Валянцін Акудовіч мяне няма: роздумы на руінах чалавека

Вид материала

Документы

Содержание III. БЕЗ ПЭРСАНАЛІЯЎ   ПРА ІНДЫВІДУАЛЬНЫ ТАЛЕНТ І ТРАДЫЦЫЮ 1. Нахлебнікі традыцыі

Подобный материал:

• План: Зачын Гістарычнае І нацыянальнае Рэлігійнае І нацыянальнае Уласна нацыянальнае, 1477.7kb.
• Човен на Млечным Шляху, 4882.42kb.
• Асэнсаванне творчасці І асобы У. Караткевіча пісьменніка І чалавека, 356.44kb.
• 1. Прадмет, функцыі І задачы гістарычнай наукі, 1183.69kb.
• Реферат на тему: Середні віки Л. Українки Зміст, 404.2kb.
• Уладзімір Караткевіч Нават не ведаеш з чаго пачаць пісаць. Столькі пра яго гаварылі,, 151.31kb.
• Новата тайна история, 1873.16kb.
• Файл утрымлівае канчатковы варыянт спісу пытанняў на які вы мусіце адказвуць у час, 734.26kb.
• Крыніцы вывучэння. Канцэпцыі гістарычнага працэсу, 1915.94kb.
• Усістэме агульнай сярэдняй адукацыі музыцы належыць асаблівая роля, 463.78kb.

III. БЕЗ ПЭРСАНАЛІЯЎ

 

ПРА ІНДЫВІДУАЛЬНЫ ТАЛЕНТ І ТРАДЫЦЫЮ

1. Нахлебнікі традыцыі

Мне здаецца, што наша літарацкая (і калялітарацкая) публіка ў сваёй пераважнай бальшыні ўсё яшчэ ўяўляе традыцыю як нейкі мэханічна пасьлядоўны працэс па захаваньні і назапашваньні тыпалягічна аднолькавых элемэнтаў літаратурнай прадукцыі. (А тое, што не падпадае пад гэтую тыпалёгію, лічыцца ўжо не традыцыяй, а наватарствам, авангардам, форматворчасьцю — ці проста нейкай выпадковай недарэчнасьцю, хіба адно вартай жалю). Праўда, у шматлікіх развагах наконт традыцыі заўсёды згадваецца пра яе творчы развой, факталягічнае ўзбагачэньне, эвалюцыйны поступ, і тым самым падкрэсьліваецца задзіночанасьць традыцыі і сучаснасьці, іх дыялектычная лучнасьць, якая ў схеме выглядае прыкладна так: літаратурная традыцыя фармуе літаратара, а літаратар стварае адпаведныя творы, якія ў сваю чаргу далей фармуюць традыцыю... Але сутнасьць разуменьня традыцыі ад гэтага не мяняецца.

Зрэшты, падобна пра традыцыю разважалі ва ўсёй Эўропе, пакуль у 1918 годзе Эліот не надрукаваў сваё знакамітае эсэ “Традыцыя і індывідуальны талент”, некалькі бліскучых пасажаў зь якога змусілі да рэвізіі ўсяго комплексу праблемаў, зьвязаных з катэгорыяй традыцыі. Цяжка ўтрымлівацца, каб не працытаваць хаця б адзін зь іх: “Калі зьяўляецца новы твор мастацтва, ён уплывае адначасова на ўсе іншыя мастацкія творы, якія папярэднічалі яму. Існуючыя помнікі мастацтва ствараюць ідэальны парадак, узгадняюцца паміж сабою, але гэты парадак непазьбежна мяняецца са зьяўленьнем сярод іх новага (сапраўды новага) мастацкага твору. І цяпер ужо, каб аднавіць дасканалую пасьлядоўнасьць мастацкіх твораў, увесь папярэдні парадак абавязкова павінен зьмяняцца, хоць бы крышачку, і таму каштоўнасьці кожнага мастацкага твору ў адносінах да ўсіх астатніх твораў прыстасоўваюцца і ўтвараюць паміж сабою новую ўзгодненасьць. Той, хто пагодзіцца з гэтай ідэяй парадку як формаю існаваньня ангельскай і эўрапейскіх літаратураў, не палічыць абсурдным тое, што мінулае павінна мяняцца пад узьдзеяньнем сучаснага, як і сучаснае кіруецца ў сваім разьвіцьці мінулым”.

Пасябраваўшы са словамі Эліота “мінулае павінна мяняцца пад ўзьдзеяньнем сучаснага”, мы, прарабіўшы некалькі лягічных маніпуляцыяў, апынемся побач з высноваю, што толькі кардынальна адметнае здольнае зварушыць ды па-іншаму пераўладкаваць традыцыю, і тым самым у акце руху-пераруху даць ёй магчымасьць выявіць сябе актыўнай, дынамічнай, жывой...

