ДзяржаСЮна-прававое становiшча княства ЛiтоСЮскага СЮ складзе Рэчы Паспалiтай
Информация - Юриспруденция, право, государство
Другие материалы по предмету Юриспруденция, право, государство
В°грудку. Акрамя кляштараСЮ на Беларусi мелася каля 10 рэзiдэнцый дамiнiканцаСЮ. РЖм належалi бiблiятэкi, гiмназii i павятовыя школы, калегiум пры Вiленскiм кляштары.
Базыльяне - супольнаiь манахаСЮ, якiя жылi па правiлах, распрацаваных святым Васiлём (Базылём - адсюль i назва) Вялiкiм (IV ст.); пазней (з XVII ст.) - каталiцка-унiяцкi манаскi ордэн. Пасля абвяшчэння Брэiкай унii 1596 г. базыльяне набываюць ордэнскую арганiзацыю на тэрыторыi Рэчы Паспалiтай. У 1617 г. у Навагрудку адбылася першая кангрэгацыя новага ордэна базыльян. Пастановы кангрэгацыi былi законам для iх. На чале ордэна.стаяСЮ протаархiмандрыт (генерал), рэзiдэнцыяй якога зяСЮляСЮся кляштар у Тараканях (Кобрынскi павет). Кангрэгацыi праходзiлi звычайна СЮ Жыровiчах (каля Слонiма), Навагрудку i Вiльнi. На Беларусi iснавала 55 кляштараСЮ базыльян. Найбуйнейшыя з iх Полацкi, Жыровiцкi, Мiнскi, Вiцебскi, Беразвецкi, Барунскi, Быценскi, Антопальскi. У 1826 г. базыльяне Беларускай i ЛiтоСЮскай правiнцый мелi 60 кляштараСЮ, 430 манахаСЮ i 7370 прыгонных сялян.РЖх маёмаiь складала 404 570 рублёСЮ.
Для падрыхтоСЮкi манахаСЮ з паслушнiкаСЮ iснавалi навiцыяты i студыi пры кляштарах у Антопалi, Беразвеччы, Вiцебску, Замоii, ЛаСЮрышаве, Лядах, Полацку, Жыровiчах i iнш. Вучылiся СЮ iх 2 -4 гады, iснавалi тры спецыялiзацыi: тэалогiя, фiласофiя, рыторыка. Працавалi базыльянскiя школы, развiвалася выдавецкая дзейнаiь. Друкарнi базыльян былi СЮ Вiльнi, Супраслi, Мiнску i iншых мяiiнах. 3 1628 па 1800 г. у iх выдадзена каля 1080 кнiг у асноСЮным на польскай, лацiнскай, царкоСЮнаславянскай мовах, каля 40 % складала свецкая лiтаратура. Дзейнiчалi i жаночыя кляштары базыльянак, але iх было няшмат. Базыльянкi трымалi прытулкi i пансiёны, у якiх вучылiся дзяСЮчынкi.
Бернардзiнцы - манахi рэфармаванай галiны манаскага ордэна францысканцаСЮ на Беларусi, у Лiтве i Полыпчы (назва паходзiць ад iмя францысканскага прапаведнiка Бярнарда Сiенскага, якi стаяСЮ ля вытокаСЮ ордэна). Канчатковы разрыСЮ бернардзiнцаСЮ з ордэнам францысканцаСЮ адбыСЮся СЮ 1517 г. Апраналiся бернардзiнцы СЮ сутану цёмнашэрага колеру з капюшонам, плашч, насiлi пояс з белай воСЮны. ГалоСЮнай мэтай бернардзiнцаСЮ на Беларусi былi мiсiянерская праца сярод праваслаСЮнага насельнiцтва i пастырская дзейнаiь. На Беларусi дзейнiчалi 4 жаночыя кляштары бернардзiнак: у Брэiе, Гродне, Мiнску i Слонiме. Мужчынскiх кляштараСЮ бернардзiнцаСЮ налiчвалася некалькi дзесяткаСЮ. Пры кляштарах бернардзiнцаСЮ дзейнiчалi школы (у тым лiку СЮ БудслаСЮскiм кляштары музычная школа); амаль кожны кляштар меСЮ бiблiятэку; брэiкiя бернардзiнцы трымалi аптэку.
