Акимата Костанайской области
| Вид материала | Документы |
- Лисаковский музей истории и культуры Верхнего Притоболья Управления культуры акимата, 709.27kb.
- Управление внутренней политики акимата Костанайской области Сетевой график мероприятий, 112.03kb.
- Автор программы: Мухаметов М. М учитель физики, высшей квалификации, высшей категории, 224.84kb.
- Управление внутренней политики акимата Костанайской области Сетевой график мероприятий, 95.66kb.
- Управление внутренней политики акимата Костанайской области Ассоциация практикующих, 1451.81kb.
- Объявление об осуществлении государственных закупок способом конкурса, 640.24kb.
- Повторный конкурс по государственным закупкам услуги по разработке бизнес-плана «Производство, 45.59kb.
- Региональная программа борьбы с наркоманией и наркобизнесом в Костанайской области, 375.72kb.
- Доклад «Об итогах развития сферы культуры Костанайской области за 2010 и задачах, 217.71kb.
- Список работников Налогового департамента по Костанайской области на 25 ноября 2011, 178.15kb.
Топырақ қабатына шаруашылық әрекеттiң өсуi оның керi кетуiне әсер етедi. Аумақтың жер жыртылу жағынан жоғары көрсеткiштерi ландшафтардың антропогендiк құрылуының маңызды көрсеткiшi болып табылады. Облыста құнарлы жақсы учаскелер ғана емес, және соңғы жылдары бiраз алаңдары ауыл шаруашылық айналымынан шығарылған аз өнiмдi жерлер учаскелерi де жыртылды.
Жыл сайын облыста бұзылған жерлердiң алаңдары көбеюде (2 кесте), бұдан шыға келе, оларды қалпына келтiру мәселесi тұр. Бұзылған жерлер топырақтың, жер асты және жер үстi сулары мен оларға жақын аумақтардағы ауаның ластану көздерi болып табылады, тұрғындардың гигиеналық жағдайын және ландшафтың жалпы түрiн нашарлатады.
2 Кесте
Аудандар бойынша бұзылған жерлер алаңы (2006 жылғы жағдай бойынша)
| р/с № | Ауданның атауы | Бұзылған жерлер алаңы, га |
| 1 | Айыртау | 1087 |
| 2 | Ақжар | 1427 |
| 3 | Аққайың | 0 |
| 4 | Есiл | 186 |
| 5 | Жамбыл | 0 |
| 6 | М.Жұмабаев | 0 |
| 7 | Қызылжар | 223 |
| 8 | Мамлют | 0 |
| 9 | Г.Мүсiрепов | 1681 |
| 10 | Тайынша | 1518 |
| 11 | Тимирязев | 0 |
| 12 | Уәлиханов | 193 |
| 13 | Шал ақын | 72 |
| 14 | Петропавл | 478 |
| Барлығы облыс бойынша: | 6865 | |
Облыстағы топырақ қабатының маңызды проблемасы шiрiп кету болып табылады. Топырақтық қабаттың жер жырту бетiнде қарашiрiк құрамының азаюы жылында орташа 0,5-0,6%. Қарашiрiктiң құлауы топырақта биогендiк элеменнтер қорының азаюына әкеледi, тура айтқанда қарашiрiктiң тұрақты балансы және оны құрайтын компоненттер бұзылады.
Топырақ қабатының шiрiп кету себептерi негiзiнен минералдық баланс пен органикалық заттардың бұзылуы, сонымен қатар су мен жер эрозиясы.
Соңғы кездерi облыста шаруашылық және өзге де iс-әрекеттер салдарынан топырақтың зиянды заттармен ластану проблемасы тұр.
Көп жылдар iшiнде ең бiрiншi рет Солтүстiк Қазақстан облысында Атмосфералық ауаны қорғау орталығы РҒИ және «Экосервис» ЖШС қосыла «Экологиялық паспорттарды әзiрлеу мақсатында Қазақстандағы қалалардың экологиялық жағдайына ғылыми-техникалық негiздеме» тақырыбы бойынша бiрiншi деңгейiн орындау процессiнде СҚО қалаларындағы топырақ қабатының ауыр металлдармен ластануын зерттеу жүргiзiлдi.
