Таќия. Зат. Сырып, кестелеп істелген, тµбеге ѓана киетін ж±ќа дµңгелек бас киім (ЌТТС, 320). Л. З. Будагов: каз. تاقيه таќия, кир. تاقيه таќия, тур, тәќие تقيه, дж. Тәќи تقي, тќқе تقه (а. طاقية таќиәһ) шапочка, тюбетейка (въ Казани تاقيهтаќия бываетъ вышитая, позументомъ на бархатъ, а простая называется توبه تاي тµбетай или келлеп‰шы كله بوش), скуфья ск‰пә شكوفه, на которую надвають чалму; тур. Даќие ќажсы طاقيه قابيجي плуть, мошенникъ (похищающій шапку, что по пер. даќиед‰з طاقيه دوز), дмир таќиесы دمير تقيهسي каска; кир. Таќиесы تاقيهسي бір бµлек بربولمق у двухъ одна шапочка – самая короткая дружба, нераздльность имущества двухъ друзей - деген (Будагов, 335). Тақия = تققه тәққе дж. (تاقييه) шапка (тқақ تَفلق к.сл.). тқы تَقي1) = дқе دخي2) дж. =تاقيه тақие [8, б.366]. Будагов кир. тәжің татарская тюбетейка, мковая шапка туркменовъ и узбековъ (Вамб.) – деген (1869: 374). Транскрипциясын жазған – автор.
Таќия – ерлердіњ жењіл бас киімі. Таќияныњ т‰рлері кµп. Биік тµбелі, тегіс тµбелі жєне ‰шкір тµбелі таќия т.б. Және де тақияның өз ерекшеліктері болады. Ерлер киетін таќияда тењге моншаќ, тана болмайды [47, б.13]. Оныњ есесіне олар «м‰йіз» «ат ерін», «шырмауыќ» сияќты µрнектерімен кестеленеді [48, б.63-95]. Биік тµбелі таќиямен тегіс тµбелі таќияныњ тігілуі бірдей. Ал, ‰шкіл тµбелі таќияны тіккенде оныњ етегін жалпаќтыѓын ‰ш елідей етіп тік тµрт б±рыш формалары тµрт б±рыш етіп ќиып алады. (Шањыраќ, 326). Н. Ж‰нісов Қараќалпаќстандаѓы ќазаќтар кепеш - таќия, тебетей дейді (Баласына кепеш сатып алды) [49, б.86]. ¦мтылады ќыздарѓа, Кепешін тартып шекеге (Алпамыс, 210); «Казахский народный костюм»: 60-таблицада таќияныњ екі т‰рі берілген. Бірі – ‰шкіл тµбелі. Екіншісі – жайдаќ тµбелі (1958: 72).
C. Е. Малов сөздігінде: таќа, таќаѓа, таќаѓы, таќаќы `курица`; ќызыл таќаѓы `рыжая курица`; таќа йыл `год курицы`; таќаныњ ойа `куриное яйцо` деп берілген [11, б.110]. Тµбе-1.зат. Топыраќтан, ќ±мнан немесе тастан ‰йіліп ќалѓан биік дµњ жер. Тµбе. II. Зат. 1. Бастыњ ењ ‰стіњгі бµлегі, ‰сті (ЌТТС, 365). К.К. Рысбергенова: Оронимические термины тµбе, жал используются и при характеристике песчаного рельефа: тµбеќ±м, ќ±мтµбе «песчаные холмы», образованные в результате деятельности ветров (Рысберген., 1993: 10). С. Маловтыњ сµзіне орай кестені былай ќ±руѓа болар еді: тµбе > таќа > таќаѓа > таќаѓы > таќаќы > ќызыл таќаѓы > таќия > тµбелдірік. С. Маловтыњ ќызыл таќаѓы да осы маѓынаны берген. Таќия > тµбетейка орысша фонетикалыќ µзгеріске т‰скен сµз. Тµбе + тей + ка ~ тµбе ќазаќтыњ тµл сµзі, -тей эмоциональды-экспрессивтік рењді ж±рнаќ -ка орыс тілініњ ж±рнаѓы. Кµрпешка (кµрпе) сµзі сияќты т‰зілген сµз. А. Ж±банов: Но я склонен рассматривать в основном значении слова тай не возростное уточнение, (тай - жеребенок второго года – А. Ќ.) а лишь указание на молодость, так как то же слова я видел бы в суффиксе уменьшительности, ласкательности -тай в составе бала-тай (сынок), аѓа-тай (братишка), єке-тай (папочка), апа-тай (сестренка, мамочка), ќалќа-тай (милая, милый) и.