Ислам в условиях трансформации общественно-политической жизни стран Востока и Казахстана 07. 00. 03 Всеобщая история (восточные страны)

Вид материала

Автореферат

Содержание Список опубликованных работ по теме диссертации Шығыс елдері мен қазақстанның қоғамдық-саяси өмірінің өзгерістері жағдайындағы ислам ТҮЙІНІДиссертацияның зерттелу нысаны Зерттеу мақсаты. Зерттеудің хронологиялық шектері – Зерттеудің теориялық-методологиялық негізі – Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Зерттеудің ғылыми-қолданыстық маңызы. Islam in the conditions of transformation of political life in the eastern countries and kazakhstan The Goal of the research Chronological limits of dissertation The main issues submitted for the defense are as follows

Подобный материал:

• История военного дела кочевников Золотой Орды XIII-XV вв. 07. 00. 03 Всеобщая история, 776.43kb.
• -, 268.16kb.
• Этнополитические процессы у тюркоязычных народов: история и ее мифологизация 07. 00., 2465.11kb.
• А. К. Тихонов Отечественная история, 728.15kb.
• Фабианство как феномен общественно-политической жизни Англии (1884-й середина XX в.), 423.63kb.
• История индийско-китайских отношений во второй половине ХХ начале ХХI вв. 07. 00., 487.29kb.
• История взаимоотношений власти и ислама в Центральной Азии (конец XX начало XXI вв.), 1235.55kb.
• 2. Глава 1 Турция и процессы становления пантюркистской идеологии в общественно-политической, 227.2kb.
• Программа учебной дисциплины «Новая и новейшая история стран Востока» направление 540400, 816.14kb.
• Б 11 Новая и новейшая история стран Востока, 220.14kb.

^ СПИСОК ОПУБЛИКОВАННЫХ РАБОТ ПО ТЕМЕ ДИССЕРТАЦИИ:


1 Национальная культура: поиск сущности и содержания / Проблемы духовной культуры тюркских народов. Материалы Всесоюзной научной конференции. – Уфа: БНЦ УрС АН СССР, 1991. – С. 31-32.

2 Значение и формы существования традиций в современной культуре СУАР КНР / Китай и мир: актуальные проблемы изучения экономики, политики, истории и культуры Китая. Материалы Всесоюзной научной конференции. – М.: Наука, 1991. – С. 139-143.

3 Традиции и современность в культурной жизни СУАР КНР // Вестник Академии наук Республики Казахстан. Серия общественных наук. – 1996. – № 6. – С. 37-41.

4 Некоторые аспекты политики КПК в области развития культуры национальных меньшинств // Известия Министерства науки, Академии наук Республики Казахстан. Серия общественных наук. – 1997. – № 2. – С. 10-14.

5 Место религии в системе общественных отношений СУАР КНР // Известия Министерства науки, Академии наук Республики Казахстан. Серия общественных наук. – 1998. – № 2. – С. 25-29.

6 Этнорелигиозная ситуация в СУАР КНР: проблемы и пути их решения / Культурные и исторические процессы в странах переходного периода. Материалы международной конференции // Вестник КазНУ. Серия востоковедения. – 1999. – № 9. – С. 107-116.

7 Методологические и теоретические подходы к изучению этнокультурной взаимосвязи народов Центральной Азии / Исследования по уйгуроведению. – Алматы: Институт востоковедения им. Р.Б. Сулейменова МОН РК, 1999. – С. 123-128.

8 К вопросу о развитии национальной культуры в китайских теоретических концепциях 20-40-х гг. ХХ века / Материалы научных чтений памяти В.П. Юдина. 1993–1994. – Алматы: Дайк-Пресс, 1999. – С. 166-170.

9 К вопросу о месте национальной культуры в гражданском обществе / Государства и общество в странах постсоветского Востока: история, современность, перспективы. Материалы международной конференции – Алматы: Дайк-Пресс, 1999. – С. 186-190.

10 Сравнительный анализ религиозных традиций в странах Востока и республиках Центральной Азии / Ислам и современность. Материалы международной конференции. – Алматы: Дайк-Пресс, 2001. – С. 58-63.