Традыцыя ажывае, жыве ў пераменах, яна выяўляецца ў дынаміцы, а не ў статыцы. А перамены (дынаміка) у традыцыі адбываюцца не з таго, што мацуе яе статычнасьць, а з таго, што гэтую статычнасьць разбурае.

Літаратурная традыцыя — гэта бурэньне традыцыі, а не яе будаваньне. Адсюль і папярэдняя выснова: традыцыя трымаецца адно нетрадыцыйным. У традыцыйным традыцыя ў лепшым выпадку адпачывае, у горшым — памірае.

Эліот ня быў настолькі катэгарычным, аднак ёсьць у ягоным эсэ словы, якія хай сабе і ўскосна, але падтрымліваюць прадэкляраваны тут экстрэмізм: “... Калі адзіная форма насьледаваньня складаецца з таго, каб бязглузда і баязьліва ісьці па шляхах, пракладзеных бліжэйшым пакаленьнем, схіліўшы голаў перад яго дасягненьнямі, — такая “традыцыя” безумоўна бясплённая і эпігонская. Мы ўжо няраз былі сьведкамі такіх плыткіх плыняў у мастацтве, якія неўзабаве зьнікалі, як вада ў пяску, і наватарства заўсёды лепей за пустое паўтарэньне ўжо пройдзенага”.

Гэтая цытата ня толькі падмацоўвае папярэднія развагі, але і дапамагае перасунуцца да наступнага фрагмэнту размовы, пазначанага ня без публіцыстычнага напалу як “Нахлебнікі традыцыі”.

Традыцыю ствараюць, уладкоўваюць і пераўладкоўваюць адзінкі, а карыстаюцца зь яе сьціжмы і сьціжмы. Эліот у сваім эсэ аналізуе стасункі паміж традыцыяй і індывідуальным талентам, як тым, што адначасна ёсьць і творным і творцам традыцыі. А я б далей хацеў сказаць колькі слоў пра ўзаеміны традыцыі і індывідуальнага таленту, які адно спажывае з традыцыі, нічым яе ня жывячы.

Нахлебнік традыцыі, сьціпла тулячыся ў адным зь яе закуткоў ці нахабна ўладкаваўшыся ля яе цёплай печы, нічога, акрамя сваёй прысутнасьці, традыцыі не дадае, але за сталом сёрбае поўнай лыжкай. Гэтай немудрагелістай мэтафараю я хачу сказаць, што для нахлебніка традыцыя ёсьць адно дармавым прытулкам, дзе ён месьціць свой індывідуальны талент.

— Хіба гэтага мала? — запытаецца нехта. — І што яшчэ можна прынесьці ў літаратурную традыцыю, акрамя ўласнага таленту?

— Мала, — запярэчу. — Аднаго таленту мала. Патрэбна яшчэ і творчасьць. Каб у традыцыі ня толькі адымаць, сілкуючы трыбух свайго таленту кавалкамі яе цела, а наадварот — дадаваць, гадаваць гэтае цела, патрэбны ня проста талент, а творчы талент.

— Хіба талент бывае ня творчым? — зноў запытае нехта.

— Бывае. На жаль, амаль заўсёды адно так і бывае. Літаратараў, надзеленых здольнасьцю вершаваць свае эмоцыі і пераказваць зграбным і дасьціпным словам пабытовыя сюжэты — шмат. А вось людзёў, якія на подзе свайго індывідуальнага таленту твораць — ствараюць унікальныя вэрбальна-паэтычныя сыстэмы — адзінкі. Менавіта гэтыя, творчыя таленты, кожным сваім унікальным зьяўленьнем бураць статычны лад традыцыі, усчыняюць вэрхал і тым перарух, які адно і ёсьць жывым жыцьцём традыцыі і празь які яна, уласна, гадуецца ды вялічыцца.

Адным словам, гадуюць традыцыю адно творчыя таленты, а астатнія, як лайдакі бацькаву спадчыну, праядаюць, прагульваюць, раскідваюць — паразытуюць на традыцыі. Мала таго, яны яшчэ і абараняюць свой паразытоўны лад жыцьця гультаяватай рыторыкай пра насьледаваньне традыцыі, захаваньне спадчыны і г.д. і да т.п.

Падсумуем, абапіраючыся на тэкст Эліота: нітуецца з традыцыяй адно тая творчасьць, чыё зьяўленьне ў літаратуры мяняе як зьнешнія контуры, так і нутраное структурнае ўладкаваньне традыцыі.

І зробім уласную выснову: мерай угрунтаванасьці ў цела традыцыі ёсьць мера нетрадыцыйнасьці творчага таленту. Традыцыя ў традыцыйным гібее — і ажывае, жыве адно празь нетрадыцыйнае...