Топырақтардың ауыр металлдармен комплекстiк ластану анализi (айналадағы маңыздармен салыстырғанда) СҚО қалаларында топырақ ластануының жалпы көрсеткiшi (Zс) 1-ден 16-ға дейiн аралықта тұр, яғни ластану деңгейi рұқсат етiлген деп сипатталады. Бұл жағдайда облыстық орталықта топырақтың ауыр металлдармен ластануы қалалық шеткi аймақтарға — қарқынды интенсивтi жүк атқаратын аудандарға тән (1 қосымша).
Алайда, СҚО қалаларының топырақтық қабатының ластану жағдайы қанағаттанарлық болса да, облыстағы топырақтың экологиялық жағдайы тереңдетiлген зерттеудi қажет етедi, бұл нақты ластану ошақтар мен антропогендiк әсердiң арасындағы себеп-салдарлы байланысты бекiтуге мүмкiндiк бередi.
Жер қоры және оның динамикасы
Жер жер үстiндегi негiзгi компоненттердiң бiрi болып табылады және әр түрлi техникалық құрылғылардың қызмет етуi мен орналастыруы үшiн және әр түрлi жоспардағы шаруашылық әрекет жүргiзуге негiз болып табылады. Жер және топырақтық ресурстарды сақтап қалуға мүмкiндiк туғызатын жерлердi экологиялық негiзделген және теңдестiре пайдалану, жалпы елдiң және бiршама облыстың дамуына маңызды рөл атқарады. Жерлер мен топырақтарды қорғау саласындағы негiзгi бағыт облыстың оңтайлы жер құрылымын құрастыру болып табылады.
«Солтүстiк Қазақстан облысының Жер қатынастары басқармасы» ММ мәлiметтерi бойынша 2008 жылғы 1 қаңтар бойынша жерлердiң жалпы көлемi 9,8 млн. га құрайды. Жер түрлерi бойынша жер қорының құрылымын 2 сурет көрсетедi. 2007 жылы жер құрылымында болған өзгерiстер 3 кестеде көрсетiлген.
2007 жылы жер қорының ең көп алаңы ауыл шаруашылық жерлерге және ормандар мен сүректiк-бұталық өсiмдiктерге келедi. Соңғы кездерi ауыл шаруашылығы жерлерi алаңдарының азаю үрдiсi және бұзылған алаңдар мен пайдаланбайтын басқа жерлердiң өсуi және құрылысқа арналған жерлер санының өсуi сол қалпында. Егер 2005 жылы ауыл шаруашылық жерлерi облыс аумағының жалпы алаңынан 85,6% қамтыса, ал қазiргi кезде олардың алаңы 85,56% азайды. Бұзылған жерлер 2005 жылы елдiң жалпы аумағынан 1,09% жуық болды, қазiргi кезде олар 1,15% құрайды.
2 сурет — Жер түрлерi бойынша СҚО жер қорының құрылымы (1.01.2008 ж.)
2007 жылы 2005 жылғы мәлiметтермен салыстырғанда, жерлер мен өзге де көлiктiк жолдарға арналған жер алаңдарының азаюы 2,7% болды. Соңғы жылдары батпақтарға арналған жер алаңдарының өсуi байқалады. Су объектiлерiнiң алаңы 2007 жылы 2005 жылмен салыстырғанда 0,2% есе азайды.
