Утварэнне Вялiкага княства ЛiтоСЮскага, Рускага i Жамойцкага
Информация - История
Другие материалы по предмету История
пра ix славянскае паходжанне.
У 90-ыя гады цемра над гэтым кутом ЕСЮропы пачынае рассоСЮвацца. ПераадолеСЮшы самыя цяжкiя часы, ЛiтоСЮская дзяржава паволi, але няСЮхiльна пачынае СЮзыходзiць да вяршыны сваей магутнаii. У першую чаргу гэта было звязана з дзейнаiю вялiкага князя Вiценя (12931316). Мы не ведаем, дзе i калi ён нарадзiСЮся, з якога роду паходзiСЮ, як памёр. Гiсторыкi звярнулi СЮвагу на славянскае iмя Вiценя i яго сыноСЮ - Boiнa i Фёдара. Яны СЮказваюць на славянскiя каранi князя. ПравiСЮ Вiцень у Наваградку, якi пры iм заставаСЮся сталiцай ВКЛ. Ён змагаСЮся за СЮнутранае СЮмацаванне дзяржавы. Яму СЮдалося дабiцца яе палетычнага адзiнства. Нашчадкi iншых княжацкiх дынастый больш не прэтэндавалi на яе трон. Вiценева княжанне пачалося СЮ вельмi неспрыяльных умовах. У 1294 г. паднялi паСЮстанне жамойцкiя феадалы, маючы намер пайii на саюз з крыжакамi Вiцень мячом уцiхамiрыСЮ ix.
I Наваградак, i Полацк разумелi неабходнаiь аб'яднання сiл у барацьбе з крыжакамi i мангола-татарамi. Князь лiтоСЮскай дынастыi - TaСЮцiвiл, пляменнiк МiндоСЮга, упершыню згадваецца СЮ Полацку СЮ 1262-1263 гг. Даследчыкi мяркуюць, што далучэнне Полацкай зямлi да ВКЛ адбылося пры Войшалку, але часам канчатковага аб'яднання звычайна лiчаць 1307 год, як запiсана СЮ М. СтрыйкоСЮскага: "Лiтва СЮ 1307 г. авалодала Полацкам." Як адбылося гэта аб'яднанне - пры адсутнаii дакументаСЮ меркаваць цяжка. Вiдавочна, што не вайсковай сiлай, а на падставе "рады"- дагавора, якi гарантаваСЮ палачанам захаванне мяiовых законаСЮ i суда, i ca згоды полацкага баярства i багатага купецтва. Аб'яднанне ВКЛ з Полацкай зямлёй хутчэй за СЮсё адбылося праз выбранне палачанамi сваiм князем Вiценева сына Boiнa. РЖснуе гiпотэза, якую некаторыя гiсторыкi лiчаць за праСЮду. Полацкi князь Канстанцiн нiбыта завяшчаСЮ Полацк рыжскаму бicкyпy. Бiскупавы людзi, прыбыСЮшы СЮ горад, пачалi СЮводзiць каталiцтва, а палачане паСЮсталi i папрасiлi дапамогi СЮ Вiценя, i той са сваёй дружынай расправiСЮся з немцамi. На полацкi пасад быСЮ выбраны яго сын Воiн.
Выгада ад аб'яднання была СЮзаемная. Вiценева войска было СЮзмоцнена вайсковымi сiламi Полацкай зямлi. Полацк захаваСЮ вечавы лад, аСЮтаномнаiь зямлi, маёмасныя правы, непадуладнаiь вялiкакняжацкаму суду, самастойнаiь у пытаннях веры i гандлю. Значным тэрытарыяльным прырашчэннем у час Вiценя было далучэнне да ВКЛ Бераiейскай зямлi. У 1315 г., па сведчанню Васкрасенскага летапiсу, ён "прибавил земли Литовское много и до Бугу".
СтаСЮшы князем у Наваградку, Вiцень "измысли себе герб и всему княжеству печать: рыцер збройный на коне з мечем, еже ныне наричут погоня". Спачатку асабiстая эмблема князя, Пагоня з цягам часу стала гербам дынастыi вялiкiх лiтоСЮскiх князёСЮ, а з 1384 г. - дзяржаСЮным гербам ВКЛ. Сучаснымi даследчыкамi выказваецца думка, што Пагоня мае больш старажытнае па-ходжанне i бярэ свой пачатак ад папярэднiкаСЮ Вiценя. Увядзенне княжацкага герба i агульнадзяржаСЮнай пячаткi, толькi будучы замацаванымi якой набывалi юрыдычную сiлу дакументы, было важным цэнтралiзатарскiм крокам.
