Утварэнне Вялiкага княства ЛiтоСЮскага, Рускага i Жамойцкага
Информация - История
Другие материалы по предмету История
дзеямi СЮ Лiтве, не спяшаСЮся з адкрытым умяшаннем у яе справы. Ён добра разумеСЮ, што феадалы Лiтвы не будуць мiрыцца з жамойцкiм панаваннем, магчыма раздзiмаСЮ гэтыя супярэчнаii, што i дало свае вынiкi. Транята быСЮ забiты конюхамi - парабкамi МiндоСЮга. Смерць Траняты азначала крах намераСЮ жэмайцкiх феадалаСЮ аб'яднаць усе балцка-лiтоСЮскiя землi вакол Жэмайцii.
ДаведаСЮшыся пра забойства Траняты, разгубленаiь i безуладдзе СЮ стане Лiтвы i Жэмайцii, Войшалк расачаСЮ поСЮную i канчатковую заваёву Лiтвы, пры гэтым ён абапiраСЮся на сiлы Новагародка i саюзнага з iм Пiнска. Будучы праваднiком палiтыкi новагародскiх феадалаСЮ, Войшалк жорстка расправiСЮся з лiтоСЮскiмi феадаламi, большаiь якiх была знiшчана, а частка разбеглася. Але сiлы Новагародка i Пiнска хапiла толькi для заваявання Лiтвы. Войшалк зноСЮ iдзе на саюз з галiцка-валынскiмi князямi, прызнае ix вярхоСЮную СЮладу над сабой, бо пасля смерцi Данiлы Галiцкага абазначыСЮся распад гэтай феадальнай дзяржавы. 3 дапамогай Шварна i Васiлька Войшалк не менш жорстка расправiСЮся з феадаламi Дзяволтвы i НальшчанаСЮ i далучыСЮ гэтыя землi да Новагародка. Захоп Новагародкам Лiтвы, НальшчанаСЮ i Дзяволтвы быСЮ адначасова i СЮдарам па Полацку. Каб карыстацца i СЮ далейшым матэрыяльнымi pacypcaмi i вайсковай сiлай лiтоСЮска-балцкiх зямель, ён павiнен быСЮ прызнаць волю Новагародка. Падначаленне Новагародку, вiдаць, адбылося СЮ 1265г.
Летапiсныя крынiцы нiчога не гавораць пра тое, цi заваяваСЮ Войшалк Жэмайцiю. Магчыма, каб ажыццявiць гэту мэту, дзеля чаго патрэбна была дапамога галiцка-валынскiх князёСЮ, ён аддаСЮ сваё княства Шварну, а сам iзнoСЮ пайшоСЮ у Галiцкую зямлю. Гэта перадача не спадабалася брату Шварна - галiцкаму князю Льву Данiлавiчу, якi сам хацеСЮ валодаць Новагародскай i ЛiтоСЮскай землямi, злучанымi зараз у адзiнае цэлае. Ён i зaбiСЮ Войшалка. Вялiкiм князем ЛiтоСЮскiм стаСЮ Трайдэн, якi працягваСЮ палiтыку свайго папярэднiка. На аснове аналiзу гэтага вялiкага фактычнага матэрыялу М.Ермаловiч робiць вывад аб тым, што аб'яднанне Войшалкам Новагародскай, Пiнскай, Нальшчанскай, ДзяволтваСЮскай, Полацка-Вiцебскай i ЛiтоСЮскай зямель у адзiную дзяржаву было фактычна трывалым пачаткам утварэння ВКЛ. Але калi далучэнне балцкiх зямель Лiтвы, НальшчанаСЮ i Дзяволтвы да Новагародка было гвалтоСЮным, то далучэнне Пiнска, Полацка i Вiцебска праходзiла добраахвотна. Пазней да Вялiкага княства ЛiтоСЮскага далучалiся i iншыя беларускiя землi. Вырашальную аб'яднальную ролю СЮ складаннi i пачатковай гiсторыi ВКЛ меСЮ найперш Новагародак. Нездарма ж i герб гатага горада - коннiк з мячом СЮ руцэ - стаСЮ дзяржаСЮным гербам ВКЛ (Ермаловiч М.РЖ. тАЬПа слядах аднаго мiфатАЭ С.82).
