Ылым министрлігі ministry of education and science of republic of kazakhstan
| Вид материала | Тезисы |
- Ministry of Education and Science, Youth and Sport of Ukraine, 382.75kb.
- Ылым министрлігі л. Н. Гумилев атындағы еуразия ұлттық университеті заң факультеті, 1996.9kb.
- Автономная некоммерческая организация, 41.78kb.
- Ылым министрлігі ы. Алтынсарин атындағЫ Ұлттық білім беру академиясы, 651.63kb.
- Ылым министрлігі с. Аманжолов атындағы шығыс қазақстан мемлекеттік университеті, 983.92kb.
- Ылым министрлігі «ТҰран» университеті, 5763.02kb.
- Ылым министрлігі министерство науки и образования республики казахстан л. Н. Гумилев, 255.46kb.
- Selected National Issues and the Civic Program Поддержка: предоставление средств, 209.24kb.
- Ылым министрлігі әЛ–фараби атындағЫ Қазақ Ұлттық университеті, 577.59kb.
- Ылым министрлігі қазақ инженерлік теникалық академиясы, 1195.19kb.
Изучение демографической истории СССР, в том числе Кыргызстана в 20-50-е гг. имеет важное значение, поскольку в данный период были осуществлены социалистические преобразования, которые существенно изменили демографический процесс. Так же к этому периоду относится Отечественная война, которая вызвала огромную катастрофу в демографическом развитии человечества.
В демографическом развитии кыргызского населения данный период имел двоякое значение. С одной стороны, негативные последствия социалистических преобразований, осуществленных в основном за счет людских ресурсов, привели в мирное время к нарушению эволюционного характера изменений динамики его численности; огромные людские потери в годы Великой Отечественной войны и ее последствия катастрофически сказались на дальнейшем демографическом развитии. С другой стороны, в результате всех этих преобразований произошел небывалый качественный скачок в социально-профессиональной и культурно-образовательной структуре кыргызского населения.
Муқәддәс Мирза
Үрімжі/ҚХР
ҚАЗАҚ-ҰЙҒЫР МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕРІНІҢ ЭТНОМӘДЕНИ СИПАТЫ
Бүгінгі жаһандану дәуірінде ерекше байқалатын құбылыс – белгілі бір ұлтқа тән өзіндік ерекшеліктердің азайып бара жатқандығын адамзат өкілдерінің мойындауы. Әрине, мұндай өзгерістер өмірдің бір саласында тым жылдам көрінсе, енді бір саласында баяу орын алуда. Сондықтан ғылымда «этникалық мәдениет» және «этнос мәдениеті» деген түсініктер қалыптасқан. Қазір жер бетінде басқа халықтар мәдениетінің әсерін сезінбеген этникалық қоғамдастықты табу мүмкін емес. Мұндай жағдай ұлтаралық қарым-қатынастардың тереңдігі мен жан-жақтылығынан байқалады. Өйткені әрбір ұлт өз бетінше жеке өмір сүре алмайды, олардың қазіргі тіршілігі бір-бірімен өзара тығыз байланысты. Кез келген адам өз өмірінде бір әлеуметтік топтан екінші әлеуметтік топқа, бір мемлекеттен басқа мемлекетке ауысуы мүмкін, бірақ өз бойында қалыптасқан этникалық тамырларынан мүлде ажырап кете алмайды. Осы әркімнің ұлттық-этникалық көзқарасын, салт-санасын берік сақтап, атадан балаға мирас ретінде жеткізетін－халық мақал-мәтелдері. Академик Ә.Қайдардың; «Мәдениет жеке адам басына тән қасиеттен басталып, бүкіл ұлттық менталитетті, ғасырлар бойы қалыптасқан ұлттық сана, дүниетаным, салт-дәстүр, рухани материалдық байлықтың бәрін түгел қамтитын өте күрделі ұғым», деуі мәдениетті тілмен байланыстыра зерттеудің маңыздылығын аша түседі. ҚазақҰйғыр мақал-мәтелдері – этностың бүкіл рухани, мәдени байлығының өзегі. Осы мақал-мәтелдерде халықтың ғасырлар бойы жинақталған заттық рухани байлықтарында терең білімі, тәжірибесі, көзқарастары мен талғам дағдылары көрініс табады. Әрбір этностың өзіне ғана тән рухани мүмкіншілігінен, өзіндік ұлттық логика