11 Духовные традиции и общественно-философская мысль Индии / Казахстан-Индия: древность, средневековье и современность. Материалы международной конференции. – Алматы: Өлке, 2002. – С. 192-197.

12 Некоторые аспекты модернизации ислама в республиках Центральной Азии // Известия Министерства образования, Национальной Академии наук Республики Казахстан. – 2002. – № 4. – С. 56-63.

13 «Адаб-уль-Салихин» и история культуры народов Востока / Исследования по уйгуроведению. Материалы международной конференции. – Алматы: Институт востоковедения им. Р.Б. Сулейменова МОН РК, 2002. – С. 133-138.

14 Наследие Ибн Сина: наука и религия // Аль-Фараби. – 2003. – № 3. – С. 152-158.

15 Исламский фундаментализм: концепции и факторы распространения / Мир и региональная безопасность в Центральной Азии. Материалы международной конференции. – Алматы: Казахстанский институт стратегических исследований при Президенте Республики Казахстан, 2003. – С. 54-62.

16 Религиозная ситуация в Казахстане и некоторые проблемы политико-правового регулирования // Shygys. – 2004. – №1. – С. 236-246.

17 Исламский фундаментализм: содержание понятия // Саясат. – 2004. – № 3. – С. 50-56.

18 О правовой регламентации в религиозной сфере // Известия НАН РК. Серия общественных наук. – 2004. – № 4. – С. 87-94.

19 Ислам в Казахстане: общее положение и анализ тенденций развития // Shygys. – 2004. – № 2. – С. 206-219.

20 К вопросу о типологии идейно-политических течений в современном исламе // Shygys. – 2005. – № 1. – С. 185-192.

21 К вопросу о методах и подходах в изучении религии на современном этапе // Shygys. – 2005. – № 2. – С. 174-181.

22 Ислам и общество в современном Казахстане. – Алматы: Дайк-Пресс, 2006. – 204 с.

23 Религия в современном Казахстане: социологический аспект // Известия НАН РК. Серия общественных наук. – 2005. – № 4. – С. 76-89.

24 Некоторые результаты социологического исследования состояния религиозности в Казахстане // Shygys. – 2006. – № 1. – С. 127-132.

25 К истории взаимоотношений стран западной Европы и Турции в контексте угрозы распространения «мусульманского фанатизма» в Египте 1881-1882 гг. / Взаимоотношения Турции с Центральной Азией в контексте расширяющейся Европы. Материалы Международной научной конференции. – Алматы: Дайк-Пресс, 2006. – С. 99-106.

26 Features of Islamic Revivalism and Religiosity in Contemporary Kazakhstan: A Sociological Approach / Civilization in Central Asia. International Conference. – Istanbul: Research Centre for Islamic History, Art and Culture, 2007. – P. 43–44.

27 Теоретико-методологические и методические вопросы религиозности населения / Актуальные вопросы совершенствования законодательства о свободе вероисповедания и религиозных объединениях. Материалы республиканской научно-практической конференции. – Астана: Комитет по делам религии Министерства юстиции Республики Казахстан, 2007. – С. 151-169.

28 Исламские традиции: культура поведения в семье и обществе. – Алматы: Дайк-Пресс, 2008. – 152 с.

29 Ученые мусульманского Востока: Абу Бакр ар-Рази // Известия Национальной Академии наук Республики Казахстан. Серия общественных наук. – 2008. – № 2. – С. 17-21.

30 К вопросу о религиозности молодежи в казахстанском обществе: социологический аспект // Analytic. Аналитическое обозрение. – 2008. – № 2. – С. 110-117.

31 К изучению вопроса идентичности и религиозности населения Казахстана / Аль-Фараби: Философия. Культура. Религия. Материалы Международной конференции посвященной 75-летию КазНУ имени аль-Фараби. – Алматы: Қазақ университетi, 2009. – С. 351-355.

32 Ислам и общественно-политические процессы в Индонезии 1940-1970-х гг. / Фундаментальные и инновационные проблемы востоковедного образования и науки. Материалы международной конференции. – Алматы: Қазақ университеті, 2009. – С. 340-345.

