ДзяржаСЮна-прававое становiшча княства ЛiтоСЮскага СЮ складзе Рэчы Паспалiтай
Информация - Юриспруденция, право, государство
Другие материалы по предмету Юриспруденция, право, государство
да патрабаванняСЮ унii i польскага заканадаСЮства. Але гэта было не СЮ iнтарэсах княства. Мабыць, таму камiсiя не мела СЮ сваiм складзе палякаСЮ. Па-другое, не было да чаго дапасоСЮваць, бо палякi на той час не мелi такога збору законаСЮ, як ЛiтоСЮскi Статут. Па-трэцяе, вiдавочна, лiтоСЮска-беларускiх юрыстаСЮ больш турбавалi пытаннi СЮдасканалення свайго заканадаСЮства, а не наблiжэння яго да польскага. Таму работа пайшла зусiм у iншым напрамку. ПраСЮда, на сеймы 1574 i 1578 гг. былi пададзены некалькi выпраСЮленых артыкулаСЮ, але яны не закраналi мiжкраiнных адносiн.
Новы Статут 1588 г. не толькi пярэчыСЮ Люблiнскай унii, але нават не СЮспомнiСЮ аб яе iснаваннi. Ён складаСЮся з 14 раздзелаСЮ i 487 артыкулаСЮ. Нормы дзяржаСЮнага права былi выкладзены СЮ трэцiм раздзеле, у якiм абвяшчалася самастойнаiь Вялiкага княства ЛiтоСЮскага, недатыкальнаiь яго межаСЮ, тэрытарыяльная цэласнаiь. Артыкул 4-ы гэтага раздзела абавязаСЮ вялiкага князя вярнуць у склад княства СЮсе землi, якiя раней былi ад яго адабраны (Статут Вялiкага княства ЛiтоСЮскага 1588 г. Мн., 1989. С. 114,364).
Насуперак люблiнскаму акту, якi дазваляСЮ палякам набываць маёнткi на тэрыторыi Статут 1588 г. забараняСЮ iншаземцам набываць у княстве землi i маёнткi, а таксама пасады. А палякi уладальнiкi падараваных у княстве маёнткаСЮ - павiнны былi неii земскую службу, у адваротным выпадку яны трацiлi правы на СЮладаннi. "Уряды" i землi па закону маглi раздавацца СЮ княстве толькi "Лiтве, Беларусi i Жэмайцii", толькi "родзiчам" Вялiкага княства ЛiтоСЮскага.
Статут Вялiкага княства ЛiтоСЮскага 1588 г. заставаСЮся галоСЮнай крынiцай права на Беларусi да 1840 г. Але паколькi уваходзiла СЮ склад Рэчы Паспалiтай, то неаднаразова рабiлiся спробы СЮнеii СЮ яго папраСЮкi, змены. Прымалiся новыя законы, якiя пярэчылi нормам Статута. Так, па закону 1668 г. за адыход ад каталiцкай веры вiнаватыя каралiся канфiскацыяй маёмаii i выгнаннем з дзяржавы, а па закону 1733 г. праваслаСЮныя i пратэстанты былi пазбаСЮлены права быць дэпутатамi сейма i суддзямi галоСЮнага трыбунала (Юхо Я.А. Кароткi нарыс гiсторыi дзяржавы i права Беларусi. Мн., 1992. С. 233).
Нельга забываць таксама, што СЮ Рэчы Паспалiтай, дзе панавала шляхецкая анархiя, шматлiкiя законы заставалiся на паперы.
Жыгiмонт III Ваза СЮ 1590 г. зрабiСЮ спробу правеii кадравую палiтыку СЮ духу Люблiнскай унii. На меiа памёршага кракаСЮскага каталiцкага бiскупа ён запрасiСЮ беларускага католiка Юрыя Радзiвiла, якi займаСЮ дагэтуль вiленскую кафедру, а СЮ Вiльню СЮзамен прапанаваСЮ паляка Бярнарда МацiеСЮскага. Гэта было не звычайнае парушэнне закону, а спроба разглядаць Рэч Паспалiтую не як федэратыСЮную, а як унiтарную дзяржаву. Канцлер Вялiкага княства ЛiтоСЮскага Л. Сапега не даСЮ згоды на прызначэнне паляка на вiленскую бiскупскую кафедру i адмовiСЮся замацоСЮваць гаспадарскай пячаткай княства рашэнне бiскупа-паляка. Канфлiкт цягнуСЮся 10 гадоСЮ, пакуль не памёр МацiеСЮскi, i на вiленскую кафедру быСЮ прызначаны беларус Бенядзiкт Война.
