Ылым министрлігі с. Аманжолов атындағы шығыс қазақстан мемлекеттік университеті
| Вид материала | Документы |
- Ылым министрлігі л. Н. Гумилев атындағы еуразия ұлттық университеті заң факультеті, 1996.9kb.
- Конкурс қабілетті, дарынды мемлекеттік қызметшілерді айқындауға, оларды ынталандыруға,, 35.26kb.
- Ылым министрлігі әЛ–фараби атындағЫ Қазақ Ұлттық университеті, 577.59kb.
- Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік, 677.48kb.
- Диссертациямен М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің ғылыми, 618.1kb.
- Ылым министрлігі министерство науки и образования республики казахстан л. Н. Гумилев, 255.46kb.
- Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік, 570.46kb.
- Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі, 74.63kb.
- Диссертация 2010 жылы тамыздың «27» күні сағат 14. 30-да Қазақстан Республикасы Білім, 486.04kb.
- М.ӘУезов атындағы ОҢТҮстік қазақстан мемлекеттік университеті жоғары оқу орнынан кейінгі, 254.54kb.
Тапсырма 1. Кивсяктің, костянканың, сколопендраның сыртқы құрылысын, денесінің сегментелуін, басының құрылысын, аяқтарын анықтап қарау керек.
Тапсырма 2. Фиксацияланған кивсяктің денесінің алдыңғы бөлімінің құрылысына көңіл аудару қажет. Сколопендраның сыртқы құрылысының суретін салу.
Негізгі әдебиеттер: (1,2,3,4,5,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (19,32,33,34,35,36)
Тақырып 12. Бунақденелілер класы. Насекомдардың сыртқы құрылысы.
Тапсырма 1. Фиксацияланған немесе кептірілген насекомдардан (тік қанаттылар, қоңыздар, таракандар) олардың сыртқы құрылыс ерекшеліктерін талдаңыздар.
Тапсырма 2. Насекомдардың дене құрылысын қарап, бас бөлімінің, оның қосалқы мүшелерінің, ауыз апаратының құрылысын лупаның көмегімен анықтаңыздар. Пинцет және иненің көмегімен денесін бөлшектеп; бас, көкірек, құрсақ бөлімін ажыратыңыздар.
Тапсырма 3. Аяқтардың және қанаттардың орналасуын қарап, барлық белгілерін көрсетіп, суретін салыңыздар.
Негізгі әдебиеттер: (1,2,4,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (19,32,34,35,36)
Тақырып 13. Насекомдардың ішкі құрылысы.
38
Тапсырма 1.Инъекция арқылы фиксацияланған насекомдарды (шегіртке, жасыл шегіртке, қара тарақан, қоңыз) сою. Сою әдісі насекомдарды арқа жағынан сою. Алдын ала парафині бар табақшаға түйреуішпен қадаған объектіні екі бүйір жағынан қайшымен кесіп, сонан соң хитин жабылғышын абайлап алып тастау керек.
Тапсырма 2. Ішкі органдарының ең алдымен жүрегін, сонан кейін қалған ішкі мүшелер жүйесін қараған жөн. Стигма тесігінің трахеяларын, ас қорыту жүйесінің бөлімдерінің, жыныс мүшелері органдарының бездерін қараңыздар, шегін бір шетке алып қойып, жүйке тізбегін табыңыздар.
Тапсырма 3. Насекомдардың ішкі органдар топографиясының суретін салыңыздар.
Негізгі әдебиеттер: (1,2,4,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (19,32,34,35,36)
Тақырып 14. Бунақденелілер класының классификациясы. Насекомдарды анықтау.
Тапсырма 1. Анықтағышпен жұмыс істеуді үйрену. Насекомдарды отрядына дейін анықтай білу.
Тапсырма 2. Насекомдарды анықтау кезінде студенттердің көңілін таксономиялық маңызы бар белгілерге аудуру қажет. Басты міндет – құрылысымен жетік танысып, әр отрядқа тән белгілерін анықтау. Белгілері арқылы өкілдің қай отрядқа жататынын, оның систематикалық жағдайын және отрядқа тән белгілерін жазып алу керек.
