Імператар Аляксандр I
Информация - История
Другие материалы по предмету История
?ва: не жадаючы рызыкаваць сваёй арміяй - бо, не сумняваючыся ў канчатковай перамозе, ён меў падставы думаць, што вайна зацягнецца, і што гэта вырабіць у Еўропе нявыгаднае для рускіх войскаў ўражанне, - ён хацеў атрымаць ад Еўропы мандат і зрушыцца з аўстрыйскімі і рускімі войскамі ў Турцыю. Калі гэта яму не ўдалося, ён адважыўся 1 ваяваць з Турцыяй і актыўна стаў рыхтавацца да гэтай вайне.
Унутры Расіі апошнія гады валадарання Аляксандр I ўяўляюць карціну павольнага завядання. Ніколі Аляксандр I так шмат не ездзіў, так часта не адсутнічаў з Расіі, як цяпер. Не было, здаецца, у Расіі чалавека, які не скардзіўся б на гэта: вострымі, што васпан кіруе Расеяй з паштовай каляскі; скардзіліся, што ўладару была справа да ўсяго, толькi не да таго, што робіцца ў Расіі. Гэтыя скаргі даходзілі да імператрыцы Лізаветы Аляксееўны і адданых Аляксандр I генералаў (Закрэўскага, напрыклад) і нямала іх бянтэжылі.
Маса спраў заставалася нявырашанай, адкладваў да прыезду гаспадара; нараджацца таемныя грамадства. Яшчэ ў 1816 годзе адкрылася (з нагоды пераходу адной воласці пад ваенныя паселішчы), што, насуперак перакананні гаспадара і ўрада, ніякіх харчовых запасаў няма. Пока разважалі, як паставіць харчовае справа, збіраць ці запасы натурай або грашыма, ў 1820 годзе адкрыўся голад, спачатку ў Чарнігаўскай губерні; ў 1821 годзе галадала ўжо 15 губерняў; большасць памешчыкаў адмаўлялася прокармливать сваіх сялян; людзі дамешваў да хлеба разнастайныя сурагаты, ледзь трымаліся на нагах, пухлі, хварэлі і паміралі. Усё гэта стварала спрыяльную глебу для хваляванняў, для абуджэння сурёзнага незадаволенасці. І асабістае жыццё Аляксандр I ў апошнія гады працякала змрочна; дух ягоны быў не заўсёды спакойны, грамадства часта яго прыставала.
З 1818 (17 красавіка), калі ў вялікага князя Мікалая Паўлавіча і жонкі яго Аляксандры Фёдараўны нарадзіўся сын Аляксандр, становішча ў царскай сямі змянілася. І цяпер нараджэннем маленькага Аляксандра ўзрадавала была больш за ўсіх бабка яго, імператрыца Марыя Фёдараўна. З гэтага моманту Мікалай Паўлавіч і Аляксандра Фёдараўна становяцца яе дзецьмі па перавазе. Да гэтага часу яна пярэчыла пастаянным настойлівасці Канстанціна Паўлавіча пра развод яго з Ганнай Фёдараўнай; цяпер яна крута змяніла сваё меркаванне і пагадзілася на развод. Прычыны гэтай перамены ясныя: імператрыца хоча бачыць Мікалая, а потым ўнука на троне. Наколькі гэта радавала Марыю Фёдараўну, настолькі ж засмучала Лізавету Аляксееўну; яе лісты да маці напоўнены ў гэтыя гады даволі рэзкімі выхадкамі супраць Мікалая Паўлавіча і яго жонкі, а збольшага і супраць Марыі Фёдараўны: па словах Лізаветы Аляксееўны Аляксандр I падзяляў яе меркаванне пра Мікалая.
Вядомым актам Аляксандр I і Марыя Фёдараўна прызналі адрачэнне Канстанціна Паўлавіча, і Аляксандр I прызначыў сваім пераемнікам Мікалая; вядома, некаторы свой непрыхільнасць да характару Мікалая Аляксандр I здушыў у сабе меркаваннямі дзяржаўнымі. Лізавета Аляксееўна пасля смерці Аляксандр I пісала сваёй маці, што яна ведала пра адрачэнні Канстанціна, але думала, што ён возьме яго назад.
Мяркуюць, што праўдзівы характар гэтых актаў быў ад яе скрыты. Аляксандр I вельмі зблізіўся з жонкаю ў апошнія гады і, вядома, па сваёй далікатнасці, бачачы яе дагасае жыццё, не адкрываў ёй таго, што непрыемна ўразіла б яе; быць можа, гэта адна з прычын таго, што адрачэнне Канстанціна не было апублікавана. 1 Верасень 1825 года Аляксандр I ў апошні раз пакінуў Пецярбург. Смерць напаткала яго ў Таганрозе, амаль на мяжы Азіі.
Пры расставанні з жыццём выявіліся зноў лепшыя бакі яго характару. Ён клапатліва заляцаўся за жонкаю, жыў у Таганрозе надзвычай проста, гуляючы па раніцах і падоўгу гутарачы нават з цёмнымі людзьмі, валацугамі. Смяротную хваробу схапіў ён, можа быць, таму, што доўга вечарам стаяў у адным сурдуце, не паказваючы ўвазе, што змёрз; тады як слуга, які вёз яму шынель, па непаразуменні з экіпажам стаў не ў паказаным месцы, сам ад холаду захутаўся ў шынель і заснуў пад экіпажам, а васпан змёрз, але ня раззлаваўся. Цярпліва ён пераносіў пакуты, напаўлежучы на кушэтцы, увесь час назіраючы, каб за ім заляцаліся як можна менш.
Аляксандр I - імператар і чалавек
19 лістапада 1825 яго не стала. "Нябачны вандроўца", як называлі яго пры жыцці, памёр так, што многія доўга не верылі яго смерці і лічылі, што ён схаваўся, таямніча знік ... У шэрагу рускіх гасудараў Аляксандр I займае высокае месца: ён належыць не толькі рускай, але і сусветнай гісторыі.
Нельга выкладаць і знешняй, і ўнутранай гісторыі многіх еўрапейскіх дзяржаў таго часу (Прусіі, Аўстрыі, Германскага саюза, Францыі) без звароту да асобы гэтага манарха. Ён не ўтрымаўся на дасягнутай яго народам вышыні, яго не называюць вялікім, але імя "Дабраславёнага" доўга трымалася ў памяці народнай. Дзяржавін меў рацыю ў сваім прадказанні: Аляксандр I на троне застаўся чалавекам, у ім не было ганарлівасці, самаўпэўненасці, гэтак частых у яго становішчы: ён увесь быў сумнеў і ваганне. У вобласці рэлігіі Аляксандр I ўсю другую палову жыцця шукаў праўды; адрозніваючыся верацерпнасцю, ён з поўным павагай ставіўся і да праваслаўных манахам, асабліва пустэльнікаў, і да квакераў, і да каталіцкім ксяндзам, і да ўсіх сектантам. У галіне свабоды грамадзянскай ён не знішчыў прыгоннага права, але першы паклаў канец распаўсюджванню гэтага выродлівага зявы рускага жыцця і працягваў пачатае бацькам яго ўмяшанне дзяржаўнай улады ў адносіны паміж памешчыкамі і сялянамі. У галіне свабоды палітычнай ён у пе