ДзяржаСЮна-прававое становiшча княства ЛiтоСЮскага СЮ складзе Рэчы Паспалiтай
Информация - Юриспруденция, право, государство
Другие материалы по предмету Юриспруденция, право, государство
?у, былi стойкiмi прыхiльнiкамi роСЮнаii, справядлiваii, братэрства, чалавекалюбства.
Антытрынiтарыi Беларусi мелi шмат сваiх абшчын у РЖСЮi, Лоску (ля Ашмян), Любчы, Навагрудку, Клецку i iншых гарадах, а так-сама свае органы самакiравання. Утапiчнаiь iх наiСЮнасацыяльных летуценняСЮ, унутраная супярэчнаiь, процiдзеянне феада^ лаСЮ, каталiцкая рэакцыя прывялi да заняпаду антытрынiтарызму, а СЮ сярэдзiне XVII ст. пад уцiскам феадальна-каталiцкай рэакцыi паслядоСЮнiкi антытрынiтарызму -сацынiяне - былi выгнаны за межы Рэчы Паспалiтай, у тым лiку i з Беларусi. Што датычыць кальвiнiстаСЮ, яны СЮтварылi тэрытарыяльную арганiзацыю кальвiнiiкай царквы на Беларусi i СЮ Лiтве з цэнтрам у Вiльнi.
Калi СЮ 1579 г. Стэфан Баторый быСЮ вымушаны распачаць ваенныя дзеяннi. езуiты прынялi дзейсны СЮдзел у паходзе. Яны мужна пераносiлi цяжар паходу, клапатлiва даглядалi параненых, гаiлi раны i душы скалечаных, выконвалi рэлiгiйныя абрады. Адданая служба на карыiь каталiцызму, дзяржаве i Кароне зрабiла Баторыя шчырым прыхiлыгiкам езуiтаСЮ. "Калi б я не быСЮ каралём, - любiСЮ ён паСЮтараць, - быСЮ бы езуiтам".
У час асады Полацка С.Баторый паабяцаСЮ пасля перамогi адчынiць у горадзе езуiцкi калегiум. Сваё абяцанне ён выканаСЮ па-каралеСЮску. Дзеля матэрыяльнага забеспячэння навучальнай установы езуiтам у Полацку перадалi восем цэркваСЮ i сем манастыроСЮ разам з iхнiмi маёнткамi. ПраваслаСЮным быСЮ пакiнуты адзiн кафедральны сабор. У каралеСЮскай грамаце СЮказвалася мэта: "Каб езуiты СЮтрымлiвалi калегiум для выхавання СЮ каталiцкай веры юнацтва, распаСЮсюджвалi каталiцкую веру сярод схiзматыкаСЮ (г. зн. праваслаСЮных. - 3.3.), уладкоСЮвалi лацiнскiя, г. зн. рымска-каталiцкiя, прыходы на Беларусi i такiм чынам вынiшчалi праваслаСЮе тут" (Мартос А. Беларусь в нсторнческой государственной н церковной жнзнн. Мн., 1990. С. 158).
Наступны кароль, Жыгiмонт III Ваза (1587 - 1632), як вядома, зяСЮляСЮся выхаванцам езуiтаСЮ. Да сэрцаСЮ астатнiх каралёСЮ Рэчы Паспалiтай таксама былi знойдзены шляхi i iяжынкi. На працягу iснавання Рэчы Паспалiтай каралеСЮская асоба заСЮжды была СЮ цэнтры СЮвагi езуiтаСЮ.
Рознымi шляхамi езуiты iшлi да магнатаСЮ i таксама мелi поспех. Дастаткова адзначыць, што адным з першых у каталiцызм абярнулiся нашчадкi Мiкалая Радзiвiла Чорнага. Менавiта адзiн з iх, Сiротка Радзiвiл, усё сваё жыццё прысвяцiСЮ пошуку Бiблii, выдадзенай бацькам, каб знiшчыць. ЗмарнаваСЮ капiтал у 5000 чырвонцаСЮ, адшукаСЮ амаль усе экзэмпляры i спалiСЮ. А за Радзiвiламi пацягнулiся iншыя магнаты, сярэдняя i дробная шляхта. "Блудныя сыны" каталiцызму пакрыху вярталiся СЮ лона каiёла.