3 кесте
Жер түрлерi бойынша жер қорының құрылымы және оның 2007 жылы өзгеруi
| Жер түрлерi | Алаң, мың га | ||
| 2006 жыл | 2007 жыл | +/– 2006 жылмен салыстырғанда | |
| Ауыл шаруашылық жерлерi | 8389,8 | 8389,1 | –0,7 |
| Орман және орманмен қамтылған өзге де жерлер | 675,1 | 675,0 | –0,1 |
| Батпақтар | 91,7 | 91,8 | +0,1 |
| Су объектiлерi астындағы жерлер | 369,3 | 369,2 | –0,1 |
| Жол және көлiктiк жолдар астындағы жерлер | 84,6 | 83,2 | –1,4 |
| Құрылысқа арналған жерлер | 79,6 | 81,1 | +1,5 |
| Көшелер, алаңдар және жалпы пайдаланатын орындарға арналған жерлер (саябақтар, скверлер және желекжолдар) | 2,6 | 2,6 | 0 |
| Бұзылған, пайдаланбайтын және басқа да жерлер | 111,6 | 112,3 | +0,7 |
Басқа жер түрлерi алаңының өзгеруi аз ғана.
Облыстың жер қоры құрамында негiзгi бағытқа арналған мақсатына сай жерлер категориялары берiледi. Жер алаңдарының құрылымы мен динамикасы жер пайдаланудың негiзгi категориялары бойынша 4 кестеде көрсетiлген.
4 кесте
Облыстың жер категориялары бойынша жер қорының құрылымы және оның 2007 жылы өзгеруi
| Категориялар бойынша жерлер | Алаң, мың га | ||
| 2006 ж. | 2007 ж. | +/– 2006 ж. салыстырғанда | |
| Ауыл шаруашылық маңыздағы жерлер | 5951,3 | 6117,6 | +166,3 |
| Елдi мекендердiң жерлерi | 921,9 | 922,4 | +0,5 |
| өнеркәсiп, көлiк, байланыс, қорғаныс және өзге де шаруашылық емес маңыздағы жерлер | 63,9 | 64,6 | +0,7 |
| Ерекше қорғалатын табиғат аумақтары, сауықтыру-емдеу, рекреациялық және тарихи-мәдени маңыздағы жерлер | 0,2 | 0,2 | 0 |
| Орман қорының жерлерi | 681,5 | 681,2 | –0,3 |
| Су қорының жерлерi | 142,4 | 142,4 | 0 |
| Қор жерлерi | 2043,1 | 1875,9 | –167,2 |
Деректердiң талдауы көрсеткендей соңғы үш жылда, ауыл шаруашылық маңыздағы жерлердiң бөлiгi жыл сайын өсiп келедi және 2007 ж. 327,2 мың га немесе 6,4% өткен 2005 жылмен салыстырғанда өстi. Сонымен қатар қор жерлерi 2007 жылы 327,9 мың га немесе 14,9% азайды.
Басқа категориялардың жерлер алаңы өзгерген жоқ.
Топырақ қабатының эрозиясы мен нашарлауы
Шаруашылық әрекеттiң көптеген түрлерi ауысумен, топырақ қабатының ластануы және бұзылуымен iлеседi, бұл керi әсерлердi жою бойынша шаралар кешенiн өткiзудi қажет етедi.
Өткен жылдар сияқты, 2007 ж. өндiрiстiк және тұрмыстық қалдықтарды қоймалау кезiнде, автокөлiктердiң тастандылары, мелиоративтi жұмыстар, құрылыс, су және жел эрозиясы, ауыл шаруашылық және өндiрiстiк өнеркәсiп салдарынан бұзылған және нашарланған жерлердiң көкейтестi мәселесi тұр.
Солтүстiк Қазақстан облысының аумағындағы жерлердiң барлық нашарлау түрлерiнен ең көп таралғаны су эрозиясы. Осы эрозия топырақ қабатының үстiңгi бетiн жазықтық су шайып кету түрiнде немесе тереңдiкке ұзындығымен су шайып кету.
Эрозияға шалдыққан жерлердiң 44,6 мың га жалпы алаңынан, су эрозиясына 100% шалдыққан.
Облыс аумағында эрозияға шалдыққан топырақтарды бөлу бiршама. Мысалы, Айыртау және Уәлиханов аудандарында су эрозиясына шалдыққан жерлердiң үлес салмағының артуы байқалады. Облыстың аудандары мен эрозиялану деңгейi бойынша эрозияға шалдыққан жерлердi бөлу 4.3 кестеде көрсетiлген.