мен ойлау жүйесінен туындаған, өз тілінің болмысына сәйкес айтылған даналық қорының қалыптасуы заңды. Мақал-мәтелдерді дүниеге келтіру, обьективті болмыс туралы логикалық, философиялық пайымын, ой-толғаныстарын, ұлттың салт-дәстүр, әдет-ғұрып, наным-сенімі сияқты құндылықтарын ментальдық тұрғыдан қабылдап, бейнелі түрде, қысқа да нұсқа етіп айта білу тек сол ұлт өкілдеріне байланысты ерекше құбылыс. Сондықтан тіл деректері, оның ішінде мақал-мәтелдер тұла бойы тұнып тұрған шежіре саналады. Тілде қалыптасқан мақал мәтелдер ұйғыр және қазақ халқының, қайсысының болмасын салт-дәстүрлерін, сол халықтың мінез-құлқын, қасиеттерін бейнелейді. Әсіресе, екі ұллтқа да тән бауырмалдық, ақжарқындық, кеңпейілдік. Бұл екі ұлттың мақал-мәтелдерінде өз ерекшеліктерімен қалптасып бізге дейін келген болса ,соған ұқсас Қазақ халқына тән қонақжайлық,төрт түлік малдың қыр сырын жетік білү жағынан, Ұйғыр халқына тән еңбекқорлық, атыз-арық істерін ігерү, көкат өнімдеріне жақындығы, ұйымшылдық сынды қасиеттерін таныта алады. Әрине, бұл қасиеттер басқа халықтарда да кездеседі. Бірақ осы сапалар әр халықта әр қырынан көрінеді. Әсіресе бұл ойымызды ұйғыр ғалымы Ғ.Османның: «Уйғур мәдәнийити өзигә хас хусусийәткә егә. Шинжаңниң әтрапини егіз тағлар, қумлуқлар, бипаян яйлақ түзләңликләр айрип туриду. Башқа мәдәнийәт районлири билән болған мунасивәттә әлвәттә чәклимигә учрайду. Шуңа мустәқил мәдәнийәт қурулмиси вә миллий услупни шәкилләндүргән археолегийтлак материялларға қариғанда, бизниң әждатлиримиз кона таш қурал дәвридин тартипла Шинжаңда тирикчилик қилип кәлгән», - деген сөзі нақтылай түседі [2;95б ]. Нақты түсіндірсек, ұйғыр мәдениеті өзіндік ерекшеліктерге ие. Шинжаң өлкесін айнала заңғар таулар, құм далалар, жайлаулар, түз далалар қоршап тұрады. Олардың басқа мәдениет аймақтарымен қарым-қатынастары шектеулі. Соған орай өзіне тән мәдени құрылымы және ұлттық стилі қалыптасқан. Археологиялық материалдарға қарағанда, біздің ата-бабаларымыз ежелден көне тас құрал дәуірінен бастап, Шинжаң өлкесінде тіршілік етіп келген.
Омарбеков Т.О.
Алматы/Қазақстан
АЛБАНДАР: ОРТА ҒАСЫРЛАРДАҒЫ ЭТНИКАЛЫҚ ТАРИХ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Мақалада Албан қазақ тайпасының этникалық пайда болуының мәселелері қарастырылады.
Албан тайпасының ежелгі шығу тегі туралы әртүрлі тарихи көзқарастар бар. Оның арғы тамырын біздің заманымызға дейін өмір сүрген Йұрпан еліне дейін апаратын тарихшылар да баршылық.
Тайпалық бірігуінің ортағасырлық тамыры зерттеледі, бұл тұрғыда аз зерттелген мәселелер қарастырылады. Автор ежелгі және дәстүрлі деректерді зерттеу негізінде қазақтардың Албан тайпасының ежелгі түріктермен тамырлас деген тұжырымға келеді.
Кабульдинов З.Е.
Астана/Казахстан
НЕКОТОРЫЕ АСПЕКТЫ ИЗ ИСТОРИИ ЗАСЕЛЕНИЯ КАЗАХАМИ ОМСКОГО УЕЗДА АКМОЛИНСКОЙ ОБЛАСТИ
Вопрос формирования казахского населения на территории современной Омской области является одним из актуальных направлений отечественной истории.
Как известно, южная часть этого региона до начала XX века входила в состав Омского уезда Акмолинской области. Район Среднего Прииртышья издревле стал заселяться многочисленными тюркскими племенами. Население районов Западной Сибири находилось в постоянном контакте с населением Северного, Центрального, отчасти Восточного Казахстана. На рубеже XIII в. в связи с походами Чингисхана на территории Западной Сибири нашли прибежище многие тюркоязычные племена, в т. ч. и кыпчаки. Но одним из самых крупных этнополитических образований в Западной Сибири было объединение тюркоязычных племен на территории Среднего Иртыша, Тобола, Ишима и Туры, в котором главенствующую роль играли кереиты.