Важным напрамкам у рабоце езуiтаСЮ было СЮздзеянне на народныя масы. Тут мелiся свае асаблiваii. Тыя, каго прымусiлi стаць пратэстантамi, з радаiю вярталiся СЮ каiёл. Але ж мелiся i свядомыя кальвiнiсты i антытрынiтарыi. 3 iмi было цяжэй. Сярод апошнiх езуiты разгарнулi працу на глебе рэлiгiйнага культу i дабрачыннаii. Побач з калегiумамi езуiты адчынялi аптэкi, шпiталi, прытулкi для бяздомных, дапамагалi СЮ часы народных бедстваСЮ.
Сярэдневяковы жыхар не СЮяСЮляСЮ сабе жыцця без рэлiгiйнага культу: з Богам нараджаСЮся ды Богу i аддаваСЮ душу. Езуiтам увайii СЮ давер да працоСЮнага чалавека "паспрыяла" маравая язва СЮ Вiльнi СЮ 1573 г. Пад страхам смерцi горад пакiнулi i багацеi i святары. Езуiты ж (акрамя пяцi найбольш падрыхтаваных i здольных, якiя былi адпраСЮлены СЮ бяспечнае меiа) засталiся з народам. Яны дапамагалi чым маглi: хлебам i соллю, даглядалi хворых (часам самi ля iх памiралi), прымалi споведзь, хавалi нябожчыкаСЮ. Людзi пацягнулiся СЮ езуiцкi каiёл Святога Яна, i нiшто не магло iх утрымаць: нi просьбы, нi пагрозы. Такiм шляхам iшлi езуiты да сэрцаСЮ простых людзей.
Асаблiвую СЮвагу яны надавалi моладзi. Прапаганда сярод яе звычайна праводзiлася праз навучальныя СЮстановы. Побач з Полацкiм калегiумам (1580) езуiцкiя калегiумы адчыняюцца СЮ Нясвiжы, Оршы, Брэiе, Пiнску, Гродне, Вiцебску, Навагрудку, Мiнску, Слуцку, Жодзiшках. У 1618/19 навучальным годзе СЮ езуiцкiх навучальных установах Вялiкага княства ЛiтоСЮскага вучылася 3165 вучняСЮ i студэнтаСЮ. К 1773 г. у Нясвiжскiм калегiуме было каля 300 дзяцей, а СЮ Полацкiм болып за 250. Менавiта высокаквалiфiкаваная адукацыйна-выхаваСЮчая праца была палiтыкай, звернутай у будучыню. Хутка выхаванцы езуiтаСЮ пачалi запаСЮняць адмiнiстрацыйны апарат аказваць свой уплыСЮ на вырашэнне СЮсiх дзяржаСЮных i грамадскiх спраСЮ. А паколькi езуiты выхоСЮвалi моладзь у духу рэлiгiйнага фанатызму i нецярпiмаii, то i СЮплыСЮ быСЮ адпаведны.
Аднак, нягледзячы на такую рознабаковую працу, трэба зазначыць: езуiты не здолелi цалкам перамагчы пратэстантызм. Гэта барацьба iшла на працягу СЮсяго iснавання Рэчы Паспалiтай.
Другiм ворагам католiкi i езуiты лiчылi праваслаСЮных жыхароСЮ . Што сабой уяСЮляла праваслаСЮная царква таго часу?
Да сярэдзiны XVI ст. польскiя каралi практычна падпарадкавалi сабе праваслаСЮную царкву, прысвоiСЮшы некаторыя правы СЮ кiраваннi царкоСЮнай арганiзацыяй.
Па-першае, каралi пачалi не толькi зацвярджаць выбраных на саборы епiскапаСЮ i iгуменаСЮ, але i прызначаць iх без ведама царкоСЮнай улады. Гэта наносiла СЮдар па СЮнутранаму ладу праваслаСЮнай арганiзацыi (саборнаii) i па аСЮтарытэту праваслаСЮных святароСЮ. ГалоСЮнымi крытэрыямi прыдатнаii на епiскапскую кафедру цi пасаду настаяцеля манастыра сталi не высокiя духоСЮныя i чалавечыя якаii (шчыраiь веры, унутраная чыiiня, хрыiiянская маральнаiь, глыбокiя веды веравызнання), а паслугi Кароне цi каралю. Былi выпадкi, калi праваслаСЮныя манасты