Нягледзячы на гэта i iншыя парушэннi законаСЮ, Статут 1588 г. меСЮ вялiкае гiстарычнае значэнне. Ён падвёСЮ заканадаСЮчую аснову пад новыя СЮзаемаадносiны памiж княствам i Полыпчай.
Такiм чынам, пануючы i кiруючы пласт Вялiкага княства ЛiтоСЮскага пасля Люблiна распачаСЮ барацьбу супраць польскай праграмы стварэння унiтарнай дзяржавы. У вынiку гэтай барацьбы СЮдалося захаваць частку тэрыторыi якая засталася пасля анексii i далучэння болыпаii тэрыторыi княства да Польскага каралеСЮства, а таксама тытулы "вялiкага князя лiтоСЮскага" i "Вялiкага княства ЛiтоСЮскага", рэшткi дзяржаСЮнаii i аСЮтаномiю СЮ межах Рэчы Паспалiтай. 3 цягам часу польскi СЮплыСЮ на насельнiцтва усё болып узмацняСЮся. Шляхта перайшла СЮ каталiцызм i апалячылася. У 1696 г. польская мова была абяСЮлена дзяржаСЮнай мовай . Над насельнiцтвам Беларусi навiсла рэальная пагроза не толькi акаталiчвання, але i паланiзацыi.
Маючы на мэце стварыць унiтарную дзяржаву, Люблiнская унiя СЮхвалiла фармiраванне "аднаго збiрання, еднаii, непадзельнага народа". Але ж Вялiкае княства ЛiтоСЮскае было, як вядома, полiэтнiчнай дзяржавай, у якой жылi беларусы, рускiя, украiнцы, лiтоСЮцы, яСЮрэi, татары i iнш. Таму фармiраванне "непадзельнага народа", на думку iнкарпаратараСЮ, павiнна было ажыццяСЮляцца шляхам асiмiляцыi СЮсiх гэтых этнасаСЮ уласна польскiм насельнiцтвам.
Гэта асiмiляцыя патрабавала нечага такога, што яднала б усе гэтыя народы. У сярэднявеччы такiм духоСЮным цэментам зяСЮлялася рэлiгiя. Рэлiгiя гэта i светапогляд, i звычай, i нормы паводзiн, i, урэшце, асновы духоСЮнай культуры. Але на шляху рэлiгiйнай еднаii народаСЮ Рэчы Паспалiтай было шмат перашкод. Па-першае, да сярэдзiны XVI ст. насельнiцтва Польшчы i Вялiкага княства ЛiтоСЮскага мела розныя веравызнаннi. У Полыпчы пануючай рэлiгiяй быСЮ каталiцызм, а СЮ болыпаiь насельнiцтва прытрымлiвалася праваслаСЮя (Беларусь i Украiна) i пратэстантызму (Лiтва). Па-другое, каталiцызм i праваслаСЮе перажывалi крызiс. Па-трэцяе, былi вельмi складаныя рэлiгiйныя абставiны. Каб лепш iх зразумець, нагадаем коратка гэтыя абставiны.
ПраваслаСЮе, як вядома, прыйшло на Беларусь у канцы Х ст. i да 1385 г. мiрна СЮжывалася з язычнiцтвам лiтоСЮцаСЮ, хоць i было амаль дзяржаСЮнай рэлiгiяй. Але пасля КрэСЮскай унii становiшча змянiлася. Ягайла, якi дамовiСЮся з палякамi, хрыiiСЮ зычнiкаСЮ у Вiльнi, Троках, а таксама на Беларусi. Тут зяСЮляюцца Гры каталiцкiя парафii (у Крэве каля Ашмян, у Абольцах каля Талачына i СЮ Гайне паблiзу Лагойска). Напярэдаднi Люблiнскай унii Вiленскай епархii, дз