О том, что предки казахских родов Керей и Уак начали заселять юг Западной Сибири еще в начале XIII в., свидетельствуют и некоторые материалы из устного народного творчества казахов, в частности поэма «Елимай», написанная, со слов некоторые фольклористов, знаменитым казахским батыром Кожаберген-жырау Толыбай-сыншыулы по горячим следам «Годов великого бедствия» (1723-1727 гг.).
О кочевании в первой половине XVI века казахов - кереев из подродов Есбола и Есеналы на территории будущего Омского уезда Акмолинской области свидетельствует еще один не менее уникальный памятник устного народного творчества - «Айтыс Жолдыбая и Баймагамбет-кожи», записанный автором этих строк в 1991 году у известного фольклориста Абдрахманова Рахимжана. Сам же айтыс прошел в 1914 году между известными на весь Омский уезд поэтами-импровизаторами - Жолдыбаем из рода Керей и Баймагамбетом-кожа в местности Отын уйген Покровской волости Омской уезда Акмолинской области.
Данные, почерпнутые нами из поэмы Кожабергена, айтыса Жолдыбая и Баймагамбета-кожи, подтвержденные генеалогией (шежире) омских казахов, данными топонимики, а также историческими преданиями, дают нам возможность несколько реконструировать некоторые фрагменты из истории казахов Омского Прииртышья применительно к XIII-XVІІI вв. Комплекс письменных и фольклорных источников свидетельствует о том, что территория казахской земли, позднее вошедшая в состав Омского уезда Акмолинской области, была населена казахами и их предками издревле.
В родоплеменном отношении Омский уезд в основном состоял из казахских родов и племен: керей, кыпчак, атыгай, караул, относившихся к Среднему жузу. В незначительном числе были и другие представители Среднего (агыс, канжигалы, найман и т. д.). Младшего (табын, джагалбайлы) и Старшего (канглы) жузов, а также султаны, ходжи, калмыки и теленгуты, не входившие в традиционную родоплеменную структуру казахского общества. И что интересно, в каждой волости был «костяк» из одного определенного рода: в Черлакскои в основном превалировали кипчаки, в Покровской и Курганской - кереи, в Омской - атыгаи и в Николаевской - караулы.
В целом, как свидетельствуют письменные и фольклорные источники, Омский уезд Акмолинской области стал заселяться казахами и их предками задолго до русской колонизации. Письменные и фольклорные материалы свидетельствует о том, что наиболее ранними насельниками уезда является кереи, аргыны и кипчаки.
Кстати, порядок расселения казахов на территории современного юга Омской области, куда вошла значительная часть автохтонов бывшего Омского уезда Акмолинской области, сохраняется и по сегодняшний день. Сегодня на территории области проживает около 100 тысяч казахов. Небольшая часть населении перелеляется на территорию соседнего Казахстана.
Сартқожаұлы Қ.
Астана/Қазақстан
БАЙЫРҒЫ ТҮРІКТЕРДІҢ ОҒУЗ, ИОЛЛУҒ АТАУЛАРЫНА ҚАҚЫНДА
Автор бұл сраптамалық (аналитикалық) мақаласында түркология ғылымында талас тудырып, әртүрлі тұжырым жасалып келген өзекті проблеманы қайта көтеріп, ғасырдан астам уақыт бойы ондаған ғалымдардың жасаған талдауларымен тарихи нұсқалардың бұлжымас деректерін автор салыстыра, сараптай отырып, талдау жасап, өз ұсынысын білдірген. Онда:
- Қытайдың ежелгі және ертеортағасырдағы у-ху (uo-γurt~wou-ho), у-гэ (uo-γuo~wou-hou), Ювэнь-хэ (jiwan-γuәt~yuan-ho), Вэй-гэ (wou-hou~wei-ge) деп белгілеген атауларға байланысты Т. Ханэда (1957, 154-324 бб.), А. Катаяма (1981, 39-55 бб.), В. Томсен (1896, 148 б.), Ж. Ошан (2009, 496 б.), Лю Мэйсун (1980, 97-103 бб.), Т. Зәкенұлы (2005, 109-114 бб.), Қ. Сартқожаұлы (2005, 109-114 бб.), Э. Пуллибланк (1956, v. XXVIII), Ж.Р. Гоамилтон (1962, 23-64 бб.) еңбектеріне сараптама жасай отырып, байырғы түрік бітіг мәтіндерінің түпдеректерімен салыстыра қарастыра келіп, байырғы түріктердің ОҒУЗ атты тайпалық одағының атауы екенін дәлелдеген.