т.д. По этому вполне законно оформление суффикса уменьшительности из формы тег, в виде тей (ср. тебетей – тюбетейка, төбе – верх, голова, макушка -тей – суфф. уменшительности) дейді [12, б.65]. Тай-тюбе-холм однолетнего жеребенка (Потанин, 129). А. Ысќаќов: Б±л сияќты сµздер тобы зат есімніњ эмоциялыќ жєне экспрессивтік рењдерді білдіретін ішкі категориясы есебінде есептелуі керек – дейді [50, б.145-146, 53-55]. ¤лі т‰бір -ки [40, б.45-46] кей жерде єлі де пайдаланады, сол сияќты -ка - да тілдік дамудыњ ќилы кезењінен µтті. Ол орыс тілініњ с тем же значением образуются имена существительные женского рода посредством суффикса -к -а… Посредством того же суффикса -к -а образуются названия предметов… [51, б.245, 29] орыс тіліндегі зат есімнен сµз тудырушылыќ, сµз т‰рлендірушілік ќасиеті бар ж±рнаќ -ка ќазаќ тіліндегі зат есімді сµзіне жалѓанѓан. А. А. Ниязгалиева имеются тюркские слова пришедшие через русский литературный язык. Например: доќа//даќа (рус. Доха) доѓа, шолан//шылан (рус. Кулан), тебетей (рус тюбетейка и. др. И слова, пришедшие через русские говоры, например: тырашпан//трєшмµњке (рус. Тарантас; шабата (рус. Диал. Чеботы), бµрдек (рус. Бурдюк), мажар (рус. Мажара) Тақияны орыс сөзі дейді (Русская лексика в казахских говорах, 1993; 12). Шабата // чеботы – жаз кезінде жұмысқа арнап, ағаштың қабығынан тоқылған жеңіл аяқ киім. Шабата аса ыңғайлы аяқ киім. Бұл сөздің Қостанай облысының кейбір аудандарында кездесетіні байқалады [32, б.86]. Е. Жанпейісов «Абай жолы» эпопеясында кездесетін к‰лєпара сµзіне тоќталады. К‰лєпара. ¤збекстанныњ кей жері, сондай-аќ, Б±ќарада т±ратын ќазаќтарда таќияныњ бір т‰рін к‰лє дейтін кµрінеді. Осындай, яѓни ќула дейтін бас киім атауы Т‰ркіменстан жаќта да кездеседі (Айдаров, 70) [37,б.130]. Ж. А. Манкеева да таќиядан басќа шошаќ тµбелі аќ ќалпаќты атайды [52, б.40]. С. М±ќанов: Т‰лкініњ п±шпаѓынан жасалатын бµрікті арќада «таќия» дейді [53, б.117]. Күлә > қула > кәллә (бас) сияқты тілдің даму жолын көрсетуге болатын сияқты.
Түйін.Мәшһүр-Жүсіп мақпал тақия түрін қолданған. Тақияның түрлері көп болған соның – бірі қызыл тақия, қарқаралы тақия. Сары ±йѓырлардыњ таќаѓы да, ќазаќ тілініњ таќиясы да бір т‰бірден µрбіген деген жорамал жасауѓа болады. Төбе > тақия. Тақия сияқты кепеш те бас киімнің түрлерінің-бірі.
вають чалму; тур. Даќие ќажсы طاقيه قابيجي плуть, мошенникъ (похищающій шапку, что по пер. даќиед‰з طاقيه دوز), дмир таќиесы دمير تقيهسي каска; кир. Таќиесы تاقيهسي бір бµлек بربولمق у двухъ одна шапочка – самая короткая дружба, неразд