33 Некоторые особенности возрождения ислама и религиозности населения Казахстана: социологический аспект // Известия Национальной Академии наук Республики Казахстан. Серия общественных наук. – 2009. – № 2. – С. 45-54.

34 К опыту изучения религиозной ситуации в Казахстане / Казахстанский опыт межнационального и межконфессионального согласия: предложения для ОБСЕ. Материалы международной конференции. – Алматы: Казахстанский институт стратегических исследований при Президенте Республики Казахстан, 2009. – С. 143-150.

35 К вопросу об особенностях возрождения традиционного ислама в Казахстане / Эпоха Имама А‘зама и ее значение в истории культуры народов Центральной Азии и Ближнего Востока. Сборник научных трудов / Редакторы-составители: Аскарали Раджабов, Рустам Мукимов, Мухаммадрахим Карим-заде. Ответственный редактор: Аскарали Раджабов (на рус. и англ. яз.). – Душанбе: Академия наук Республики Таджикистан, 2009. – С. 434-447.

36 Философское наследие Ирана: Абу Бакр Ар-Рази и его общественно-этическое воззрение / Историко-культурные взаимосвязи Ирана и Дашт-и Кипчака. Материалы международной конференции. Книга вторая. – Алматы: Дайк-Пресс, 2007. – С. 270-277.

37 Религия в зеркале ориентаций и оценок населения Казахстана // Евразийское сообщество. – 2009. – № 3. – С. 86-91.

38 Нетрадиционные исламские движения в Центральной Азии // Казахстан-Спектр. – 2009. – № 4. – С. 28-36.

39 Макс Вебер. «Иррациональный» Восток и «рациональный» Запад // Вестник КазНУ. Серия историческая. – 2009. – № 4 (55). – С. 185-190.

40 Центральная Азия: к вопросу о современных исламских направлениях и движениях / Казахстанская модель межэтнических отношений и межконфессионального согласия: реалии и перспективы. Материалы международной конференции. – Алматы: ЦИПМО, 2009. – С. 168-180.

41 Некоторые особенности религиозности населения в современном Казахстане // Илмий–Тахлилий Ахборот. – Ташкент. – 2009. – № 3. – С. 47-53.


Джалилов Заур Гафурович


^ ШЫҒЫС ЕЛДЕРІ МЕН ҚАЗАҚСТАННЫҢ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ӨМІРІНІҢ ӨЗГЕРІСТЕРІ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ИСЛАМ


07.00.03 – Жалпы тарих (шығыс елдері)

тарих ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертациясының

^ ТҮЙІНІ


Диссертацияның зерттелу нысаны ретінде ислам діні, оңын идеологиясы; Шығыс елдері мен тәуелсіз Қазақстанда өзіне тән ерекшеліктері бар қоғамдық-саяси жүйелер мен діннің өзара әсер етуі қарастырылады. Салыстырмалы-тарихи зерделеу негізінде, қарастырылып отырған елдердегі қоғамдық-саяси өмірдің өзгерістері арқылы исламның дамуының ортақ және ерекше белгілерін анықтауға талаптанған. Жетілдірілген әдістер негізінде жүргізілген анализдер аталмыш елдердің қоғамдық-саяси жүйесіндегі тарихи өзгерістер жағдайындағы исламның даму ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік береді. Атап айтқанда, 1940-1960 жылдарда Индонезиядағы ислам дінінің дамуы, діннің саясилануының күшеюімен ерекшеленсе, тәуелсіз Қазақстанда дін мен мемлекет арасында арақатынастардың басқаша түрі қалыптасты. Мұнда Ислам, алдымен, халықтың мәдениеті мен руһаниятының маңызды бір құрамдас бөлігі, діни-мәдени танымының негізгі факторының бірі ретінде қарастырылады.

^ Зерттеу мақсаты. Диссертациялық жұмыс Шығыс елдері мен Қазақстанның, тәуелсіздік алғаннан кейін, әлеуметтік-саяси жүйелерінде болып жатқан ислам дінінің орны мен ролі, олардың арақатынасы тарихы мен қазіргі жағдайын, «ислам факторының» қалыптасуы мен қоғамдық-саяси жүйелерге әсерін зерттеуге арналған.