Негізгі әдебиеттер: (1,2,4,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (19,32,34,35,36)
Тақырып 15. Тікентерілілер типі. Тікентерілілердің сыртқы және ішкі құрылыстары.
Тапсырма 1. Лупаның көмегімен теңіз жұлдызының сыртқы құрылысымен тынысып, мадрепор пластинкасын, ауыз және аналь тесігін, терінің қосалқы мүшелерін, амбулакральдық аяқтарын табыңыздар.
Тапсырма 2. Теңіз жұлдызын сойып, амбулакральді және ас қорыту жүйесін, скелет пластинкасына қарап мән бере отырып, суретін салу қажет. Теңіз кірпілерінің құрылысын анықтап, суретін салыңыздар.
Негізгі әдебиеттер: (2,3,5,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (10,11,16,18,33)
Лабораториялық жұмысты орындауға берілетін
39
әдістемелік нұсқау: жұмысты орындамас бұрын жұмыстың мәні мен мақсатын түсініп, мұқият оқып, нені істеу керек, жұмысты қалай орындау керектігін ұғыну қажет. Сонан кейін ұсынылған әдебиеттер тізімі бойынша теориялық материалды оқыған жөн. Тапсырмаларды орындағаннан кейін, тәжірибенің барысын жазып, қорытынды жасалынуы тиіс. Ең соңында бақылау сұрақтарына жауап беріледі.
2.4 Студентердің оқытушы басшылығымен өздік жұмыстарының жоспары:
Тақырып 1. “Зоология” курсының міндеті мен әдістері
(семинар)
Семинар сұрақтары:
1.Кіріспе, әдістері мен міндеттері.
2.Зоологияның қысқаша даму тарихы. Зоология бөлімдері. Зоологияның басқа биологиялық
пәндермен байланысы.
Методикалық нұсқау: ұсынылған әдебиеттерді оқып және қысқаша коспект жазу, сұрақтарға ауызша жауап беру керек.
Ұсынылатын әдебиеттер: (1,2,3,4,5,6,9)
Тақырып 2. Бірклеткалылар патшалық асты. Саркомастигофора типі. (лабораториялық жұмыс)
Талдауға арналған сұрақтар:
1.Бірклеткалық жануарлар деңгейінің негізгі белгілері.
2.Қарапайымдылардың қазіргі систематикасы.
3.Паразиттік талшықтылар және симбионттар. Алуан түрлілігі.
Тапсырма 1) Тұрақты микропрепараттардан дизентериялық амебаны тауып құрылысымен танысу. 2) Жасыл эвгленаның, трипаносомалардың және бақа опалинасының ұқсастығын, айырмашылығын, физиологиясын және экологиясын анықтаңыздар.
Негізгі әдебиеттер: (1,2,3,4,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (15,16,27,28,33,35
Тақырып 3. Инфузориялар типі. (лабораториялық жұмыс)
Талдауға арналған сұрақтар:
1. Типтің кластардың, отрядтардың негізгі белгілері.
2. Конъюгация.
3.Инфузориялардың әр-түрлі экологиялық топтары.
40
Инфузориялардың маңызы.
Тапсырма: 1) Келесі терминдарға анықтама беріңіз: перистом, пелликула, трихоцисталар, макронуклеус, микронуклеус, нейрофан, аутогомия, эндомиксис, синкорион, редукциялық бөліну, гаметогамия, кариогамия. 2) 15 инфузория түрінің экологиялық ерекшеліктеріне түсініктеме беру.
Негізгі әдебиеттер: (1,2,3,4,5,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (15,16,27,28,33,35)
Семинар тақырыбы 4. Көпклеткалылар патшалық асты (семинар)
Талдауға арналған сұрақтар:
1. Көпклеткалылардың шығу тегі.
2. Э.Геккель гипотизасы.
- И.И.Мечников гипотизасы.
- И.Хаджи гипотизасы.