Бенедыкцiнцы манахi найстарэйшага СЮ ЕСЮропе каталiцкага манаскага ордэна Святога Бенядзiкта. Заснаваны СЮ 530 г. Бенядзiктам
Нурсiйскiм (ён быСЮ i аСЮтарам статута) у г. Монтэкасiна (РЖталiя). Статут патрабаваСЮ ад бенедыкцiнцаСЮ сталага жыхарства СЮ кляштары (кляСЮзуры), паслушэнства, устрымання i беднаii. Мэта ордэна (харызмат) - кантэмпляцыя (прывядзенне псiхiкi СЮ стан глыбокай засяроджанаii), фiзiчная i разумовая праца, выхаванне моладзi^. Адным з абавязкаСЮ бенедыкцiнцаСЮ было выконванне СЮрачыстан лiтургii. Кляштары бенедыкцiнцаСЮ мелi свае школы, буйныя бiблiятэкi з рэдкiмi зборамi, скрыпторыi, дзе перапiсвалiся кнiгi i летапiсы. У XIII ст. бенедыкцiнцы страцiлi першынство, саступiСЮшы яго дамiнiканцам i францысканцам. На Беларусi бенедыкцiнцы мелi кляштары СЮ Гарадзiшчы каля Пiнска, Мiнску, Нясвiжы, жаночыя кляштары бенедыкцiнак дзейнiчалi СЮ Мiнску, Оршы, Нясвiжы, Слонiме, пры якiх iснавалi школы для дзяСЮчынак са шляхецкiх семяСЮ.
Такiм чынам, каталiцкая экспансiя Ватыкана, польскiх магнатаСЮ i духавенства, спробы гвалтоСЮнага акаталiчвання беларускага народа паглыблялi рэлiгiйнае процiстаянне, якое перарастала ва СЮзброеную барацьбу. Адным з галоСЮных патрабаванняСЮ паСЮстання 1648 г. была лiквiдацыя унiяцкай царквы.
Сучасныя палiтызаваныя гiсторыкi iмкнуцца падаць унiяцкую царкву як нацыянальную, не залежную ад Рыма i Масквы, якая нiбыта спрыяла захаванню беларускай нацыi. Такая трактоСЮка гiстарычнай ролi унiяцкай царквы, мякка кажучы, не адпавядае гiстарычным фактам.
Па-першае, як падкрэслiвалася вышэй, унiяцкая царква была створана намаганнямi езуiтаСЮ, каiёла, польскага караля Жыгiмонта III Вазы i часткi iерархаСЮ праваслаСЮнай царквы насуперак волi бела-рускага i СЮкраiнскага народаСЮ праваслаСЮнага веравызнання i падпарадкоСЮвалася Рыму. РЖншая справа, што ва СЮмовах непрыязнаii з боку народных мас унiяты вымушаны былi захоСЮваць праваслаСЮны культ, каб народ не зразумеСЮ, у якую царкву ён прыйшоСЮ. Аб непрыхiльнаii знацi да унiяцкай царквы сведчыць i такi факт. Пасля смерцi шчырага прыхiльнiка праваслаСЮя князя К.К.Астрожскага (1608) многiя праваслаСЮныя магнаты i шляхцiцы пераходзяць у каталiцызм. ЗаСЮважым: у каталiцызм, а не ва унiяцтва. Гэтай падзеi прысвечаны таленавiты твор Мялецiя Сматрыцкага "Фрынас" (1610), у якiм ён адлюстроСЮвае крызiс праваслаСЮнай царквы i пераход праваслаСЮных князёСЮ у каталiцызм.
Па-другое, унiяцкая царква стваралася шляхам гвалту i падману народа, адмiнiстравання. Польскiя каралi перадавалi унiятам лепшыя манастыры i прыходы, дзяржаСЮныя пасады. Шчырыя праваслаСЮныя цярпелi СЮцiск ва СЮсiх правах, абражалiся, святары з ганьбай выганялiся з прыходаСЮ, па хлуслiвых даносах аддавалiся пад суд. Цэлыя паветы i ваяводствы заставалiся без святароСЮ, цэрквы былi зачынены альбо разбураны, некаторыя ператваралiся СЮ шынкi цi канюшнi. А праваслаСЮныя СЮ Вялiкiм княстве ЛiтоСЮскiм гэта i былi якраз беларусы: сяляне i нiзы гарадскога насельнiцтва.