^ Зерттеудің хронологиялық шектері – Индонезия, Иран мен Ливанның 1940-1970 жылдарғы және Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алғаннан бергі дамуы мерзімін қамтиды. Оның себебі нақты осы кезеңде аталмыш елдерде маңызды әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси, соның ішінде діни сипаттағы оқиғалардың болуымен негізделеді.

^ Зерттеудің теориялық-методологиялық негізі – қоғам мен діннің арақатынасын зерттеуге үлкен ықпал еткен М. Вебер, К. Гиртц, С. Эйзенштадт, Дж.Л. Пикоктың теоретикалық концепциялары және әртүрлі тарихи кезеңдерде ислам діні дамуының жалпы және ерекше белгілерін анықтауға мүмкіндік беретін кешенді әдіс.

Қорғауға ұсынылатын тұжырымдар:

1. 
   Қоғамдық-саяси жүйе өзгерістері – әр-түрлі күштер мен компоненттер әсерін тигізетін күрделі де көпқырлы үрдіс. Олардың әрқайсысы аталмыш үрдіске қоғамдағы орны мен рөліне сәйкес әсер етеді. Ислам – Шығыс елдері мен Қазақстандағы қоғамдық-саяси үрдіске айтарлықтай дәрежеде әсер етті.
   
2. Ислам дінінің тарихи өткені мен бүгінін, оның типологиясы мен жүйеленуі, дінилік пен саясилықтың айырмашылықтарын жан-жақты бағалау уақыттың талабы. Шығыс елдеріндегі ислам дамуының тарихи тәжірибесі Қазақстан мен Орталық Азияның басқа да елдеріндегі қазіргі заманғы діни үрдістің бағыт-бағдарларын түсіну үшін маңызды теориялық және қолданбалы маңызға ие.
   
3. Тәуелсіздік алған жаңа мемлекеттердің орнығуы мен дамуы, көптеген әлеуметтік-экономикалық және саяси мәселелердің шешілуіне байланысты. Осындай кезек күттірмес мәселеленің бірі – діни мәселе, яғни исламның саясилануы.
   
4. Жаңа егемендік алған елдердегі діни мәселенің шешілмеу факторын, көбіне тәуелсіз мемлекеттердің саяси және экономикалық нығайуына жол бергісі келмейтін, оларды әлсіздендіріп, тәуелсіздігіне нұқсан келтіретін, тіпті, реті келсе мемлекеттің тұтастығын бұзуға ұмтылған, мемлекет ішіндегі және де сыртқы саяси күштер пайдалануға тырысады.
   
5. Шығыс және Азия елдеріндегі ислам дінінің даму тарихы мәселесін теориялық тұрғыда түсіндіру, тек тарихты фактологиялық тұрғыдан зерттеуге ғана емес, сонымен қатар, жалпы тарих заңдылықтарын, әлеуметтік-экономикалық және саяси оқиғалар мен құбылыстардың өзара байланысы мен өзара тәуелділігін түйсінуге мүмкіндік береді.
   
6. Орталық Азия елдеріндегі исламның қазіргі заманғы дамуы Шығыс елдеріндегі 1940-1970 жылдарында өткен жолдың қайталануы емес. Бірақ бұл айырмашылықтар олардың тәжірибесінің құндылығын түсірмейді.
   
7. Исламның діни заңдылықтарын зерттеу, «фундаментализм» мен «модернизм» сияқты түсініктердің мағынасын анықтаумен байланысты. Алғашқы түсінікпен көбіне экстремизм мен терроризмді баламалайды. Бұл өте қарапайымдалған түсінік.
   
8. Басқа да Орталық Азия мемлекеттеріндегі сияқты, егемендік алғаннан бергі Қазақстанның даму тәжірибесі көрсетіп отырғандай, әртүрлі үрдістердің ықпалымен тұрғындардың діндарлығы өсті. Бұл елдерде исламның рөлі артып, өкінішке орай, ол белгілі бір дәрежеде Орталық Азияда, дінді өз мақсаттарына жетудің саяси құралы ретінде пайдаланған радикалдық исламдық қозғалыстар мен ағымдардың күшейуіне әкелді.
   