5. Ұрықтық жапырақшалардың пайда болуы және оның эволюциясы.
Тапсырма: Әдебиеттерді қолдана отырып таблицаны толтырыңыздар.
| Гипотезалар, олардың авторлары | Гипотезаның негізгі мазмұны | Гипотезаның дәлелі (схема ретінде көрсетіңіздер) |
| | | |
Сіздің ойыңыз бойынша ең дұрысы қай гипотеза? Дәлелдеңіз.
Методикалық нұсқау: ұсынылған әдебиеттерді оқып және қысқаша коспект жазу, сұрақтарға ауызша жауап беру керек.
Негізгі әдебиеттер: (3,7,9,28,33)
Қосымша әдебиеттер:(15,16,27,28,33,35)
Тақырып 5. Губкалар типі. (лабораториялық жұмыс)
Талдауға арналған сұрақтар:
1. Губкалар типінің жануарлар дүниесіндегі орны.
2. Губкалардың құрылысы (аскон, сикон, лейкон).Систематикалық және филогенетикалық маңызы.
3. Губкалардың клеткаларының дифференциациясы.
4. Губкалардың дамуы және онтогенезінің ерекшеліктері.
41
Тапсырма: 1) фиксацияланған теңіз және тұщы су препараттарынан бадяга губкасының геммуласын қарау және оны суретімен салыстыру. 2) келесі терминдердің мағанасын түсіндіріңіздер: спикула, парагастральды қуыс, мезоглея, лейкон, сикон, аскон, хоаноциттер, колленциттер, склеробластар, жгутикалық камералар.
Негізгі әдебиеттер: (3,7,9,28,33)
Қосымша әдебиеттер:(15,16,27,28,33,35)
Тақырып 6. Ішекқуыстылар типі. (лабораториялық жұмыс)
Талдауға арналған сұрақтар:
1. Гидроидтылардың дамуы мен көбеюі. Тіршілік циклдарының ерекшеліктері.
2. Маржан полиптерді Гидрозоа және Сцифозоа кластарымен салыстырғанда қандай қарапайым және прогрессивті белгілері байқалады.
3. Ішекқуыстылардың мекендейтін орны және экологиясы.
Тапсырма: 1) ылғалды фиксацияланған препараттардан актинияның ішкі және сыртқы құрылысымен танысу. 2) актиняның ұзынына бойы кесіндісінен жұтқыншағын, гастральды қуыс камераларын, септаларын, мезентеральдық жіпшелерін табу және олардың суретін салу. Қаңқасының құрылысымен танысу. 3) Губкалар типімен Ішекқуыстылар типін салыстырыңыздар.
Негізгі әдебиеттер: (3,7,9,28,33)
Қосымша әдебиеттер:(15,16,27,28,33,35)
Тақырып 7. Жалпақ құрттар типі. (лабораториялық жұмыс)
Талдауға арналған сұрақтар:
1. Паразитизм деген не? Паразитизмнің типтері.
2. Паразиттің тіршілік етуіне байланысты құрылыс ерешеліктері.
3. Паразиттік құрттардың тіршілік циклдарының күрделенуі неде?
4. Трематодтардың тіршілік циклі және дамуы.
- Адамның және үй жануарларының негізгі паразиттері.
Тапсырма: 1) микропрепараттан ланцет тәрізді сорғышты микроскоптың кіші және үлкен үлкейткіші арқылы қарап оның құрылысымен танысу. Оның дене пішініне, ас қорыту, зәр шығару, жыныс жүйесіне назар аудырыңыздар.
42
2) препараттардың көмегімен таспа құрттардың сколекстерін және қаруларын (жабысқақ сорғышын, сорғыш ойыстарын, ілмекшелерін) көру. 3) жетілген және жетілмеген буындардың құрылысын салыстырып, оларға мән бере отырып суретін салу. Финналардың құрылысына қарап, суретін салу.
Негізгі әдебиетер: (1,2,4,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (12,13,14,18,22,24)
Тақырып 8. Жұмыр құрттар типі. (лабораториялық жұмыс)
Талдауға арналған сұрақтар:
1. Жұмыр құрттардың сыртқы және ішкі құрылысы.