Су эрозиясына шалдығуы мүмкiн топырақтардың жалпы алаңынан, 68,83% төмен эрозияланғандарға, 25,56 — орташа эрозияланғандарға, 5,6 — қатты эрозияланғандарға жатады.
5 кесте
Облыстың ауыл шаруашылық жерлерiнде эрозия түрлерi мен эрозиялану деңгейi бойынша эрозияланған жерлердi бөлу
Мың, га, /үлес салмағы, %
| р/с№ | Аудандардың атауы | Барлығы жерлер | Эрозиялану деңгейi | Шайылып кеткен шөгiндiлерiмен | ||
| нашар | орташа | қатты | ||||
| 1 | Айыртау | 11,2 2,0 | 10,6 1,89 | 0,5 0,09 | 0,1 0,02 | - |
| 2 | Ақжар | 5,6 1,2 | 1,8 0,4 | 2,2 0,5 | 1,6 0,3 | - |
| 3 | Аққайың | - | - | - | - | - |
| 4 | Есiл | 1,0 0,26 | 0,5 0,13 | 0,5 0,13 | - | - |
| 5 | Жамбыл | - | - | - | - | - |
| 6 | М.Жұмабаев | - | - | - | - | - |
| 7 | Қызылжар | 1,0 0,31 | 0,7 0,21 | 0,3 0,1 | - | - |
| 8 | Мамлют | - | - | - | - | - |
| 9 | Ғ.Мүсiрепов | 9,0 1,1 | 5,0 0,6 | 4,0 0,5 | - | - |
| 10 | Тайынша | 1,0 0,12 | 0,7 0,1 | 0,3 0,02 | - | - |
| 11 | Тимирязев | - | - | - | - | - |
| 12 | Уәлиханов | 10,2 2,6 | 7,4 1,9 | 2,5 0,6 | 0,3 0,1 | - |
| 13 | Шал ақын | 5,6 1,7 | 4,0 1,2 | 1,1 0,3 | 0,5 0,2 | - |
| 14 | Петропавл қаласы | - | - | - | - | - |
| | Барлығы облыс бойынша | 44,6 0,7 | 30,7 0,5 | 11,4 0,18 | 2,5 0,02 | - |
Кестеде көрсетiлгендей, Аққайың, Жамбыл, Мамлют, Тимирязев, М.Жұмабаев аудандарында және Петропавл қаласында эрозияланған жерлердiң алаңдары байқалған жоқ.
Эрозияның экологиялық салдары топырақ қабатының бұзылуы, агрофизикалық, биологиялық және агротехникалық қасиеттерiне, қоршаған ортаның минералды және органикалық компоненттермен, әсiресе олардың нитриттар, хлоридтер және пестицидтермен енгiзiлетiн заттарға қатысты, олар табиғи ортаның барлық компоненттерiнiң сапасына әсiресе жер үстi және грунттық суларға керi әсер етедi.
Эрозиямен күрес мақсатында әр түрлi жоспардағы эрозияға қарсы шаралар жүйесiн атқару қажет (ұйымдастырушылық-шаруашылық, технологиялық, агротехникалық, орман- және гидромелиоративтiк), оларды орындау эрозияланған топырақтарды сақтап қалу мен қайта қалпына келтiруге мүмкiндiк бередi.
Топырақтардың ластануы
Соңғы кездерi облыста шаруашылық және өзге де әрекет ету процесiнде қалыптасқан топырақтардың зиянды заттармен ластану мәселесi тұр.
Көп жылдар аралығында бiрiншi рет Солтүстiк Қазақстан облысында РҒИ Атмосфералық ауаны қорғау орталығы және «Экосервис С» ЖШС бiрлесе зерттеулерi барысында, «Экологиялық паспорттарды әзiрлеу мақсатында Қазақстан қалаларының экологиялық жағдайларына ғылыми-техникалық негiздеме» тақырыбы бойынша ғылыми-зерттеу жұмысының барысында СҚО қалаларындағы топырақ қабатының ауыр металлдармен ластануына зерттеу жасалды.
