Утварэнне Вялiкага княства ЛiтоСЮскага, Рускага i Жамойцкага
Информация - История
Другие материалы по предмету История
ыла некрытычна прынята шмат якiмi даследчыкамi i, стаСЮшы традыцыйнай, доСЮгi час не пераглядалася.
- Значнай перашкодай для аб'ектыСЮнага асвятлення працэсу СЮтварэння Вялiкага княства ЛiтоСЮскага з'яСЮляецца атаясамлiванне летапiснай Лiтвы (XI - XIII стст.) з усходняй часткай сучаснай Лiтвы (тагачаснай АСЮкштайцiяй): Лiтва гэта АСЮкштайцiя. Аднак гiстарычныя сведчаннi i тапанiмiка паказваюць, што пад уласна Лiтвой у XI-XIII стст. разумелася тэрыторыя Верхняга Панямоння, якая знаходзiлася палмiж Полацкай, Турава-Пiнскай i Новагародскай землямi i якая побач з iмi з'яСЮлялася адной з гiстарычных аблаiей Беларусi. Менавiта яна i была далучана да Новагародка спачатку СЮ 50-х гадах XIII ст. лiтоСЮскiм перабежчыкам МiндоСЮгам, а пасля, у 60-х гадах, канчаткова яго сынам Войшалкам. Адсюль, з Беларускага Панямоння, дзе знаходзiлася летапiсная Лiтва, i пайшла назва новай дзяржавы як ЛiтоСЮскай.
- Toe, што СЮтварэнне Вялiкага княства ЛiтоСЮскага суправаджалася заваяваннем балцка-лiтоСЮскiх зямель (Лiтвы, НальшчанаСЮ, Дзяволтвы), знiшчэннем i выгнаннем ix феадалаСЮ, адхiляе пашыранае СЮ навуцы iвярджэнне, што СЮзнiкненне гэтай дзяржавы дыктавалася iнтарэсамi лiтоСЮскiх феадалаСЮ. Паколькi СЮтварэнне ВКЛ было найперш вынiкам эканамiчнага, палiтычнага i культурна-этнiчнага зблiжэння i аб'яднання беларускiх зямель, то дадзены гiстарычны працэс адпавядаСЮ iнтэрэсам беларускiх феадалаСЮ, што i характарызуе гэту дзяржаву найперш як беларускую. Таму становiцца зразумелым, чаму СЮ Вялiкiм княстве ЛiтоСЮскiм пануючае меiа заняла беларуская культура i дзяржаСЮнай стала беларуская мова (Ермаловiч M.I. Па слядах аднаго мiфа. С.83 - 84).
У новай (беларускай) канцэпцыi, па-першае, лiтоСЮцаСЮ альбо не заСЮважаюць, альбо памяншаюць ix ролю ва СЮтварэннi ВКЛ: былi заваяваны, далучаны да Новагародка. РЖншы раз дапускаецца, што лiтоСЮцы былi асiмiляваны, абеларушаны. Па-другое, дзяржаСЮнаiь не разглядаецца як палiтычнае СЮтварэнне, сукупнаiь палiтычных iнстытутаСЮ, а зводзiцца да тэрыторыi, мовы, этнiчных прыкмет: дзяржаСЮнаiь беларуская таму, што большаiь насельнiцтва складаСЮ беларускi этнас, панавала беларуская культура, а жыхары карысталiся беларускай мовай. На самой справе, дзяржаСЮнаiь гэта не тэрыторыя, не мова i культура, не этнас, а механiзм, машына, якая рэгулюе палiтычныя, сацыяльна-эканамiчныя, культурныя i мiждзяржаСЮныя адносiны.
Першакрынiцы аб падзеях XII - XIII стст. сведчаць аб тым, што старажытная Лiтва знаходзiлася на тэрыторыi сучаснай Беларусi. РЖпацьеСЮскi летапiс пад 1159г. паведамляе пра тое, што мiнскi князь Валадар Глебавiч "ходяше под Литвою в лесех", а пад 1162г., што ён жа выступiСЮ на свайго працiСЮнiка "с Литьвою". 3aпic РЖпацьеСЮскага летапiсу пад 1262г. сведчыць аб тым, што князь Войшалк "учини собе манастырь на реце на Немне, межи Литвою и Новым городком". Вядома, што Войшалк заснаваСЮ манастыр там, дзе цяпер знаходзiцца в. ЛаСЮрышава (на паСЮночны СЮсход ад Навагрудка, у кiрунку Мiнска). Значыць, Лiтва знаходзiлася памiж Новагародскiм - на захадзе i Miнскiм на СЮсходзе княствамi.