2. Жұмыр құрттардың бұлшық-ет жүйесінің құрылысы.
3. Жұмыр құрттар мен жалпақ құрттардың айырмашылығы мен ұқсастығы.
4. Паразиттік жұмыр құрттар.
Тапсырма: 1) Тамшы судан коловратканы тауып, оның кеңістікте жылжуына, қоректенуіне, айналмалы шайнау құралына – мастакске көңіл аудару қажет. Денесінің үш бөлімнен: айналмалы құралдан, дене және аяқтан тұратындығын көру керек. 2) Микроскоптың кіші үлкейткішімен микропрепараттардан острицаның сыртқы құрылысын көру керек. Микропрепаратты суретпен салыстыру қажет.
Негізгі әдебиеттер: (1,2,3,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (12,13,14,18,28,29)
Тақырып 9. Буылтық құрттар типі. (лабораториялық жұмыс)
Талдауға арналған сұрақтар:
1.Төртқабатты, целомды деңгейіндегі жануарлар тобына сипаттама.
2.Буылтық құрттардың сипаттамасы. Паренхиматозды құрттармен салыстырғанда оларда қандай жаңа белгілер пайда болды?
3.Полихеттер мен олигохеттердің сыртқы және ішкі құрылыстарын салыстыру. Осы құрттардың құрылысындағы айырмашылықтар немен байланысты.
4.Буылтық құрттар типінің филогенетикалық маңызы.
Тапсырма: 1) Нереистің сыртқы құрылысына қарағанда бас бөліміндегі сезім мүшелеріне, еркін өмір сүретіндердің
43
гомономдық метамериясына, параподийдің қылтандарына көңіл аудару керек. 2) Тотальдық препараттан – бас бөлімінің (простомиум), дене бөлімінің, аналь бөлімінің (пигидий) құрылысын қарап, суретін салу. Параподийлердің құрылысымен танысып, суретін салу керек.
Негізгі әдебиеттер: (1,2,3,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (12,13,14,18,28,29)
Семинар тақырыбы 10. Моллюскалар типі. (семинар)
Талдауға арналған сұрақтар:
1. Моллюскалар типінің негізгі белгілері.
2. Мантия оның пайда болуы және атқаратын қызметі.
- Басаяқты моллюскалар класына сипаттама. Практикалық маңызы.
Тапсырма: 1) Таблицаны талтыру: Моллюскалар типінің сипаттамасы
Жануарлар дүниесіндегі моллюскалардың алатын орны.
Методикалық нұсқау: ұсынылған әдебиеттерді оқып және қысқаша коспект жазу, сұрақтарға ауызша жауап беру керек.
Негізгі әдебиеттер: (1,2,3,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (12,13,14,18,28,29)
Тақырып 11. Қосжақтаулы моллюскалар класы. (семинар)
Талдауға арналған сұрақтар:
1.Қосжақтаулы моллюскалардың құрылысының ерекшеліктері. Систематикасы,практикалық маңызы..
2. Моллюскалардың даму ерекшелігі. Личинкаларының типтері.
3. Моллюскалардың экологиясы. Биоценоздағы маңызы.
Тапсырма: 1) Анықтама беріңіз: а) мантия комплексі деген не?
б) ішкі бөлім қапшығы деген не?
в) палиальді комплекс деген не?
2) Таблицаны толтырыңыз: Бауыраяқтылар мен Қосжақтаулыларды салыстыру
44
| Типтің систематикасы | Ұқсастығы | Айырмашылығы |
| | | |
- Айырмашылық белгілері немен байланысты?
Негізгі әдебиеттер: (1,2,3,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (12,13,14,18,28,29)
Тақырып 12. Буынаяқтылар типі. (семинар)
Талдауға арналған сұрақтар:
1. Буынаяқтылар типіне сипаттама.
2. Буынаяқтылардың сыртқы құрылысының ерекшеліктері (жабыны, дене бөлімдері, аяқтары).