- Ертеортағасырда Орталық Азиядағы түрік текті оғуз тайпаларынан бастап, бас қосып, бір тудың астына жиналып, тайпалық одақ құрып, халықтың менталитетінде қасиетті деп кие тұтқан «тоғыз» санын әрбір тайпалық одақтар атауларына қосып атайтын дәстүр пайда болған. Аталмыш тайпалық одақ басқалармен терезесі тең болғанын көрсетіп, халықтың символы есебінде түсінілгені туралы автор тұжырым жасайды. Онымен қатар, тоғыз-оғуз этникалық атау емес, саяси атау екенін дәлелдейді.
- Қытайдың Таң патшалығының ресми шежірелерінде
деп белгіленген иероглифті зерттеушілер yo-wo-ko, немесе yao-lo-ko деп транцкрипция жасап, «jaγlakar (yaγlaqar)» деп жаңғыртып келген еді. Ғылыми әдебиеттерде осы жаңғыртпа қалыптасқан.
Автор байырғы түрік бітіг (рун) мәтіндегі Тэс, Теркін және Орда-Балық (Қарабалғасун)-дағы соғды мәтініндегі Иоллуғ тайпасына байланысты дерек ақпараттарды Қытайдың әлеуметтік шежірелерінде белгіленген иероглифпен салыстыра сараптай отырып, жоғарыдағы yo-wo-ko, yao-lo-ko деген атауларды «Иоллуғ» деп жаңғырту дұрыс деген тұжырым жасаған.
Бұл үш үлкен проблемаға жүргізілген сараптама, Монғол даласында б.з. VIII-IX ғғ. орнаған Біріккен түрік (ұйғыр) қағанаты ертеорта ғасырдағы түрік империясының үшінші патшалығы болғанын дәлелдейтін ғылыми тұжырымдамалардың бірі болып есептелінеді.
Неджефоглу Г.
Карс/Турция
ОРНАМЕНТЫ - ИСТОРИЧЕСКИЙ ПАМЯТЬ ТЮРКОВ
Современные искусствоведы разделяя тюркское искусство на разные искусство как сибирское, скифское, исламское, сельджуское, монгольское, иранское искусство или искусство гуннов и кочевников, делают попытку исследовать их как самостоятельные искусства. Однако надо отметить, что тюрки имеют общеспецифический язык искусства, так же как и общий тюркский язык. Определяя правила и законы, другими словами, грамматику языка искусства мы имеем возможность глубже и всесторонне понимать наше древнее искусство, а так же добится развития нашего общего искусства с помощи присущими ему внутренными законами. Это искусство сушествующий на протежение тысячелетий на обширной территорий (от китайской стены до гранц Европы) как и язык является единым и обюим для всех тюрков. На наш взгляд не совсем верным является разделение его как на искуссво азербайджанское, узбекское, казахское, киргизское, туркменское, османское, уйгурское и т. д. Определяя грамматические правила и законы присущее вышеуказанным “искусствам”, тюркское искусство должно изучатся и исследоватся в пределах единого времени и пространства как единое целое. В книге проф. Худу Мамедова “Память орнаментов” была сделана такая попытка исследовать тюркских орнаментов в таком русле.
В последние десятилетия нашего времени использование чужих инонациональных изобразительных систем привело к визуальной забывчивости и беспамятности в тюркском мире. В результате современное тюркское изобразительное искусство стaло вырожденной ветвю инородного европейского искусства и перестало быть духовной средой для продолжения традиционного образа жизни и быта тюрков.
В докладе рассмотриваютса орнаменты называемые кристаллографическими по схожести структурным изображениям кристаллов, которые являются доказательством общей культуры и истории тюрков сушествущюие на общирной территории Евразии более восьми тысяч лет.
Әбуев Қ.Қ.