Вiценева княжанне прайшло СЮ войнах з жамойцкiмi феадаламi, пpycкiмi i лiвонскiмi крыжакамi, з палякамi. Паводле падлiкаСЮ, за 24 гады ён здзейснiСЮ 11 паходаСЮ у Прусiю, 5 у Лiвонiю, 9 у Польшчу. 3 1284 г., пасля канчатковага пакарэння тэСЮтонамi прускiх аСЮтахтонаСЮ, тэрыторыя ВКЛ становiцца аб'ектам aгрэcii Прускага ордэна. Ён прыступiСЮ да рэалiзацыi важнейшай стратэгiчнай задачы (якую яму так i не СЮдалося вырашыць) - злучэння па сушы праз Жамойць cваix прускай i Лiвонскай фiлiй. На працягу 13001315 гг. ордэнскае войска правяло 20 рэйдаСЮ з тэрыторыi Пpycii на Жамойць i Лiтву, у першую чаргу на Гародню. У 1284, 1295, 1296, 1305, 1306 (двойчы), 1311 (тройчы), 1314 гг. крыжакi нападалi на землi Гарадзеншчыны. Biцень прыклаСЮ нямала намаганняСЮ для СЮмацавання Гароднi i папаСЮнення яе гарнiзона. Старастам у горад ён назначыСЮ Давыда сына былога нальшчанскага князя ДаСЮмонта. Чвэрць стагоддзя Давыд абараняСЮ край ад крыжацкай навалы. У 1311 i 1315 гадах Вiцень сам узначалiСЮ паходы баявых дружын у Прусiю. Абодва яны былi няСЮдалымi. Паход 1315 г. стаСЮ апошняй справай вялiкага князя. Вяртаючыся назад, ён быСЮ забiты СЮдарам маланкi.
Гаспадаранне Вiценя можна ахарактарызаваць як паспяховае процiдзеянне крыжакам, пры адначасовым павелiчэннi СЮплыву на суседнiя pycкiя землi. Маладая дзяржава пры iм трымалася СЮпоравень з наймацнейшымi суседзямi. 1316 год можна СЮмоСЮна прыняць за дату завяршэння стварэння дзяржавы. Пры Гедымiне (13161341 гг.) гэты працэс стаСЮ незваротным, жыццястойкаiь новага дзяржаСЮнага СЮтварэння стала вiдавочнай, распачаСЮся яго бурны рост у геаграфiчнай i палiтычнай прасторы сярэднявечнай ЕСЮропы.
КАНЦЭПЦЫЯ РОТВАРЭННЯ ВЯЛРЖКАГА КНЯСТВА ЛРЖТОРОСКАГА РО КНРЖЗЕ М.РЖ.ЕРМАЛОВРЖЧА тАЬПА СЛЯДАХ АДНАГО МРЖФАтАЭ
Адзiн з тэзiсаСЮ традыцыйнай (лiтоСЮскай) канцэпцыi СЮтварэння ВКЛ аб заваяваннi беларускiх зямель Лiтвой гiсторык М.РЖ.Ермаловiч лiчыць мiфам. У кнiзе тАЬПа слядах аднаго мiфатАЭ найбольш поСЮна выкладзена СЮмоСЮна названая намi новая (беларуская) канцэпцыя СЮтварэння Вялiкага княства ЛiтоСЮскага.
Асноуныя тэзicы новай (беларускай) канцэпцыi СЮтварэння ВКЛ:
- Нiводная гiстарычная крынiца не пацвярджае лiтоСЮскага заваявання Чорнай Pyci i iншыx беларускiх зямель, што нiбыта i паклала пачатак утварэнню ВКЛ. Такое iвярджэнне СЮзнiкла СЮ сярэдзiне XVI ст., каб iдэалагiчна абгрунтаваць права Вялiкага княства ЛiтоСЮскага на беларускiя землi, значная частка якiх тады часова была занята войскамi РЖвана Грознага. Гэта версiя праз "Хронiку" М.СтрыйкоСЮскага перайшла СЮ многiя кнiгi па гiсторыi, пазней б