9. Дін және оның қозғалыстары мен ағымдары мәселесі – негізінде халықаралық, ұлтаралық болып табылады, өйткені ол белгілі бір дәрежеде екі немесе бірнеше мемлекеттердің мүддесін қамтиды. Исламның қандай да бір ағымының әлеуметтік-саяси дәрежесінің болмашы бір өзгерісі халықаралық қатынастарда, кем дегенде аймақтық шеңбердегі, шиеленісулер туғызады.
   
10. Қазақстандағы исламның қазіргі заманғы дамуы ішкі және сыртқы жағдайлардың өзгеруімен байланысты, бұл жерде мәселе, дін мен қоғамның жаңа да ерекше қарым қатынастары туралы. Ол қарым-қатынастар, біріншіден, қазіргі уақытта халықтың дәстүрлі мәдениетін түрлі формада қамтып алуымен; екіншіден, біртұтас этнодіни жүйеге қосылу мүмкіндігі тұрғысынан діни құндылықтарды бағамдау қажеттілігі күшейуімен анықталады.
    

^ Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Диссертациялық жұмыс Шығыс елдері мен Қазақстанның әлеуметтік-саяси жүйелерінде болып жатқан ислам дінінің орны мен ролі, олардың арақатынасы тарихы мен қазіргі жағдайын, қоғамдық-саяси жүйелерге әсерін зерттеуге арналған алғашқы кешенді зерттеу болып табылады. Бұл зерттеуде Кеңес дәуіріндегі Қазақстан мен Шығыс елдеріндегі дін дамуын салыстырмалы-салғастырмалы зерделеу ісі жеке зерттеу объектісі ретінде тыңнан ұсынылып отыр.

^ Зерттеудің ғылыми-қолданыстық маңызы. Зерттеудің теориялық маңыздылығы қарастырылып отырған мәселені таңдап алу мен шешудің жаңалығымен анықталады, ол біріншіден, қоғамдық-саяси жүйедегі тарихи өзгерістер жағдайындағы исламның орны мен рөлін, оның дамуының ортақтығы мен ерекшелігін анықтау. Диссертацияның қолданыстық маңыздылығы – зерттеу нәтижесін мемлекеттің дін саласындағы саясатын жүргізуге ұзақмерзімдік ұсыныстар жасауда; Орталық Азия мемлекеттері мен Қазақстан жерінде таралған діни ұйымдар қызметі ерекшеліктерін, діни қозғалыстар мен ағымдарда болып жатқан үрдістерді зерттеуде пайдалану, сонымен қатар, әлемдегі қазіргі күрделі жағдайда, Қазақстан Республикасының сыртқы саясат қызметінің кейбір практикалық сұраныстарын қанағаттандыру мүмкіндігімен анықталады. Зерттеу жұмысының ғылыми маңыздылығы – қоғамдық-саяси жүйедегі исламның дамуын, оның қоғамның тұрақты дамуына әсерін зерттеу сияқты өзекті мәселені теориялық және қолданыстық зерделеу жаңашылдығымен анықталады.

Summary

Djalilov, Zaur Gafurovich


^ ISLAM IN THE CONDITIONS OF TRANSFORMATION OF POLITICAL LIFE IN THE EASTERN COUNTRIES AND KAZAKHSTAN

07.00.03 – World History (Oriental countries)


Thesis for the Post-Doctor’s Academic Degree of History


The research is devoted The analysis carried out by us, on the basis of the developed methodology, allows revealing features of development of Islam in the conditions of the historical transformation of political systems in the East and countries of Central Asia. In particular, development of Islamic religion in Indonesia in the 1940–1960th years when the tendency to politicization religion has been made. In the independent Kazakhstan was generated the other model of mutual relation between Religion and the State. Islam, first of all, considered as the important part of culture and spirituality of the people, as one of the cores factors of confessional and cultural identification.