Көкшетау/Қазақстан
ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНЫҢ ІРГЕ ТАСЫН ҚАЛАУШЫ ӘЗ-ЖӘНІБЕК
Жәнібек Хан Әбу Сайд (1420–1474 жж.) – XV ғасырдың екінші жартысында өзінің немере туысы Керей ханмен бірге Қазақ хандығының негізін қалаған. Қазақ тарихында екі ақ ханға «әз» атағы берілген, соның бірі Жәнібек хан, екіншісі Тәуке хан. «Әз» деген сөзге «Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінде» былай деген анықтама берілген: «Ардақты, қадірлі». Осы мәселе жөнінде қазақтың ұлы ғалымы-ағартушысы Шокан Уәлиханов былай деп жазған: «Аңыздардан мәлім Жәнібек тақсыр дана (әз), міне сондықтан қазақтар оны тек қана Әз Жәнібек деп атайды, және тағыда белгілісі оның уәзірі озық ойылы шұрайлы сөздің шебері Жиренше шешен болған. Жәнібек билік құрғанда, туыстас қазақтар мен ноғайлар бірге көшіп конған, ол кез қазақ жырларында алтын ғасыр деп аталынады. Қазақтың көптеген аңыз – дастандары да сол алтын ғасырға дөп келеді. Сондай-ақ, Жиренше шешеннің бірлік, тәлім-тәрбиелік нақылдары, әділ хан Әз-Жәнібек те, қазақтың философ-данасы Асан қайғы да осы күнге дейін далалықтардың аузынан түспейді». Шокан Уәлихановтың осы сөздерін басқа шығармаларда растайды.
Жәнібек хан 1465/66 жылдан 1474 жылға дейін Қазақ хандығының ханы болды. Ол төре тұқымынан, арғы атасы Жошы хан, бергісі-атақты Орыс хан. Кейбір шығыс деректерінде Орыс ханды Жошының үлкен ұлы Орда Ежен нәсілінен, ал енді бірер деректерде, соның ішінде Әбілғазының «Түрік шежіресінде», Қадырғали Жалаиридің «Жәми ат-Тауарихында» ол Жошының кіші ұлы Тоқай Темірдің ұрпағы делінген.
Әбілғазы Бахадур хан өзінің түрік шежіресінде Жәнібектің ата тегін былайша таратады: «Шыңғыс хан – Жошы хан – Тоқай Темір - Өз Темір – Хожа Бадақұл ұғлан – Орыс хан – Құйыршық хан – Барақ хан - Әбусағит (лақабы Жәнібек хан)». Осы мағлұматты XVI-XVII ғасырлық авторлар Өтеміш Қажы, Махмуд ибн Уали, Қадырғали Жалаириде ұстанды. Қалай болғанда да Жәнібек Орыс хан немересі екендігі дау туғызбайтын жәйт. Ал осы Орыс хан есімін бірде Өріс хан деп (Қазақстан тарихы. Энциклопедия), бірде Ұрыс хан деп (Қазақстан тарихы. 2 том. Алматы, 1998, 329-330 б.) аталып жұр. Біздіңше оның азан шақырып қойған аты Мұхаммед болғанымен оны Орыс хан деп атап кеткен. Өйткені Орта ғасырда далалықтардың шәші сары көзі көк баланы осылайша Орыс деп атап кетуі жиі кездесетін болған. Мысалы, Брокгауз-Эфрон энциклопедиясында «Урусовы – княжеский род, восходящий к известному Едигею Мангиту» делінген.
Асаул А.Н.
Санкт-Петербург/Россия
ВЛИЯНИЕ ЭТНОГЕОГРАФИЧЕСКИХ ФАКТОРОВ НА ТРАНСФОРМАЦИЮ МИРА
В современных условиях этнические процессы всё больше приобретают глобальные черты. Это проявляется в усилении общих тенденций динамики этнополитических образований. В результате современная этнонациональная структура практически всех стран и регионов мира находится в состоянии постоянного изменения и трансформации. При этом региональные межэтнические процессы всё чаще проявляются на глобальном уровне, т. е. на уровне суперэтнических контактов, что находит своё отражение при взаимодействии различных цивилизаций. Фактически любая цивилизация – это проявление суперэтнической общности как результата высшей стадии этногенеза. Следовательно, суперэтносы являются отражением соответствующих цивилизаций, представляющих совокупность этносоциальных общностей в предельной форме развития, а столкновение цивилизаций – это и есть проявление межэтнических конфликтов в глобальном масштабе. С точки зрения теории столкновения цивилизаций межэтнические противоречия обычно проявляются в двух формах: во-первых, по линии разлома, т. е. между соседними государствами, принадлежащими к различным суперэтническим общностям, например противоречия между региональными державами – Индией и Пакистаном; во-вторых, конфронтация внутри какого-либо государства между этносоциальными группами разнородных цивилизаций, например, межэтнические противоречия в современной Сербии между албанцами (мусульманами) и венграми (католиками), с одной стороны, и сербами (православными), с другой. Последний пример наглядно свидетельствует о том, что существует тесная взаимосвязь между региональными и глобальными межэтническими противоречиями и конфликтами.