Топырақтардың ауыр металлдармен ластануының кешендiк талдауы (фондық маңыздармен салыстырсақ) СҚО қалаларында топырақ ластануының (Zс) жалпы көрсеткiшi 1-ден бастап 16-ға дейiнгi аралықта, яғни ластану деңгейi рұқсат етiлген деп танылады. Облыстық орталықта топырақтардың ауыр металлдармен ластануы қалалық шалғайдағы ұйымдар — қарқынды техногендiк жүкке шалдығатын аудандар (3 сурет).
3 сурет — Петропавл қаласы топырақтарының жиынтық ластануы
2007 жылы Солтүстiк Қазақстан Гидрометеорология орталығымен Петропавл қаласының топырақтық зерттеуi өткiзiлдi, сапалық мiнездемелердi анықтау мақсатында әр түрлi қалаларда өткiзiлген топырақ сынақтарында, орташа есеппен жылына кадмий құрамы шектен аспады, қорғасын құрамы орташа есеппен 0,6-2,8 ШРК, мыс — 0,5-1,7 ШРК, хром — 0,5-1,1 ШРК, мырыш — 0,6-1,6 ШРК.
Сонымен тек қана Солтүстік Қазақстан облысы емес сонымен қатар бүкіл Қазақстанда топырақтың ластануынан, бұзылуынан, батпаққа айналуда. Қазіргі кезде Қазақстан халқының басты мәселесінің бірі болып саналады. Осы мәселені шешуді мемлекет айналысуда.
Епрынцев Е.В.
Студент Рудненского
индустриального института
Научный руководитель: Баранникова Л.Г.
Экологическая информация – оружие массового назначение
«Осведомлен, значит, вооружен» - расхожая фраза как нельзя более точно подходит для объяснения значимости вопросов доступности, достоверности и главное оперативности экологической информации для гражданского населения нашей страны. К сожалению, большинство наших сограждан, или совершенно не задумывается о проблемах экологии и безопасности окружающей среды, или же в случае провокации такого интереса, в результате различных ЧС техногенного или природного характера нередко демонстрирует элементарную неосведомленность, результатом коей могут являться панические настроения.
Такая реакция отчасти является результатом нашего общего советского прошлого, память о котором, на сегодняшний день можно образно обозначить как: «оперативная память социально активных поколений». Остановимся на этот подробнее, так как в дальнейшем это поможет более полно раскрыть актуальность затронутой проблемы. Среди социально – активного населения нашей страны жива память о двух крупнейших экологических бедствиях, отметивших распад эпохи СССР своим оглашением, потому как ранее эта информация была скрыта. Это в первую очередь авария на Чернобыльской АЭС, имевшая место в 1986 году и огласка информации о последствиях ядерных испытаний на семипалатинском полигоне в период с 1948 по 1986 год. Семипалатинский полигон, расположенный на границе Восточно- Казахстанской, Карагандинской и Петропавловской областей имеет непосредственное отношения к вопросам экологического неблагополучия регионов Казахстана и на сегодняшний день не менее актуален, чем проблемы обмельчания Арала и загрязнения казахстанской территории Каспия. Советский ядерный полигон был создан по решению Совета Министров СССР от 21 августа 1947 года, в 170 километрах западнее Семипалатинска. Летом 1948 года завершилось сооружение первого промышленного атомного реактора, а вскоре заработал и радиохимический завод по выделению плутония из урана. Первые испытания советской атомной бомбы прошли на полигоне под Семипалатинском в 1949 году. 12 августа 1953 года там было проведено испытание термоядерного оружия, а 22 ноября 1955 года мир узнал о сверхмощной советской водородной бомбе, которую создал академик А.Сахаров. Наземные взрывы производились до 1962 года. С 1963 года ядерные испытания были перенесены под землю на площадки Балапан и Дегелен. Последний взрыв на территории полигона был произведен 19 октября 1989 года. С 29 августа 1991 года Семипалатинский полигон указом президента Казахской ССР Н.Назарбаева закрыт и именуется «бывшим». В 1995 году там было уничтожено последнее ядерное устройство. Суммарная мощность открытых и подземных ядерных взрывов наСемипалатинском полигоне примерно в 1.000 раз выше хиросимской бомбы. В
начале 90-ых годов был проделан анализ младенческой смертности в
областях, примыкающих к Семипалатинскому полигону. Оказалось, что она
возрастала не только в первом, но и во втором поколениях людей. Пик её
приходился на 1975-76 гг., когда дети облучённых родителей сами стали
производить на свет детей. Не исключено проявление радиации в третьем
поколении. Многие учёные проводят исследования. В настоящее время число лиц, непосредственно облучившихся за 1949-1965 гг., составляет 30-35 % из общего числа населенияСемипалатинской области. Второе поколение людей, рождённых от облучённых родителей в 1965-1980 гг., составляет 40-45 % населения области. Наконец, третье поколение, рождённое после 1980 г., составляет 20-30% от общей численности населения. Общее число облучённых людей в Казахстане составляет около 1,5 млн. человек, из которых 500 тыс.получили дозу от 10 до 400 сЗв. (С.Б. Балмуханов, 1998).