Прьхiльнiкi новай (боларускай) канцэпцыi растлумачваюць, чаму iмем заваяванай зямлi Лiтвы краiна стала называцца Вялiкiм княствам ЛiтоСЮскiм, а не Новагародскай дзяржавай. Яны прыводзяць гiстарычныя аналогii, выключэннi з правiла, калi дзяржава не называецца iмeм дамiнуючай часткi. Так, сучасная Расiя першапачаткова называлася МаскоСЮскiм княствам, якое складала цэнтральную частку. Потым маскоСЮскiя князi бяруць старажытную назву "Русь". Нельга лiчыць, што назва "Лiтва" пашыралася з Вiльнi. Назва "Лiтва" перайшла на беларускiх панямонцаСЮ, кiя доСЮгi час называлiся лiцвiнамi. Назва "Лiтва" з'явiлася такой трывалай i яе iмем стала называцца вялiкая дзяржава СЮ ЕСЮропе, магчыма таму, што знаходзiлася СЮ цэнтры краiны (старажытная Лiтва), альбо таму, што насельнiцтва захавала назву, якая тут была з часоСЮ балцкай каланiзацыi тэрыторыi сучаснай Беларусi, магчыма паСЮплывалi балцкiя каранi (субстрат) славян-беларусаСЮ.
Прыхiльнiкi новай (беларускай) канцэпцыi ВКЛ называюць дзяржавай выключна беларускай таму, што яе асновай з'явiлася Беларускае Панямонне з цэнтрам у г. Новагародку i таму, што рашаючую ролю СЮ яе стварэннi адыгралi беларускiя феадалы, бо пануючымi былi беларуская культура i беларуская мова. Уся ЛiтоСЮская метрыка, дзяржаСЮныя акты, дакументы, летапiсы, мастацкая лiтаратура пiсалiся на старабеларускай мове. У перыяд ВКЛ лiтоСЮцы (жамойты) уласнай пiсьменнаii не мелi. Традыцыйная (лiтоСЮская) i новая (беларуская) канцэпцыi СЮтварэння ВКЛ - дзве крайнiя канцэпцыi, якiя выключаюць адна другую. Ёiь яшчэ i "памяркоСЮная" канцэпцыя - цэнтрыiкая канцэпцыя СЮтварэння ВКЛ, якое СЮзнiкла на працягу цэлага гiстарычнага перыяду: XIII ст. - 70-я гады XIVcт., а не СЮ сярэдзiне XIII ст., як пiшуць гiсторыкi-рамантыкi. Тое, што СЮзнiкла СЮ Верхнiм Панямоннi пры МiндоСЮгу i Войшалку СЮ XIII ст., трэба лiчыць ЛiтоСЮскай дзяржавай, дзяржавай МiндоСЮга цi проста Новагародскiм княствам. Толькi з дзейнаii Гедымiна СЮ пачатку XIV ст. можна разглядаць працэс утварэння ВКЛ. Дзе была старажытная Лiтва, прыхiльнiкi гэтай канцэпцыi не пiшуць, яны не абвяргаюць М.1.Ермаловiча, але лiчаць, што Лiтва iснавала шырэй, як пазначана СЮ яго працах, цягнулася не ад Маладзечна, а аж да Вiльнi.
Вядучай сiлай ва СЮтварэннi ВКЛ сталi беларускiя i лiтоСЮскiя феадалы. ЛiтоСЮскiя феадалы да сярэдзiны XV ст. адыгрывалi рашаючую ролю СЮ жыццi краiны, яны СЮ большай колькаii былi прадстаСЮлены СЮ вышэйшым дзяржаСЮным органе паны-радзе. Паводле даных гiсторыкаСЮ, у канцы XIV ст. у паны-радзе ВКЛ лiтоСЮцаСЮ было 84%, беларусаСЮ - 9%, у другой чвэрцi XVct. лiтоСЮцаСЮ - 67%, беларусаСЮ - 17%. Усе князi ВКЛ былi лiтоСЮскага паходжання, у той час як гiсторыкi-рамантыкi прыпiсваюць iм славянскае паходжанне. Яны (Гедымiнавiчы) не называлi сябе русiнамi, да КрэСЮскай унii 1385г. былi язычнiкамi, а славяне - праваслаСЮнымi. Да Люблiнскай унii 1569г. лiтоСЮскiя феадалы пераважалi над беларускiмi i пол?/p>