3. Ауыз аппараттарының типтері, олардың құрылысы.
- Буынаяқтылардың локомоторлы аппаратының пайда болуы және эволюциясы.
Тапсырма: 1) Таблицаны толтыру: Көпаяқтылар мен насекомдар кластарын салыстыру
| Кластардың систематикасы | Ұқсастығы | Айырмашылығы |
| | | |
Кластардың филогенетикалық қарым-қатынасы..
Методикалық нұсқау: ұсынылған әдебиеттерді оқып және қысқаша коспект жазу, сұрақтарға ауызша жауап беру керек.
Негізгі әдебиеттер: (1,2,4,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (19,32,34,35,36)
Тақырып 13. Хелицералылар тип тармағы. (лабораториялық жұмыс)
Талдауға арналған сұрақтар:
- Дене бөлімдері және аяқтарының құрылысы.
- Көбеюі және дамуы.
- Негізгі отрядтары және экологиясы.
Тапсырма: Фиксацияланған материалдардан өрмекші тәрізділердің алуан түрлілігімен танысу және анықтағыштардың көмегімен түрге дейін анықтау.
Негізгі әдебиеттер: ( 1,2,3,4,5,6,7,9)
45
Қосымша әдебиеттер:(17,19,21,31,32,35,36)
Тақырып 14. Трахея тыныстылар тип тармағы. Көп аяқтылардың сыртқы құрылысы. (лабораториялық жұмыс)
Талдауға арналған сұрақтар:
1. Жалпы сипаттамасы. Систематикасы .
2. Метамерия. Гомономды және гетерономды метамерия. Бірінші және екінші метамерия.
3. Ас қорыту, зәр шығару, тыныс алу, қан айналу жүйелері.
Тапсырма 1. Кивсяктің, костянканың, сколопендраның сыртқы құрылысын, денесінің сегментелуін, басының құрылысын, аяқтарын анықтап қарау керек.
Тапсырма 2. Фиксацияланған кивсяктің денесінің алдыңғы бөлімінің құрылысына көңіл аудару қажет. Сколопендраның сыртқы құрылысының суретін салу.
Негізгі әдебиеттер: (1,2,3,4,5,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (19,32,33,34,35,36)
Тақырып 15. Алты аяқтылар класс тармағы. (лабораториялық жұмыс)
Талдауға арналған сұрақтар:
1.Буынаяқтылардың сыртқы құрылысының ерекшеліктері (жабыны, дене бөлімдері, аяқтары).
2. Ауыз аппараттарының типтері, олардың құрылысы.
3. Насекомдардың қанаттары мен аяқтарының типтері, олардың құрылысы.
4. Насекомдардың классификациясының негіздері. Практикалық маңызы.
Тапсырма 1). Буынаяқтылардың зәр шығару жүйесінің өзгеруі немен байланысты?
2) Буынаяқтылардың тыныс алу жүйесінің өзгеруі немен байланысты? 3) Микроскоптың кіші үлкейткішінмен дайын микропрепараттардан насекомдардың әр түрлі ауыз аппаратын қарастырыңыздар. Суретін салу.
Негізгі әдебиеттер: (1,2,4,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (19,32,34,35,36)
Тақырып 16. Ашықауызды насекомдар. (лабораториялық жұмыс)
Талдауға арналған сұрақтар:
1. Насекомдардың негізгі отрядтары.
2.Насекомдардың эмбриональды және постэмбриональды
46
дамуы.
3. Насекомдардың әртүрлі экологиялық топтары.
Тапсырма: 1) Насекомдардың толық дамымайтын өкілдерінің дернәсілдерін қарап, оны ересек түрімен салыстыру. Толық емес метаморфозбен дамуын көрсететін жолдарының суретін салу. 2) Толық түрленіп дамитын насекомдар өкілдерінің личинкалары мен қуыршақтарын (қоңыз, көбелек, шыбын, ара) және олардың даму сатыларын қарап, қуыршақтардың құрылысының әр түрлігіне көңіл бөліңіздер. Суретін салыңыздар.
