
Кацярына моцна захаплялася і несумненна спяшалася з адукацыяй ўнука, бо ёй не цярпелася бачыць яго дарослым і развітым. Амаль з самага пачатку дзіця атрымліваў разумовую ежу не па гадах сваім; адораны вельмі тонкай душэўнай арганізацыяй, дзіця ўлоўліваў нябачнымі шляхамі жадання бабкі і прыкладаў усе намаганні здавацца такім, якім хацела бачыць яго імператрыца.
Фізічнае яго развіццё ішло вельмі добра: яго англічанка-няня (Гесслер) прышчапіла яму шмат добрых, здаровых ангельскіх звычак, загартавала яго цела і неўзаметку вывучыла яго ангельскай мове. Яму не споўнілася яшчэ шасці гадоў, калі Кацярына перадала яго і яго брата ў мужчынскія рукі (Н.І. Салтыкоў, А.Я. Пратасаў, Лагарп і іншыя).
Пастаўлены лёсам паміж бацькам і бабка, каханы дашчэнту апошняю, але ніколі да яе не адчувалі асаблівай размяшчэння, некалькі адштурхоўваем суровым бацькам, які з свайго 30-годдзя (г.зн. каля 1784) стаў надзвычай раздражнёны і змрочны, Аляксандр I у Лагарпе , што прыстаўлены да яго з 1786, знайшоў не толькі любіць выхавальніка-настаўнікі, але і вернага сябра. Галоўная заслуга Лагарпа ў тым, што ён прывязаў да сябе выхаванца і здолеў напоўніць да вядомай ступені яго жыццё да жаніцьбы; з мяккай прыроды Аляксандр I Лагарп вылепіў той маральны вобраз, які яму хацелася, і Аляксандр I доўга, амаль да 35 гадоў, заставаўся такім , якім зрабіў яго Лагарп.
Як прадстаўнік ліберальнага, мабыць, нават рэспубліканскага напрамкі, Лагарп ўкараніў у Аляксандр I пачатку праўды і справядлівасці і глыбокая павага да чалавечай годнасці. Наўрад ці было б справядліва лічыць, што спробы зрабіць з Аляксандр I Марка Аўрэлія былі залішнія ў той абстаноўцы, у якой круціўся Аляксандр I: у ёй нямала знайшлося б людзей, якія паспрабавалі б зрабіць з яго Тыверыя ці Чынгісхана. Пры двары якая старэе Кацярыны часу Зубава, пры двары Паўла, ня выносьце супярэчнасцяў, пераследваў ўсіх вырашаюцца "мудрагеліць", сумленная, некалькі ідэальная асобу Лагарпа і яго ліберальныя тэорыі былі добрым проціяддзем. Часта кажуць, што ідэі, народжаных Лагарпом, былі не нацыянальнымі, але іншыя асобы (сама Кацярына, Салтыкоў, Пратасаў, Мураўёў, Самборский і інш) маглі б абудзіць і развіць нацыянальныя пачуцці ў Аляксандра I. Калі Лагарп ў дачыненні да Аляксандр I апынуўся мацней усіх пералічаных асоб, разам узятых, то ў гэтым вінаваты не Лагарп.
Аляксандр I прытым зусім не быў такім касмапалітам, якім яго часам ўяўляюць.Ён выхаваны быў так, як і іншыя людзі яго пакалення, якія належалі да вярхоў рускага грамадства і да багатага дваранству, на французскай літаратуры, навуцы, мастацтве можна было выхоўваць; на рускай, якая тады толькі зараджалася - ці ледзь. Людзі, якія атачалі Аляксандр I, усё валодалі французскім мовай лепш, чым сваім родным; ў перапісцы, нават афіцыйнай, яны нярэдка звярталіся да французскай мове, на Барадзінскім полі яны казалі паміж сабою па-французску. Але яны не былі ад гэтага менш патрыётамі; насупраць, іх патрыятызм набываў высакародны адценне, бо не меў крыніцай сваім простага Незнаёмасьць з іншымі культурамі. Нарэшце, касмапалітызм і лібералізм Аляксандр I былі зусім не глыбокія: сам Лагарп быў толькі ў тэорыі ліберал і рэспубліканец і цалкам мірыўся з нашай рэчаіснасцю. Знаёмства Аляксандр I з азначанымі ідэямі было для яго заўчасна: ён засвоіў гэтыя ідэі, але не перапрацаваў іх; яны хутчэй былі ўспрынятыя як запаветы дарагога, каханага настаўніка; да таго ж Аляксандр I атрымліваў іх у некалькі падсалоджаным, рытарычным стылі.
Пры рускай двары хутка зявіліся французы-эмігранты, Лізавета Аляксееўна мела ад маці звесткі аб французах, якія прымусілі сямю маркграф пакінуць на час Карлсруэ, для Лізаветы французы - нягоднікі (vilains), наадварот, пра эмігрантаў яна кажа шмат і заўсёды з удзелам. Яна зусім не была "реакционеркой", але