Утварэнне Вялiкага княства ЛiтоСЮскага, Рускага i Жамойцкага
Информация - История
Другие материалы по предмету История
?а, як у XIII ст. Гiстарычнай неабходнаiю часу сталi пошукi больш цеснага кантакту СЮ эканамiчнай i палiгычнай сферах, больш цеснае тэрытарыяльнае i ваенна-палiтычнае аб'яднанне славянскiх i балцкiх зямель. РЖдэя кансалiдацыi набывала СЮсё больш прыхiльнiкаСЮ. Перад пагрозай небяспекi полацкiя князi нярэдка СЮступалi СЮ саюз з лiтоСЮскiмi i сумесна выступалi супраць крыжакоСЮ. У канкрэтных гiстарычных умовах таго часу склаСЮся своеасаблiвы славянска-лiтоСЮскi ваенна-палiтычны саюз, якi i выклiкаСЮ да жыцця новае палiтычнае аб'яднанне - ВКЛ. Ваенная пагроза звонку паскорыла працэс аб'яднання. Перавага палiтычных прычын над эканамiчнымi адрознiвала яго ад аналагiчных працэсаСЮ у Заходняй ЕСЮропе. Патрэбна была арганiзацыя для абароны сваей жыццёвай прасторы з моцным, правераным у баях i паходах ваенным правадыром. Яго этнiчнае паходжанне iстотнага значэння не мела, асаблiва СЮ Панямоннi, дзе два этнасы стагоддзямi жылi СЮперамежку.
Пачаткам ВКЛ стаСЮ палiтычны саюз дзвюх галоСЮных рэгiянальных сiл - усходнеславянскiх панямонскiх гарадоСЮ з некаторымi найбольш моцнымi правадырамi балцкiх плямёнаСЮ. Пачаткам быСЮ саюз важнейшага горада рэгiёна Наваградка з мацнейшым з суседнiх кунiгасаСЮ МiндоСЮгам. Менавiта гэты саюз , паклаСЮ пачатак працэсу дзяржаваСЮтварэння. Пiсьмовыя крынiцы не зафiксавалi фармальны акт гэтага саюза, як i час яго СЮтварэння. На працягу XIII ст. Наваградак няспынна iмкнуСЮся да аб'яднання вакол сябе суседнiх славянскiх i балцкiх зямель.
Здавалася б, што аб'яднаСЮчым цэнтрам павiнен быСЮ стаць Полацк, якi меСЮ давнюю традыцыю самастойнага i незалежнага дзяржаСЮнага iснавання. Аднак феадальныя СЮсобiцы XII ст. , цяжкая барацьба з крыжацкай агрэсiяй i страта выхаду да Балтыйскага мора СЮ пачатку XIII ст. падарвалi яго сiлы. У сярэдзiне XIII ст. цэнтр палiтычнага жыцця Беларусi перамяшчаецца з Падзвiння СЮ Панямонне, з Полацка СЮ Наваградак, якi быСЮ тады самым значным горадам гэтага рэгiёна. Наваградак зведаСЮ у XIIXIII стст. незвычайны росквiт, што i вызначыла яго дамiнуючае меiа.
Развiтыя земляробства i рамёствы, ажыСЮлены гандаль з паСЮднё-варускiмi гарадамi, з Полацкам, Прыбалтыкай, Польшчай, Вiзантыяй i Блiзкiм Усходам, наяСЮнаiь многiх гарадоСЮ (Наваградак, Гарадзен, Слонiм, ВаСЮкавыск, ЗдзiтаСЮ, Свiслач, Турыйск) сведчылi пра высокi эканамiчна-культурны патэнцыял Беларускага Панямоння СЮ XIII ст., што, несумненна, адыграла важную ролю СЮ працэсе пабудовы ВКЛ. Па свайму эканамiчна-культурнаму СЮзроСЮню, матэрыяльных i людскiх рэсурсах гэты регiен значна перавышаСЮ этнiчную Лiтву (Жамойць), не меСЮшую cвaix гарадоСЮ, не ведаСЮшую пiсьменства, мураванай архiтэктуры i г.д. Ён меСЮ спрыяльнае геаграфiчнае становiшча, якое асаблiва праявiлася СЮ сярэдзiне стагоддзя адносная аддаленаiь ад асноСЮных маршрутаСЮ крыжацкiх паходаСЮ i мангола-татарскай навалы. Усё гэта павялiчвала палiтычную вагу Наваградка сярод суседнiх усходнеславянскiх i балцкiх зямель i дало яму магчымаiь стаць ix дзяржаваарганiзуючым цэнтрам.