Негізгі әдебиеттер: (1,2,4,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (19,32,34,35,36)
Тақырып 17. Насекомдарды анықтау. (лабораториялық жұмыс)
Тапсырма: 1) Насекомдардың алуан түрлілігімен танысу. 2) Анықтағыш әдебиеттермен жұмыс істеуді үйрену. Насекомдарды отрядына дейін анықтай білу.
Негізгі әдебиеттер: (1,2,4,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (19,32,34,35,36)
Тақырып 18. Екінші реттегі ауыздылар тип тармағы. (семинар)
Талдауға арналған сұрақтар:
1. Тікентерілілер типінің сипаттамасы.
2. Тікентерілілер локомоторлы жүйесі.
3. Тікентерілілер жыныс жүйесінің, көбеюінің, дамуының ерекшеліктері.
Тапсырма: 1) Үш кластың өкілдерінің ерекшеліктерін салыстырып таблицаны толтыру.
| Салыстыратын белгілері | Теңіз жұлдызы | Теңіз кірпісі | Голотуриялар |
| | | | |
Методикалық нұсқау: ұсынылған әдебиеттерді оқып және қысқаша коспект жазу, сұрақтарға ауызша жауап беру керек.
Негізгі әдебиеттер: (1,2,4,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (19,32,34,35,36)
Әдістемелік нұсқау: жұмысты орындамас бұрын жұмыстың мәні мен мақсатын түсініп, мұқият оқып, нені істеу керек, жұмысты қалай орындау керектігін ұғыну қажет. Сонан кейін ұсынылған әдебиеттер тізімі бойынша
47
теориялық материалды оқыған жөн. Тапсырмаларды орындағаннан кейін, тәжірибенің барысын жазып, қорытынды жасалынуы тиіс. Ең соңында бақылау сұрақтарына жауап беріледі.
2.5 СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫ БОЙЫНША САБАҚ ЖОСПАРЫ (СӨЖ)
Тақырып 1.“Зоология” курсның кіріспесі. Негізгі міндеттері мен әдістері. Бірклеткалылар патшалық асты.
Реферат:
- Зоологияның даму тарихы.
- Зоологияны дамытуда үлкен үлес қосқан ғалымдар.
Тақырып 2. Бірклеткалылар патшалық асты. Саркомастигофора типі
Әдістемелік нұсқау: тақырып бойынша берілген әдебиеттерді толығымен қарастыру. Материалдарды беру жоспарын құрастыру, тақырыпты кеңейтілген түрде конспектілеу.
Ұсынылатын әдебиеттер: (1,2,3,4,5,6,9)
Тақырып 3. Инфузориялар типі. (2 сабақ)
Сұрақтар:
1. Инфузориялардың морфо-физиологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
2.Инфузориялардың жыныссыз, жынысты көбеюі.
3.Сорушы инфузориялардың ерекшеліктері.
4.Паразиттік инфузориялар. Маңызы.
Негізгі әдебиеттер: (1,2,3,4,5,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (15,16,27,28,33,35)
Тақырып 4. Ішекқуыстылар типі. (2 сабақ)
Сұрақтар:
1. Ішекқуыстылар типінің негізгі белгілері.
- Теңіз гидроид полиптерінің көбеюі мен дамуы.
Ішекқуыстылардың мекендейтін орны және экологиясы.
Негізгі әдебиеттер: (3,7,9,28,33)
Қосымша әдебиеттер:(15,16,27,28,33,35)
Тақырып 5. Жалпақ құрттар типі.
Сұрақтар:
- Паразиттің тіршілік етуіне байланысты құрылыс ерекшеліктері.
48
- Паразиттердің тұрақты, уақытша, аралық иелеріне анықтама беріңіз.
- Паразиттік құрттардың тіршілік циклдарының күрделенуі неде?
- Қан қосезуінің құрылысы мен тіршілік циклы.
Негізгі әдебиетер:(1,2,4,6,7,9)
Қосымша әдебиеттер: (12,13,14,18,22,24)
Тақырып 6.