Результатом взаимосвязи между глобальными и региональными территориально-политическими процессами часто являются разрушение противоречивой этнополитической системы и создание новых суверенных государств. Подтверждением тому является распад бывшего СССР и появление многих этногосударственных образований, исторически связанных с различными цивилизациями.
Таким образом, в конце ХХ века обострились не просто межэтнические противоречия внутри отдельных стран, а фактически активизировались геоэтнополитические конфликты цивилизационного, глобального масштаба, но на региональном уровне. Следовательно, 90-е годы прошлого века являются началом перехода процессов регионализации на уровень классической глобализации, который характеризуется всепланетарным масштабом.
Мордовин М.
Будапешт/Венгрия
О ТЮРКСКОМ ЭТНОКУЛЬТУРНОМ КОМПОНЕНТЕ РАННЕСРЕДНЕВЕКОВОЙ КРЕПОСТИ ХИАМ
В 2007 году начались совместные, казахско-венгерские археологические исследования, частью которых являются раскопки городища Хиам. Исследованиями с казахской стороны руководит Айман Медеубаевна Досымбаева, главный научный сотрудник Президентского центра культуры, а с венгерской - Максим Мордовин, преподаватель будапештского Университета им. Этвеша Лоранда.
Городище находится в 5 км северовосточнее современного поселка Толеби (бывшее Новотроицкое), на берегу старого русла реки Шу. Городище имеет форму прямоугольника, размером 120х140 м, ориентировано строго по сторонам света. Стены сохранились на высоте от 4 до 8 м, а их оплывы достигают ширины от 15 до 25 м. По их периметру в некоторых местах прослеживаются остатки башен. Стены основаны на глинобитном цоколе, обложенным снаружи пахсовыми блоками (30х50х30). Ширина стен у основания достигает 8 м, а на сохранившемся уровне сужается до 2,5-3 м. Обкладка пахсовыми блоками хорошо прослеживается на внутренней стороне северной стены.
Датировка нижних слоев крепости основывается, в первую очередь, на поливной керамике. Интересно, отметить, что в верхних слоях процент глазурованной керамики намного ниже, чем в нижних. Этот тип находок на территории городища представлен, в первую очередь, красноглиняной посудой, с белым подглазурным ангобом и коричневым эпиграфическим орнаментом. Городища Чуйской долины дают довольно много аналогий, датируемых 10-11. вв. Пока еще не имеет параллелей ляган с желтой глазурью и зеленой арабской вязью. К эпиграфическим находкам можно еще отнести и фрагменты венчиков хумов с согдийскими надписями.
Определение этнического состава крепости и ее округи можно основывать, с одной стороны, на исторических данных, а с другой – на специфичных археологических находках. Так как заселение исследуемого объекта датируется не ранее, чем с 9-10 вв., этнокультурный состав населения городища может рассматриваться только с учетом этнического положения всего Семиречья. Согласно историческим данным, нижнее течение р. Чу в 10-11 вв. входило в состав Караханидского государства. Более того, из письменных источников известно, что где-то посредине течения располагалась одна из столиц Караханидов, город Баласагун, отождествляемый ранее с Ак-Бешимским, а сейчас в Киргизии с Токмакским, а в Казахстане с Актобинским (Степнинским) городищем. (В любом случае расстояние от крепости Хиам не превышает 200 км.) Из всего этого следует, что укрепленный объект, основанный во времена Караханидов, скорее всего, должен был быть заселен в первую очередь тюркским населением.
Богатый раскопочный материал последнего полстолетия с территории Семиречья все более явственно дает возможность различить материальную культуру изначально городского, согдийского населения от материальной культуры оседающих кочевников-тюрков. С территории крепости Хиам к таким находкам можно отнести, в первую очередь, лепную керамику (горшки), многочисленные тандыры с насечками на внутренних стенках, узкогорлые кувшины, с накладным рельефным орнаментом на корпусе. Предварительный разбор археозоологического материала тоже указывает в первую очередь на кочевнические, т.е. на тюркские традиции.
Сопоставляя археологические и исторические данные, с большой уверенностью можем выстаивать гипотезу о преобладании тюркского элемента в археологическом материале городища.