Ваенна-палітычныя межславянския канфлікты другой паловы XVI-XVIII стагоддзяў
Дипломная работа - История
Другие дипломы по предмету История
х планаў расійскіх кіраўнікоў спрыяла іх падтрымка з боку праваслаўнай царквы. А прызнанне за мітрапаліт Іонай, які знаходзіўся ў Маскве, юрысдыкцыі над усім праваслаўным насельніцтвам Літвы і Польшчы, стваралі прэцыдэнтны для вылучэння тэрытарыяльных прэтэнзій да ўрадаў гэтых краін з боку Расеі [36, с. 122]. Імкнучыся зменшыць правы літоўскіх князёў, у Маскве быў складзены свой варыянт радаводу Гедымінавічаў. Згодна з ім прыніжаліся паходжання літоўскіх уладароў і ставілася іх на найнізкую прыступку ад маскоўскіх кіраўнікоў. Згодна з гэтым падання, Гедзімінавічы - гэта васалы маскоўскага князя [83, с.168].
Менавіта ўсе гэтыя тэорыі сталі ідэйным абгрунтаваннем знешнепалітычнай агрэсіўнасці Маскоўскай дзяржавы. Першым праявай гэтай агрэсіі было, ініцыяванае Іванам III, разграблення Кіева татарамі ў 1482р. [83, с.154]. Гэты акт быў перадумовай да шматлікіх маскоўска-літоўскіх войнаў канца XV-першай паловы XVI ст.сярэдзіне XVI ст. Польшча была такой жа агрэсіўнай дзяржавай як Масковія. Нягледзячы на ??ўсе істотныя адрозненні ў палітычнай і культурнага жыцця, яна як і Масква хацела заваяваць ўкраінскія і беларускія землі. Польская эліта кіравалася ідэяй старажытнай прыналежнасці рускіх земляў да Польшчы, ад якой яны нібыта былі адарваныя [95, с.18]. Гэтая ідэя была сфарміравана яшчэ ў XIV ст. Так, прымаючы Ягайла на польскі трон, польскія феадалы імкнуліся распаўсюдзіць свае ўладанні на ўсход [112, с.11].
У польскай палітычнай думе рабілася спроба даказаць ўкраінскія землі належаць па праве Польшчы. У прыватнасці, ж думка ярка прасочваецца ў творах польскага аўтара другой паловы ХV ст. Я.Длугоша [112, с.13].
Трэба сказаць, што польскія кіраўнікі мелі 2 магчымыя варыянты сваёй экспансіі - на Усход і на Захад. Але ўжо пры Жыгімонта I польскія феадалы адмаўляюцца ад кіруючай ролі ў Дунайскай басейне. Саперніцтва Ягелонаў і Габсбургаў у Венгрыі і Чэхіі скончылася перамогай апошніх. Гэта было звязана з тым, што ў палітыцы польскага пануючай верхавіны ўзялі верх праграмы ўсходняй экспансіі [103, с. 100]. Важную дапамогу польскаму ўраду даў тата. Абвясціўшы сябе "шчытом хрысціянства", палякі малявалі сваё прасоўванне на ўсход, як крыжовы паход супраць язычнікаў - літоўцаў і схізматыкаў - праваслаўных ўкраінскі [103, с.100].
У кантэксце прыведзеных вышэй ідэйна-палітычных праграм, усе тры зацікаўленыя бакі вялі сваю палітыку. У першай палове XVI ст. характэрнай і вызначальнай асаблівасцю стала тое, што Вялікае княства Літоўскае, пад ціскам суседзяў пачатак павольна губляць свае пазіцыі. Так у выніку літоўска-маскоўскіх войнаў Літва страціла траціну сваіх тэрыторый [122, с.119]. Адначасова ўзмацніўся ціск з боку Польскай дзяржавы адносна далейшага развіцця працэсу абяднання дзвюх дзяржаў, які пачаўся ў 1386 г. [77, с.315]. У гэты час выспяваюць новыя прычыны расейска-польскага канфлікту, звязанага з актывізацыяй расійскай палітыкі ў Прыбалтыцы, яшчэ турбавала Польшчу. У 1547р. адбылася шлюб на царства Івана IV. На думку арганізатараў мерапрыемства царскі тытул быў юрыдычна пацвердзіць неабмежаванасці вярхоўнай улады і павысіць міжнародны аўтарытэт маскоўскага кіраўніка, пацвердзіць легітымнасць правоў Масквы на "кіеўскае спадчыну" [36, с.125]. Акрамя таго, гэты тытул адлюстроўваў імкненне маскоўскага князя прадставіць сябе спадчыннікам візантыйскай і мангольскай імперскага велічы. Бо ў папярэднія эпохі рускія звярталіся з тытулам "цар" толькі да візантыйскага імператара або мангольскага хана [42, с.351]. Спробы расейцаў навязаць Літве прызнання тытула Івана IV - "цар ўсяе Русі", выклікалі абурэнне ў вялікага князя літоўскага і караля польскага Жыгімонта II Аўгуста.
Маскоўскае ўрад у гэта і час ужо вёў актыўную падрыхтоўку да вайны ў Прыбалтыцы. Усе спроба мірнага ўрэгулявання спрэчных пытанняў нівэляваліся безапеляцыйнасцю патрабаванняў маскоўскай боку. Таму перамовы былі перапыненыя, а ў 1558р. пачалася Лівонская вайна.
У гістарыяграфіі пануе меркаванне, што прычынай гэтай вайны стала незадаволенасць маскоўскіх кіраўнікоў сваёй ізаляванасцю ад Еўропы. На думку гісторыкаў Маскоўскае царства ў сярэдзіне XVI ст. не магло расці і развівацца без непасрэднага кантакту з краінамі Захаду [44, с.201]. Гэты рэгіён цікавіў таксама Польшчу і Літву [20, с.283]. Сярод краін, якія атачалі Расію слабой была Лівонія. Таму менавіта супраць яе пачатку вайну Масковія. Непасрэднай падставай да вайны стала нявыплата даніны лівонскімі рыцарамі маскоўскаму цару, якая была прадугледжана ливонськоросийським перамірем 1503. [82, с.314].
Пачатак вайны паказаў няздольнасць слабога Лівонскага Ордэна, быў феадальна-раздробненай краінай супраціўляцца маскоўскім войскам. Шэраг перамог рускіх войскаў прывёў да росту амбіцый цара. Таму Іван IV праігнараваў прапановы Літвы аб спыненні вайны [36, с.126].
Тэрытарыяльныя заваёвы Івана IV прывялі да небяспечнага павелічэнне літоўска-маскоўскай мяжы, а перахопу Расеяй гандлю з Захадам - ??дзякуючы развіццю нарвскага мараплаўства - адціснулі літоўскія і польскія горада ад гандлёвага пасрэдніцтва. Гэта выклікала незадаволенасць у Літве і Польшчы. Акрамя таго, у выніку ўключылася Швецыя і Данія, а Лівоніі стаў пагражаць падзел [51, с. 93].
Гэта ўсё падштурхнула Жыгімонта II да рашучых дзеянняў. 28 ЛІСТАПАДА 1561р. было заключана Віленскую пагадненне паміж Лівоніяй з аднаго боку і Літвой і Польшчай з другога. Паводле гэтай дамовы ўсё валодання Лівонскага ордэна перайшлі пад пратэктарат Польшчы і Літвы [56, с.49]. Такім або чаму Расіі прыйшлося ваяваць яшчэ з двума даволі моцнымі сапе?/p>