^ The Goal of the research is to study the interaction of Islamic religion and sociopolitical systems in the Eastern countries and Kazakhstan after finding the independence by them. On the basis of rather-historical analysis was made the attempt to reveal as the general and special lines of Islam development in the considered countries through the prism of transformation of political life.

^ Chronological limits of dissertation covers the development of Indonesia, Iran and Lebanon in 1940-1970’s and the period of independent development of the Republic of Kazakhstan. This explained by the fact that these periods for these periods fall fundamental socio-economic and socio-political developments in these countries, including religious character.

Theoretical and methodological basis of research in studying the characteristics of Islam in terms of transformation of social and political life, its role and importance in the East and the Republic of Kazakhstan have been selected theoretical concepts of Max Weber, C. Geertz, S. Eisenstadt, J.L. Peacock had a great influence on the study of interaction between society and religion, also a comprehensive approach, which allows to identify common and special features of the Islamic religion revolution in different historical periods.

^ The main issues submitted for the defense are as follows:

1) Transformation of social and political system – difficult and multilane process on which get affects the most various forces and components. Each of them renders their influence on the given process, depending on position and a role in society. Islam has made essential impact on socially political processes in the Eastern and Asia countries, formation of official ideology in these countries;

2) The comprehensive assessment of the historical past and the present of Islam religion its typology and, a parity religious and political – time command. Historical experience of Islam development in the Eastern countries represents rather considerable theoretical and practical interest for understanding the modern lines and directions in Kazakhstan and also in states of Central Asia;

3) Formation and development of the newly founded states which have appeared as a result of disintegration of colonial system, depends by the decision of many socially-economic and political problems. These issues also include a religious question;

4) Suspense of a religious issue in the released countries often used by political forces in the country, and also abroad, aspiring not to admit political and economic strengthening of the independent states, weaken them, undermine their sovereignty , and in possibility to split integrity of the state;

5) Judgment of theoretical problems of Islam development history in the Eastern and Asia countries allows studying factual history more deeply, but also understanding history patterns in general, also correlation and interconditionality of social economic and political events and the phenomena;

6) Modern Islam development of in the countries of Central Asia does not represent a repetition of the path traversed by the Eastern countries in 1940–1970th years. But available distinctions not to reduce value of their experience;

7) Study of religious doctrines of Islam is associated with finding out the meaningful sense of such concepts, as "Fundamentalism" and "Modernism". Very often to mean extremism and terrorism (sometimes directly identify with them). However such treatment suffers by the simplity;

8) The experience shows that development of Kazakhstan for years of its independence, under the influence of various processes increased level of religiosity of the population, as indeed in other Post-Soviet republics of the Central Asia. The role of Islam in these countries was increased, that unfortunately to a certain extent led to activation of radical Islamic movements and trends, which were using religion as a political means to achieve their goals;

9) By and large, the problem of religion, her movements and currents is in effect, international, ethnic, because in one way or another, affects the interests of two or even more states. Any significant change in the social and political status of any direction in Islam raises serious tensions in international relations, at least a regional scale;

10) Modern development of Islam in Kazakhstan is connected by the changed internal and external conditions. It is about new, special relationship between religion and society they are defined by that first, this relationship in various forms is now covered by the culture of the people; in – the second, the need for assessment of religious values in terms of the possibility of incorporating them into a coherent system of ethno-religious system was increased.

Scientific novelty of the research. The thesis is the first comprehensive comparative study of the role and importance of Islam in terms of transformation of social and political life of Eastern countries, as well as Kazakhstan after the independence. In this work by the first nominated the themes of comparative benchmarking of religion development in Kazakhstan during the Soviet period and in the East, as an independent object of study. New sources and materials introduced by the author in the scientific revolution also let to broaden and deepen the understanding the nature of Islamic parties and movements in a changing socio-political systems of East and Central Asia.

Theoretical and practical significance of the research is devoted by the elaboration of methodology approach on the relationship, connection and functions of Islam religion in modern socio-political systems. The research of the history, trends of the interaction between Islamic religion and socio-political systems provide us for understanding of especially modern processes such as Islamic renaissance, spiritual development and politicization of religion.