Естественно, что при таком раскладе, точнее при обнародовании этих данных, доверия населения, как проблемных регионов, так и в целом граждан сначала СССР, затем возникших на его базе самостоятельных государств не прибавилось. Что касается аварии на Чернобыльской АЭС, то если бы в апреле 1986 года, гражданскому населению города оказавшемуся в зоне радиоактивного поражения была предоставлена оперативная, точная, достоверная информация о подлинной опасности радиоактивного облучения и мерах по возможной в данных условиях минимизации его воздействия, можно было бы на порядок сократить количество гражданского населения подвергшегося облучению. Здесь следует уто чнить, именно грамотно преподнесенная экологическая информация. Это означает то, что населению города Припять должны были четко и на понятном языке разъяснить проблему. Если бы люди просто узнали показания дозиметрического оборудования, то они просто стали бы покидать город в паническом настроении. Куда бы они пошли? Конечно, в сторону Киева, а именно участок этой дороги находился в опасной близости от ЧАЭС. Как следствие – люди погибли бы, даже не достигнув Киева, получив огромную дозу облучения. И все это было бы только из-за неправильно поданной информации. Это же и касается первомайской демонстрации, вопреки всему проведенной в Киеве. Напомню, что проходил он в достаточно опасной зоне – одном из районе Киева. В дальнейшем эту зону назвали третьей зоной радиации. Чтобы подать пример населению на демонстрации присутствовал секретарь ЦК КПСС Украинской ССР со своими детьми, внуками. В последующим он покончил жизнь самоубийством…. А все фотографии о первомайской демонстрации 1986 года в Киеве исчезли из доступных источников. Поэтому, экологическая информация – одна из важнейших видов информации.
Сегодня уже не имеет смысла давать оценку поведению властей, в те годы с подобным экологическим бедствием страна столкнулась впервые, и, многое делалось интуитивно, по наитию. В любом случае, и по сей день, нет гарантий, что в случае повторения неординарных ситуаций, способы выхода из них и меры по спасению попавших в критическое положение людей будут иными. Собственно, именно для того, чтобы максимально обезопасить гражданское население, людям далеким от атомной физики, и знакомым с химией исключительно в рамках школьной программы, и должна подаваться в доступном виде экологическая информация. Опять же в вопросе подачи экологической информации, необходимо учитывать двойственное отношения к ней населения: с одной стороны «пока гром не грянет, мужик не перекрестится», то есть в ситуации благополучия основная масса людей редко задумывается о проблемах безопасности окружающей среды, в ситуации критической вполне вероятны панические проявления.
Подытоживая написанное выше необходимо отметить, что грамотная доступная и своевременная подача информации о вопросах экологии необходима для того чтобы «Вооружить» ею гражданское население в состоянии благополучия, дабы сформировать адекватное отношение к проблеме, без падания в крайности «легкомыслия» или «паники».
Информационный проект