Утварэнне ВКЛ пачалi наваградскiя феадалы. Наваградская вярхушка, якая сканцэнтравала СЮ сваiх руках вялiкiя багаццi i СЮмацавала сваю СЮладу, адчуСЮшы смяротную небяспеку, якая iшла ад крыжакоСЮ i мангола-татар, пачала збiраць у адзiную дзяржаву землi Панямоння. РЖдэя аб'яднання атрымала падтрымку насельнiцтва, найперш купцоСЮ, рамеснiкаСЮ. Для практычнага ажыццяСЮлення сваей праграмы наваградцы выкарысталi князя МiндоСЮга, а потым яго сына Войшалка. Невядома, цi сам МiндоСЮг прыслаСЮ да наваградцаСЮ прапанову злучыць свае сiлы, цi наваградскiя СЮплывовыя людзi паслалi запрашэнне на княжанне.
Дзейнаiь Войшалка, Трайдзена i Вiценя.
Першую цаглiну СЮ падмурак гэтай дзяржавы СЮ другой чвэрцi XIII ст. заклаСЮ МiндоСЮг. Паводле летапiсаСЮ i хронiк, МiндоСЮг - сын буйнейшага феадала Лiтвы, князя Рынгольта. Упершыню РЖпацьеСЮскi летапiс згадаСЮ МiндоСЮга 1219 г. У гэтым годзе быСЮ заключаны лiтоСЮска-валынскi мiрны дагавор. Лiтву прадстаСЮлял i пры гэтым 21 князь, з ix пяцёра - "старэйшых", у тым лiку МiндоСЮг.
У iмкненнi да СЮстанаулення адзiнаасобнай улады, ён адных сапернiкаСЮ зaбiСЮ, другiх выгнаСЮ з Лiтвы "i нача княжити один во всей земле Литовской и нача гордети и вельми и вознесе славой и гордостью великой и не творяще противу себя никого же". Гэта адбылося СЮ 30-я гады XIII ст., паколькi СЮжо СЮ 1236 г. крынiцы СЮпамшаюць "Литву Миндовга", якая стала ядром аб'яднання лiтоСЮскiх зямель. У вышку жорсткай барацьбы МiндоСЮгу СЮдалося паклаii пачатак палiтычнай, тэрытарыяльнай кансалiдацыi гiтарычнай Лiтвы - паСЮднёвай ускраiны балцкiх зямель. Toe, што ён апынуСЮся СЮ Наваградку, не было выпадковым. Наваградак узнiк на пауднёва-заходнiм ускрайку зямлi племенi Лiтва, а далей на захад ад яго жылi яцвягi.
Гiсторыкi даюць розныя варыянты развiцця палiтычнай кар'еры МiндоСЮга. Адны лiчаць, што лiтоСЮскi князь прыйшоСЮ у Наваградак як заваёСЮнiкк. Другiя, што пасля 1237 г., калi памёр апошнi наваградскi князь РЖзяслаСЮ, МiндоСЮг быСЮ запрошаны сюды. РЖншыя iвярджаюць, што пасля паражэння СЮ барацьбе з крыжакамi пазiцыi МiндоСЮга СЮ Лiтве значна аслаблi. Гэта выкарысталi палiтычныя npaцiСЮнiкi, якiя распачалi супраць яго барацьбу. Тады МiндоСЮг з рэштай сваей дружыны накiроСЮваецца СЮ суседнi Наваградак, дзе быСЮ прыняты на княжанне. Наваградская знаць зрабiла яго князем, каб выкарыстаць у cвaix палiтычных мэтах. I хоць яшчэ i сёння часам паСЮтарецца тэза аб летувiскай каланiзацыi Наваградчыны i Гарадзеншчыны як пачатку СЮтварэння ВКЛ, гэта не пацвярджаецца нiякiмi пiсьмовымi крынiцамi. Гэтак жа няма падстаСЮ лiчыць МiндоСЮга iзг