На поСЮднi старажытная Лiтва межавала з Турава-Пiнскай зямлёй. У летапiсных звестках пра Новагародак 50 - 70-х гадоСЮ XIРЖРЖ ст. гаворыцца аб пранiкненнi галiцка-валынскiх князёСЮ з Лiтвы СЮ гэты горад. Так, РЖпацьеСЮскi летапiс пад 1253г. пацвердзiСЮ, як галiцка-валынскiя князi iдучы праз Miнск на Новагародак, сустрэлi на сваiм шляху Jliтвy, якая вopaгaСЮ "гнаше через болото до реки Щарье" ( левы прыток Нёмана Шчара). Нарэшце, сyпpaцiСЮленне Лiтвы было зломлена, зямля Новагародская заваявана. Нa поСЮначы летапiсная Лiтва межавала з Полнцкiм княствам па Бярэзiне (прыток Нёмана).
На думку некаторых навукоСЮцаСЮ XIX ст., старажытная Лiтва знаходзiлася СЮ мiжрэччы Вiлii i Нёмана, дзесьцi СЮ раёне Вiльнi, ТрокаСЮ, Лiды, Гродна. РЖншыя даследчыкi лiчылi, што Лiтва займала значна большую тэрыторыю ад Браслава да Мiнска, ад Брэста да Жэмайцii, уключаючы СЮсю АСЮкштайцiю. Pycкiя даследчыкi, якiя вывучалi ПаСЮночна-Заходнi край, лiчылi, што Лiтва XI - XIII стст. знаходзiлася на захадзе ад Мiнска; жыхароСЮ гэтай гiстарычнай воблаii сучаснай Беларусi называлi лiцвiнамi. М.Ермаловiч не з'яСЮляецца першым гiсторыкам, якi летапiсную Лiтву шукаСЮ на тэрыторыi сучаснай Беларусi. Заслуга Ермаловiча СЮ тым, што ён на аснове першакрынiц удакладнiСЮ межы старажытнай Лiтвы, якая, на яго думку, займала тэрыторыю ад Маладзечна да ЗаслаСЮя i Дзяржынска (усходняя мяжа Лiтвы праходзiла прыблiзна СЮ 30 км ад Мiнска), далей да сучасных Баранавiч, Ляхавiч i Слонiма. Заходняя мяжа старажытнай Лiтвы праходзiла прыкладна СЮ 20 км ад Новагародка, дзесьцi СЮ раёне Карэлiч. Па нёманскай Бярэзiне праходзiла мяжа памiж Лiтвой i Полацкiм княствам.
Што датычыць усходняй часткi сучаснай Лiтвы, то СЮ XI-XIII стст. яна называлася Аукштайцiяй. Пазней у сувязi з перанясеннем сталiцы дзяржавы з Новагародка СЮ Вiльню назва "Лiтва" з Верхняга Панямоння паступова пачала пераходзiць на СЮсход сучаснай Лiтвы i замацоСЮвацца там. Але адначасова яна працягвала захоСЮвацца i на ранейшым меiы яшчэ цэлыя стагоддзi. М.Ермаловiч у сваёй кнiзе (с.28 - 29) прыводзiць доказы гэтага. У МагiлёСЮскай хронiцы пад 1695г. гаворыцца, што лiтоСЮскае пагранiчча праходзiла недалёка ад Мiнска i Слуцка. Дзекабрыст А.БястужаСЮ, якi жыСЮ у 1821г. на тэрыторыi сучаснага Валожынскага раёна, пецярбургскiм знаёмым паведамiСЮ такi свой адрас: "Литва, д.Выганичи, в 40 верстах от Минска". А.Мiцкевiч (1798 - 1855), якi нарадзiСЮся каля Навагрудка, сваю айчыну называСЮ Лiтвой. Беларускi пiсьменнiк В.Дунiн-Марцiнкевiч (1807 -1884) лiчыСЮ, што ён вырас сярод лiцвiнаСЮ. Ураджэнец Гродзе?/p>